Fréttablaðið - 04.07.2009, Síða 16

16 4. júlí 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Icesave-þrautirnar hvíla á þjóðinni. Ábyrgðin situr hins vegar á herðum þeirra sem sátu í bankastjórn og
bankaráði gamla Landsbankans.
Merkilegt er að opinber rannsókn
skuli ekki enn hafa leitt í ljós hvort
athafnir þeirra og eftir atvikum
athafnaleysi varði við lög.
Spurning dagsins er hins vegar:
Á þingmeirihluti ríkisstjórnar-
flokkanna einhverja kosti í stöð-
unni? Alþingi samþykkti í tíð
fyrri stjórnar að fara samninga-
leiðina. Ekki má gleyma því að
mörgum mánuðum fyrir endan-
lega gjaldmiðilshrunið var búið
að loka dyrum á Seðlabankann
bæði austan hafs og vestan. Ein-
angrun Íslands var þá þegar orðin
staðreynd.
Fyrri ríkis-
stjór n lagði
því raunsætt
mat á aðstæð-
ur. Núverandi
ríkisstjórn tók
að sama skapi
rétta ákvörðun
að ljúka málinu
í þeim farvegi.
Forystuflokkur
stjórnarand-
stöðunnar getur ekki andmælt því
með málefnalegum rökum.
Næsta spurning er þá þessi: Er
samningurinn nægjanlega góður?
Það er erfitt að meta. Hugsanlega
hefði mátt gera betur. Ríkisstjórn-
in lét ekki á það reyna með því að
taka málið upp á hærra plan. Í ljósi
stærðar málsins hefði verið rétt að
forsætisráðherrar landanna hefðu
gert út um það á lokastigi. Þá hefði
verið unnt að segja að fullreynt
væri. Það var ekki gert.
Að því virtu er skiljanlegt að
þingmenn stjórnarflokkanna beri
einir ábyrgð á samþykkt ríkis-
ábyrgðarinnar. Hugmyndir um
endurupptöku samninganna eru
ekki raunhæfar. Hjá þeim þjóðum
þar sem stjórnskipunarlög gera
ráð fyrir þjóðaratkvæðagreiðsl-
um eru mál af þessu tagi gjarn-
an undanskilin. Í þeirri kröfu er
heldur ekki fólgin nokkur lausn.
Það er ósanngjarnt að örfáir menn
í bankastjórn og bankaráði gamla
Landsbankans skuli hafa komið
Íslandi í þessa stöðu. Hún er hins
vegar veruleiki sem ekki hverfur
með því að segja nei.
Stór biti í háls fyrir þjóðina
Ýmsir hafa efast um þing-meirihluta ríkisstjórnar-innar vegna andófsyfirlýs-inga nokkurra þingmanna
VG og heilbrigðisráðherra. Þeir
sem til þekkja vita hins vegar að
andóf þetta er marklítið. Það á sér
ekki aðra orsök en að þeir sem hlut
eiga að máli hafa ekki pólitíska
lipurð til að hverfa frá ábyrgðar-
leysi til ábyrgðar á fáum vikum.
Við fyrstu umræðu málsins gáfu
þeir þó allir vísbendingar um þær
málsástæður sem nota á við loka-
afgreiðsluna til að skýra stuðning
eða hjásetu.
Formaður VG hefur hins vegar
sýnt mikla leikni og um leið ábyrgð.
Hann hefur kokgleypt ábyrgðar-
lausan málflutning sinn frá því í
byrjun þessa árs. Það er lofsvert.
Fyrir þá sem horfa á atburði stjórn-
málanna utan frá fer ekki milli
mála að fjármálaráðherrann er
sterki maðurinn í ríkisstjórninni.
Flest bendir til að stjórnin eigi í
reynd allt sitt undir forystu hans.
Þverstæðan í stjórnarsamstarf-
inu er hins vegar sú að flokkur fjár-
málaráðherrans er veiki hlekkur-
inn í þingmeirihlutanum. Andóf
þingmanna flokksins í flestum
stærstu málunum sem stjórnin
hefur lagt fyrir þingið á rót sína í
því að VG hefur verið í þeirri stöðu
að þurfa að kaupa ríkisstjórnar-
samstarfið því verði að víkja til
hliðar mörgum helstu grundvallar-
stefnumálum sínum. Þau nýtast
bara á innanflokksfundum.
Þetta er gott fyrir þjóðina. Vand-
inn er hins vegar sá að líklega er
flokksformaðurinn nú þegar búinn
að reyna svo á þolrif pólitískra
málamiðlana innan flokksins að
hann eigi þar ekki stóra innistæðu
til að þvinga þingmennina til að
halda áfram að ganga gegn grund-
vallarmálum flokksins.
Ef það mat reynist rétt er spurn-
ing hvort innviðir ríkisstjórnar-
innar þoli þann þunga sem fylgir
öllum þeim erfiðu ákvörðunum sem
eftir eru.
Þverstæðan í stjórnarsamstarfinu
Ný skoðanakönnun benti til að ríkisstjórnarflokk-arnir hefðu tapað trausti meirihluta kjósenda. Sú
niðurstaða er ekki ein og sér áfall
fyrir stjórnarflokkana. Einstök
könnun af þessu tagi þarf ekki að
hafa spágildi til lengri tíma.
Hitt var áfall fyrir ríkisstjórn-
ina þegar Seðlabankinn tilkynnti
um óbreytta stýrivexti. Sú ákvörð-
un segir eina sögu: Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn lítur svo á að ríkis-
stjórnin hafi ekki enn gert þær
ráðstafanir í efnahags- og fjármál-
um sem dugi. Þetta heitir einfald-
lega að falla á prófi. Stöðugleika-
sáttmálinn hafði ekki tilætluð
áhrif. Til þess var hann of rýr að
efni og metnaði.
Nú þarf að hefja nýtt tilhlaup
að markinu. Við svo búið dregur
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn enn
um sinn viðbótarlánveitingu sem
koma átti í febrúar. Engin merki
eru um að unnt verði að leysa
gjaldeyrisfjötrana á næstu mán-
uðum.
Engar ákvarðanir hafa verið
teknar um framtíðarstefnu í pen-
ingamálum. VG sem í raun leið-
ir stjórnarsamstarfið vill óbreytt
ástand í þeim efnum. Samfylking-
in vill breytingar. Óvíst er hins
vegar um styrk hennar til að koma
þeim fram. Í aðildarumsókn að
Evrópusambandinu fælist stefnu-
mörkun í þeim efnum.
Helsta hættan á næstu dögum
af innanflokkstogstreitunni í VG
vegna Landsbankamálsins er að
hún hafi áhrif á framgang aðildar-
umsóknarinnar. Ekki er ólíklegt að
þingmenn VG muni reyna að bæta
fyrir eftirgjöf í Landsbankamál-
inu með því að tefja Evrópusam-
bandsmálið, hugsanlega með lið-
sinni stjórnarandstöðunnar. Fari
svo yrði það fyrsti vitnisburður-
inn um þann framtíðarveikleika
sem í því sundurlyndi er fólginn.
Kemur veikleikinn fram í aðildarmálinu?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
A
uðvitað er mönnum varla sjálfrátt þegar veðrið yfir
landinu er svona dægilegt, hitinn hátt í tuttugu stig þótt
sólarlaust sé víða og rakinn minni mest á héruð sunn-
an Ermarsunds. Er nema von að menn láti eftir sér að
taka umræðuna bara á kæruleysinu og fari bara með
hreina steypu í ræðustólum þingsins. Fyrsti dagur í umræðunni
um ríkisábyrgðina var ekki til að auka manni trú á erindi nokk-
urra þingmanna á þennan vettvang. Vinkill sjónvarpsvélarinnar á
forsetastólinn býður upp á fasta liði: mann í stól, forseta og starfs-
mann, og svo hina rambandi þingmenn, karlarnir í hægagangi með
hendur í buxnavösunum, skimandi um bekkina eins og þeir eigi von
á einhverju nýju andliti óvænt í hópnum: ha, er eitthvað spennandi
að gerast? Komin einhver ný?
Þurfum við ekki einhvern nýjan vinkil á þingið?
Hatrammar árásir forystumanna stjórnarandstöðunnar voru
þegar þreifað var á stykkinu ekki efnismiklar. Hin síendurtekna
andsvararuna er í rauninni afskaplega ómálefnalegt fyrirbæri, eins
og Sigmundur Davíð sannaði eftirminnilega á fimmtudag. Við slíka
framgöngu spyr maður heima í stofu: veit pilturinn ekki að það
sést til hans? Hann er í beinni. Og Bjarni Benediktsson var annars
staðar: kominn með sólvörn og í ermalausum bol í huganum. Og
eftir efninu var líkast að menn ætluðu bara að taka kæruleysið á
þetta allt. Utan þessa eins eða tveggja sem vildu skera sig úr og
flytja mónólóga, búa til eftirvæntingu, skeggjaðar prímadonnur
eins og Ögmundur Jónasson og Valgeir Skagfjörð.
Virðuleiki þingsins ræðst ekki af tauinu sem þingmenn draga á
sig utan um nærfötin á morgnana, hann ræðst ekki heldur af hinu
bólgna formlegheitaþvaðri sem mönnum er skylt að hafa eftir, né
af fundarsköpum sem enn má taka til endurskoðunar – umræða
um fundarstjórn forseta er skemmtiatriði sem ætti að stytta. Virð-
ing þingsins ræðst af málefnalegri framgöngu þar sem talað er
mannamál ef ræðumenn leiðast ekki út á öræfi stofnanaíslensk-
unnar. Og þess meiri skylda fellur á herðar þingmönnum eftir eðli
máls. Sparnaðarreikningar á ábyrgð íslenskra skattborgara í öðrum
löndum eru mikið alvörumál, sumir þeir sem röltu um þingsalinn á
fimmtudag báru stóra ábyrgð á því fyrirkomulagi sem kostar okkur
nú háar ábyrgðarfjárhæðir.
Mann undrar reyndar miðað við klúðrið að sumir eldri þingmenn
Sjálfstæðisflokksins skuli hafa þor og dug til að sitja lengur á þingi.
Framsókn hefur að vísu hreinsað sig út, en um þingsalinn rölta enn
sjálfstæðismenn sem bera stóra ábyrgð í hruninu eins og ekkert
hafi í skorist í kostulegri afneitun.
Hinir yngri fulltrúar, nýsprottnir eða áður faldir bakvið fram-
varðarsveitirnar, ætla að gera það sem lund þeirra stendur næst:
sleppa eins billega frá málinu og mögulegt er. Hlaupast undan
ábyrgð á gerðum fyrirrennara sinna og skella sér af krafti í
skrumið. Taka bara kæruleysið á þetta allt saman. Verst að maður
getur ekki farið úr jakkanum á meðan. Vill til að loftræstingin er
þokkaleg.
Magnað veður:
Kæruleysi í hitanum
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000
Akureyri • sími 461 1099 • www.heimsferdir.is