Fréttablaðið - 03.07.2009, Blaðsíða 18

18 3. júlí 2009 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SIGHVATUR BJÖRGVINSSON
Í DAG |
UMRÆÐAN
Kjartan Broddi Bragason skrifar um
Icesave
Skuldbinding Tryggingarsjóðs inni-stæðueigenda vegna ICESAVE er um
720 milljarðar króna að núvirði eða um 4
milljarðar evra (þetta eru grófar tölur).
Gefum okkur að við getum selt eigna-
safn Landsbankans í Bretlandi/Hollandi
í dag fyrir 2,4 milljarða evra eða fyrir
um 60% af þeirri ríkisábyrgð sem þjóðin er að
taka á sig sem er umtalsvert lægri upphæð en þau
möt um heimtur sem liggja fyrir. Notum þann
gjaldeyri til að losa okkur við stóran hluta þeirra
erlendu skammtímafjárfesta sem hér eru – m.v.
gengi á evru 200-220 kr. Þá eignumst við íslenskar
krónur sem bera munu – segjum 5,5% - nafnvexti
næstu sjö ár.
Gefum okkur einnig að gengisvísitala krónunn-
ar styrkist um ríflega 20% á næstu sjö árum og
gengi evru á móti íslenskri krónu verði um 140 að
þeim tíma liðnum (langt í frá óraunhæft
– sérstaklega ef viðræður um Evrópusam-
bandsaðild verða komnar eitthvað áleiðis).
Þá mun lítið sem ekkert falla á innlenda
skattborgara vegna þessara skuldbind-
inga. Gjaldeyrishöftum væri þá einnig
hægt að aflétta strax þar sem óþolinmóð-
ir fjármunir væru að megninu til farnir úr
landi og stýrivexti mætti lækka umtals-
vert.
Eina vandamálið sem þessu fylgir er
hvernig við eigum að ná okkur í vel á
sjötta milljarð evra að sjö árum liðnum – krón-
urnar komum við til með að eiga – en verði aðild
að Evrópusambandinu þá innan seilingar verður
hugsanlega búið að festa gengi krónu á móti evru
og innlendar krónur orðnar að ígildi evra. Svona
raunhæfa mynd er líka alveg hægt að draga upp –
en framkvæmdin krefst að hægt sé að selja eigna-
safnið strax á „tombóluverði“. Er eitthvað sem
kemur í veg fyrir það?
Höfundur er hagfræðingur.
Er þetta nokkuð svo slæmt?
KJARTAN BRODDI
BRAGASON
Samkvæmt upplýsingum við-skiptaráðherra og íslenskra
bílalánafyrirtækja festu 40 þús-
und Íslendingar kaup á 70 þús-
und bifreiðum með því að nýta
sér milligöngu íslenskra banka til
þess að slá jafnvirði 115 þúsund
milljóna króna lán fyrir kaup-
unum frá breskum, hollenskum,
þýskum, japönskum og svissnesk-
um almenningi. Erlendir viðmæl-
endur spyrja í forundran: „Er
þetta svo? Gátu 40 þúsund Íslend-
ingar labbað sig inn í íslenska
banka og fengið lán í erlendum
gjaldeyri til þess að kaupa bíla?
Gerðu menn þetta virkilega?“ Já,
menn gerðu það virkilega. 40 þús-
und einstaklingar meðal 320 þús-
und manna þjóðar séu allir þegn-
arnir með taldir, reifabörn jafnt
sem gamalmenni.
Þessir 40 þúsund Íslendingar
munu vera hartnær helmingur
landsmanna á „lántökualdri“. Nú
virðast þessir 40 þúsund Íslend-
ingar ætla að eiga erfitt með
að standa við greiðslur vaxta
og afborgana af lánunum sem
þeir tóku til þess að eignast einn
glæsilegasta bílaflota, sem um
getur í Evrópu. Í umræðunni er,
að hinir Íslendingarnir, sem ekki
tóku lánin, eigi að hjálpa þeim að
greiða reikninginn. Jafnvel er í
umræðunni að þeir útlendingar
eigi að taka á sig skell, sem
fengu íslenskum aðilum í hendur
sparifé sitt eftir að hafa hlýtt á
fullyrðingar helstu ráðamanna
þjóðarinnar: forsetans, forsætis-
ráðherrans, fjármálaráðherr-
ans, utanríkisráðherrans – og
Tryggva Þórs Herbertssonar
– um að allt væri í stakasta lagi.
Íslendingum væri treystandi.
Þeir myndu standa við skuld-
bindingar sínar. Líka þessi 40
þúsund. Slíkt væri inngróið í
eðli Íslendinga, enda væru þeir
á fljúgandi siglingu að því marki
að gera landið að einni af helstu
fjármálamiðstöðvum heimsins.
Þjóðin hefur glatað trausti
nágranna sinna. Ofstopinn í
umræðunni er ekki til marks
um traustabrest heldur brostið
traust. Stærilætið og þjóðremb-
ingurinn hefur breyst í and-
hverfu sína. Ég þekki enga þjóð
sem er jafn háð því að eiga sam-
skipti við umheiminn og Íslend-
inga. Fötin, sem við klæðumst,
skórnir á fótum okkar. Tækin
sem við notum. Nánast öll aðföng
íslensks atvinnulífs – landbúnað-
ar, iðnaðar, sjávarútvegs, ferða-
þjónustu – allt er þetta fengið
frá útlöndum. Keypt fyrir and-
virði varnings, sem við verðum
að finna markað fyrir í útlönd-
um. Sem við verðum að fá útlend-
inga til þess að kaupa af okkur til
þess að geta aftur keypt af þeim.
Forsenda slíkra viðskipta er að
traust ríki milli aðila – og að það
traust sé gagnkvæmt. Hvernig
ætlar þjóð, sem svo mikið er háð
umheiminum, að eiga sér framtíð
ef hún glatar trausti umheimsins
til frambúðar? Þykir mönnum
líklegt að það siðrof, sem er að
verða í íslensku samfélagi, þar
sem Íslendingar neita að axla
ábyrgð jafnt á eigin gerðum sem
og skýlausum yfirlýsingum eigin
stjórnvalda sem talað hafa í nafni
þjóðarinnar samkvæmt umboði
sem hún hefur þeim fengið í lýð-
ræðislegum kosningum og sam-
þykktum Alþingis, sé líklegt
til þess að endurheimta glatað
traust? Í nágrannaríkjum okkar
er ekki einungis rætt um útrásar-
víkingana. Þar eru ekki bara
nefndir sérstaklega til sögunnar
Jón Ásgeir, Björgólfsfeðgar eða
Hannes Smárason. Þar ræðir fólk
ekki síst um íslensku þjóðina,
hvernig fyrir henni er komið og
hvaða ábyrgð hún ber.
Þetta er ekki spurning um auð-
magn, vonda kapítalista né hvern-
ig blása megi í glæður gamalla
kommúnista, sem drógu sig svo
lítið bæri á inn í skelina við hrun
Berlínarmúrsins og fóru að skrifa
litteratúr þar til allt í einu nú að
þeir spretta fram eins og gorkúlur
á haugi með gamalkunnu frasana
um auðvald og kúgun kapítalism-
ans. Þetta er spurning um hvernig
íslenskur almenningur ætlar að
koma fram við stéttarbræður sína
annars vegar á Íslandi og hins
vegar í öðrum löndum. Hvernig
ósköp venjulegt fólk eins og ég og
þú ætlar að koma fram við ósköp
venjulegt fólk eins og þig og mig.
Sú er spurningin, sem íslenska
þjóðin stendur nú frammi fyrir og
verður að svara.
Uppgjör almennings á Íslandi
við þá, sem meginábyrgðina bera
á hruni efnahagslífsins, traustsins
og þjóðarstoltsins, er svo önnur
saga. Saga sem verður samin af
okkur sjálfum að mestu einum og
óstuddum. Er líka hætta á siðrofi
þar? Hvaða bresti merkja menn
þar? Eru það traustabrestir eða
brestandi traust?
Höfundur er fyrrverandi alþingis-
maður og ráðherra.
Brostið traust er
ekki traustabrestur
Ábyrgð Íslendinga
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000
Akureyri • sími 461 1099 • www.heimsferdir.is
Fyrirboði?
Icesave-umræðan hefur tekið marga
furðulega snúninga, en fáa þó
skemmtilegri en umræðu sem finna
má á síðu Stefáns Pálssonar sagn-
fræðings. Þar ræða menn nefnilega
ekki um Icesave heldur rökræða
Versalasamninga og hvort þeir hafi
verið góðir eða ekki.
Andrés Magnússon blaðamaður á
þar mjög skemmtilegan og athyglis-
verðan punkt, en til að skilja
hann verður að muna að Ver-
salasamningarnir voru gerðir
1919. Hann minnir nefni-
lega á að í eigu nokkurra
útrásarvíkinga breytti gamla
Eimskipafélagshúsið um útlit,
þegar Þórshamarsmerki á
gaflinum var tekið niður
og annað afhjúpað með byggingarári
hússins; sem einmitt var 1919.
Andrés segir það hafa verið gert
„[a]f hinum sömu og færðu okkur
Icesave, sem aftur gáfu okkur Ver-
salasamningana ina nýju“.
Nýfrjálshyggjan
Margir hafa haldið því fram að hér á
landi hafi ekki ríkt nýfrjálshyggja síð-
ustu árin og sumir einmitt talið það
hafa orðið til þess að þjóð félagið
fór á hliðina. Varaformaður
Sjálfstæðisflokksins, Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, er hins
vegar ekki einn þeirra. Hún
upplýsti í það minnsta á þingi
í gær að hér hefði ríkt nýfrjáls-
hyggja síðustu árin með
misjöfnum árangri.
Tískufyrirbærin
Þingmenn fóru víða um völl í umræð-
um um Icesave. Ögmundur Jónasson
hélt tilfinningaþrungna ræðu og
uppskar lof annarra þingmanna fyrir.
Hann vakti athygli á því að stundum
tækju menn pólitískar ákvarðanir eftir
tíðaranda tískunnar.
Ögmundi fannst það varhugavert
og minnti á mörg tískuslys fortíðar-
innar. Hann rifjaði upp þegar allir karl-
menn þurftu að ganga í þykkbotna
skóm og jafnvel tveggja metra
menn, sem ekkert þráðu annað
en að virka aðeins minni, þurftu
að vera á margra sentímetra
þykkum botnum. Persónuleg
ræða, enda Ögmundur
hávaxinn maður.
kolbeinn@frettabladid.is
S
amninganefnd Íslands í Icesave-deilunni hefur verið tölu-
vert í sviðsljósinu undanfarið. Mótspyrna hennar í við-
ræðunum hefur verið sögð máttlítil, jafnvel haft á orði að
samningamenn Breta og Hollendinga hafi tekið íslenska
kollega sína í nefið, líkt og Grótta hafi verið að spila við
Manchester United, svo notuð sé líking Jóns Daníelssonar hag-
fræðings.
Byggir sú lýsing Jóns á því að Bretar og Hollendingar hafi teflt
fram þrautreyndum sérfræðingum gegn íslenskum áhugamönn-
um.
Silja Bára Ómarsdóttir alþjóðastjórnmálafræðingur skaut fjöl-
miðlum ref fyrir rass á bloggi sínu í gær þegar hún skoðaði stað-
reyndirnar að baki þessari bröttu yfirlýsingu Jóns. Þar upplýsti
hún að útlendu samninganefndirnar hefðu fyrst og fremst verið
skipaðar embættismönnum úr fjármálaráðuneytum viðkomandi
landa. Benti Silja Bára á að íslenska nefndin hefði verið samsett af
mönnum með töluvert fjölbreyttari bakgrunn og öll minnimáttar-
kennd væri því óþörf.
Nú geta pælingar fram og til baka um samninganefnd, sem hefur
lokið störfum, vissulega verið athyglisverðar. Það er almennt létt
verk og löðurmannlegt að halda því fram að eitthvað hafi verið
hægt að gera betur, sérstaklega ef litlar líkur eru á að maður þurfi
sjálfur að koma að verki.
Þeir sem verða fyrir gagnrýni eiga hins vegar alltaf að skoða
hvort mögulegt sé að draga af henni lærdóm sem nýtist í fram-
tíðinni. Og það er örugglega tilfellið með aðra ríkisskipaða nefnd
sem tengist Icesave.
Samkvæmt frumvarpi um ríkisábyrgðina á Icesave-reikningnum
verður það hlutverk skilanefndar Landsbankans að „hámarka virði
eigna bankans“ með því að ráðstafa þeim á sem „hagkvæmastan
hátt þegar það er talið tímabært,“ eins og þar stendur.
Þetta þýðir að skilanefndin á að selja eignir Landsbankans fyrir
hæsta mögulega verð á næstu sjö árum. Ekki þarf að fara mörgum
orðum um hversu mikilvægt verkefni það er. Hver afraksturinn
verður mun ráða úrslitum um þær upphæðir sem lenda á þjóðar-
búinu vegna Icesave þegar upp er staðið.
Mikilvægt er að stjórnvöld átti sig sem fyrst á því að þetta er
verkefni fyrir fólk sem er þaulvant alþjóðlegum viðskiptum.
Því fólki þarf að greiða góð laun og helst hafa samhliða einhvers
konar hvatakerfi sem miðar að því að sem hæst verð fáist fyrir
eignirnar. Til dæmis væri hægt að ákveða að ef hærra verð fengist
fyrir þær en tiltekið metnaðarfullt markmið gætu þau sem störf-
uðu við umsýslu og sölu eignanna uppskorið ríkulega.
Mjög auðvelt er að gera sér í hugarlund að þessi lýsing á mögu-
legri útfærslu nefndar um sölu eigna Landsbankans hljómi skelfi-
lega í eyrum ríkisstjórnarinnar og þorra almennings.
Fólk með reynslu af alþjóðlegum viðskiptum tengist óumflýjan-
lega útrásinni, sem þykir hreint ekki jákvætt, og lítil stemning er
fyrir mögulegum árangurstengdum ofurlaunum.
Hitt er þó alveg á hreinu að þjóðin hefur ekki efni á öðru en að
öllum ráðum verði beitt til að tryggja hæsta mögulega verð fyrir
eignir Landsbankans. Tugum milljarða getur munað á því hvernig
til tekst.
Mikið veltur á skilanefnd Landsbankans.
Tugmilljarða pressa
JÓN KALDAL SKRIFAR