Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 41

Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 41
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 35 þannig að hún er orðin um 160—170 m syðst. Einkennandi er, að flest þessara neðansjávarfjalla eru flöt að ofan. Ýmsir jarðfræðingar hafa ritað um Reykjaneshrygginn á undan- förnum árum (m. a. Talwani, Windisch 8c Langseth, 1971) og telja flestir, að hann sé eingöngu orðinn til við eldsumbrot á sjávar- botni. Botnskriðskenningin gerir ráð fyrir, að botn Norðuratlants- hafs sé hluti af stórum jarðskorpuplötum, sem hreyfast til norð- vesturs annars vegar og suðausturs hins vegar, hvor plata um 1 cm á ári að jafnaði. Mót þessara platna eru um miðjan Miðatlants- hrygginn, og þar fylgja eldsumbrot í kjölfar þessarar hreyfingar, bæði neðansjávar og ofansjávar, þ. e. á íslandi. Niðurstöður athugana á jreim botnsýnum, sem Lynch hefur skaf- ið upp, og eins frásagnir af eldgosum sýna, að gosvirkni er mikil á Reykjaneshryggnum. Sýnin eru öll mjög fersk og aðstæður allar þannig, að eðlilegt er að gera ráð fyrir, að hér sé um að ræða mjög ungar gosmyndanir, orðnar til á nútíma. Engar jökulminjar, eða nokkur ummerki Jress, að jökull hafi legið á svæðinu, eða í nánd við Jrað, fundust. Þó er hugsanlegt, að neðri hluti sumra hryggj- anna sé frá jökultíma. Botnsýni, tekin af rannsóknaskipinu Trident í júlí 1971 sunnar á hryggnum og aðrar mælingar, framkvæmdar frá ]>ví skipi, gáfu sörnu niðurstöður (Schilling 1973). Elest botn- sýnin virðast vera úr einni gosmyndun, hvert fyrir sig, en botn- sýni L 73-37 og L 73-43 sýna Jró ótvírætt, að um fleiri en eina hraunmyndun er að ræða á Jjessum stöðum. Það er ])ví líklegt, að margir hryggjanna séu orðnir til við fleiri en eitt gos, bæði sprungu- og dyngjugos. í Jressu sambandi er fróðlegt að bera Reykjanes- hrygginn saman við gosbeltið á Reykjanesskaga. Þar liggja eld- stöðvar greinilega í þyrpingum (klösum), og kemur Jretta tiltölu- lega vel frarn á jarðfræðikorti Guðmundar Kjartanssonar (1960). Er um 5 til 6 slíkar gosjjyrpingar að ræða á Reykjanesskaga, og hefur áður verið bent á tilvist þeirra (Guðm. Pálmason og Kristján Sæmundsson, 1974). Sú tilgáta er sett hér fram, að neðansjávarhryggirnir séu í raun og veru orðnir til við gos í slíkum þyrpingum og séu einn eða fleiri hryggir og stapar í hverri þyrpingu. Þar sem gosin verða neðan sjávarmáls hrúgast gosefnin upp, í stað Jress að breiðast út líkt og hraun á landi. Á Jressu svæði gæti verið um 4 til 5 slíkar þyrpingar að ræða: Eldeyjarþyrping, Geirfuglaskersþyrping, Eld-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.