Samvinnan - 01.12.1947, Blaðsíða 2

Hið gullna meðalhóf
INÓVEMBERHEFTI Samvinnunnar birtist
mcrkileg ritgerð eftir brezka sagnfræðinginn
Arnokl J. Toynbee. Er ekki ástæða til þess að
rekja efni hennar hér, því að lesendum er það
þegar kunnugt. En líklegt má telja, að æði marg-
ir þeirra hafi veitt því sérstaka athygli, að sagn-
fræðingurinn heldur því frarn í lokaorðum sín-
um, að eitt megin-úrlausnarefni mannkynsins á
komandi timum sé að íinna og sameinast um
einhvern meðalveg x milli hins kapítalistiska og
sósíalistiska þjóðfélags, eða finna raunhæfan
samningsgrundvöll í milli þessara ólíku hagkerfa.
Það er raunar ekki að furða, þótt þessum boð-
skap sé veitt nokkur athygli hér á Iandi, því að
hann stang'ast óþyrmilega við þær kenningar,
sem æði oft getur að líta í blöðurn og tímarit-
um þessa lands, að ekki sé annars úikosta en að
menn skipi sér annað tveggja með sósíalistum og
ríkisrekstrarkenningum þeirra eða með kapítal-
istum og hinni skefjalausu samkeppni og ein-
staklingshyggju, og leggi þannig lóð sitt á vogar-
skálina til þess að ráða úrslitum, er þessum
tveimur meginfylkingum lýstur saman. í þessari
þjóðfélagsmynd er ekkert rúm fyrir neinn meðal-
veg, heldur ráða þeir þar, sem ofan á verða í
viðureigninni og halda hinum í skefjum í krafti
valds síns. Ekki er nú þessi þjóðfélagsmynd frið-
samleg álitum, og víst er hún eitthvað svipuð
ásýncl heimsins í dag, þar sem tvær meginfylk-
ingar þjóðanna standa andspænis hvor annarri,
gráar fyrir járnum, og óbreyttir borgarar allra
landa líta með skelfingu til þess, ef þessum öflum
ætti eftir að lenda saman í átökum, sem væru
meira en orðahríðir einar. Það er einmitt þetta
ástand, sem brezki sagnfræðingurinn hefur í
huga, þegar hann heldur því fram, að eitt a£
mest aðkallandi úrlausnarefnum mannkynsins
nú sé að finna hinn gullna meðalveg í milli þess-
ara andstæðu afla og hefja hið efnahagslega
endurreisnarstarf á grundvelli þessara sáttaleiða.
Hann bendir að vísu ekki á þessa samningaleið,
og verður þá hver og einn að gera það upp við
sjálfan sig, í hverja áttina sé vænlegast að halda.
En það er óþarft fyrir samvinnumenn yfirleitt
að tvístíga lengi á þeim krossgötum. Stimvinnu-
stefnan hefur í meira en hundrað ár unnið að
því, að skapa réttlátt og friðsamt þjóðfélag og
skilning og velvilja Jxjóða á milli.
ÓTT samvinnuhreyfingin hafi náð 100 ára
aldri, er hún mjög ung sem áhrifamikill
aðili x Jxjóðfélögunurn. En henni hefur skilað
áfram með undraverðum hraða síðustu áratug-
ina. Boðskap samvinnumanna var vissulega ekki
gcfinn mikill gatxmur á hinum fyrstu starfsárum
kaupfélaganna, og hann átti Jxá langt í land að
verða Jress megnugur að liafa veruleg áhrif á
viðhorf þjóðanna til uppbyggingarinnar í fram-
tíðinni. Með hinum mikla vexti samvinnuhreyf-
ingarinnar í mörgum menningarlöndum, hefur
orðið nokkur breyting á þessu. Það er að vísu
langt frá því, að kenningar samvinnumanna nái
að setja svipmót á skipan þjóðfélagsmálanna eða
samskipti þjóðanna. En það er athyglisvert, að
þess gerast nú sífellt fleiri dæmin, að heimskunn-
ir menntamenn, hugsuðir og stjórnmálaforingjar
bendi á leið samvinnunnar — hins gullna meðal-
hófs — sem hina æskilcgustu úrlausn þjóðfélags-
vandamála nútímans. Samvinnuskipulagið í
verzlun og framleiðslu er sá mannasættir, sem
þörf er á, þegar hin skefjalausa einstaklings-
lxyggja og hin tillitslausa og harðúðga ríkisrekstr-
aistefna deila. Samvinnuskipulagið tryggir fjár-
hagslegt og félagslegt lýðræði og jafnrétti. Það
gcfst })\í betur, sem þátttakendurnir eru félags-
lðga þroskaðri og betri þegnar. Það Jxiosjtar sjálft
félagshyggju og sáttfýsi einstaklinganna, sem við
það búa. Og á hverju skyldi vera meiri þörf í
liinni harðvítugu fiokka- og stéttabaráttu sam-
tímans og í hinum hörðu átökum þjóðanna, sem
\ið mismunandi hagkeifi búa?
SLÍKAN boðskxxp hafa samvinnumenn flutt í
orði og verki í meira cn 100 ár. Margir hafa
hlýtt á liann ,en ekki allir látið.sannfærast. Menn
liafa skipað sér í svcit með hinum aðgangsharð-
ari sveitum samtímans. En á meðan þessti hefur
farið fram, hefur samvinnustefnan haldið áfram
hinni friðsamlegu, uppbyggilegu þróun og með
verkum síritim beint athygli manna frekar að
þeim boðskap, er hún flytur og Jxessi athygli
hefur orðið enn Jkí meiri á síðari árum, eftir þá
sáru íeynslu, sem Jxjóðirnar hafa gengið í gegn-
um síðustu áratugina og allt fram á þennan dag.
Og nú verður það æ algengara, að þeir, sem
glfma við hina erfiðu þraut, sem eru samskipti
einstaklinga og þjóða, benda til samvinnustefn-
unnar og liinnar friðsam'legu uppbyggingar
hennar. Áður eru nefnd hin athyglisverðu um-
mæli prófessor Toynbees, sem vissulega hníga
í þessa átt. Annað' dæmi er ræða, sem hinn ágæti
rithöfundur og mannvinur frú Eleanor Roose-
velt flutti nýlega í New York. Þar lét liún svo
um mælt, að x ráúninni stefndu Sameinuðu
Jxjóðirnar og samvinnustefnan að sama marki.
„Við erum, í gegnum samtök Sameinuðu þjóð-
anna,“ sagði hún, „að reyna að gera það sania
og við gerum í hvert sinn, sem við stofnum sam-
vinnufélag, hvort heldur meðal framleiðenda eða
neytenda, að fá mennina til þéss að starfa saman
að lausn sameiginlegra vandamála."
HÁTÍÐ friðarins, sem nú gengur í garð, hefur
oft verið haldin liátíðleg í mannheimi, þótt
lítt hafi verið friðvænlegt, og þannig er það enn
að þessu sinni. En vissulega væri boðskapur
liennar nær okkur nú, ef þjóðirnar leituðu gæf-
imnar eftir leiðum hins gtillna meðalhófs, á-
stunduðu sainhjálp og samstarf í stóru og smáu,
í stað tortímingarbaráttu í milli flokka, stétta
eða heilla Jajóðfélaga.
Þjóðirnar eru samnefnarar einstaklinganna.
Aukin þátttaka í samvinnustarfinu er því vissu-
lega nokkurt framlag hvers þegns til þess að
auka réttlæti í skiptum mannanna og gera lífið
yfirleitt hamingjuríkara en verið hefur.
r
I stuttu máli
Nær því 150 milljónir!
Samkvæmt skýrslum, sem Sameinuðu Jxjóðirn-
ar liafa nýlega birt, og samdar eru að tilhlutun
Thorsten Odhe, liins kunna sænska samvinnu-
manns, sem er fulltrúi Alþjóðabandalagsins lijá
Efnahags- og félagsmálastofnuninni, eru nú
starfandi í öllum löndum heims 815.512 sam-
vinnufélög með samtals 143.260.935 félagsmönn-
um. Félögin skiptast Jiannig á hina ýmsu þætti
samvinnustarfseminnar:
Félög Félagsmenn
Neytendafélög ............ 50.729 59.514.157
Samvinnubyggingarfélög .. 21.475 8.408.354
Framleiðslufélög ......... 56.942 10.879.632
Samvinnufélög bænda .... 672.184 63.935.295
Ymiss konar samvinnufélög . 9.633 523.515
Það vekur sérstaka athygli í sambandi við
skýrslu þessa, að samvinnufélög bænda eru lang-
samlega flest og félagsmannatala þeirra hæst.
Samvinna bændanna hefur náð miklum þroska
í mörgum löndum.
Samvinnuhreyfingin og bamahjálpin.
Annars staðar í þessu hefti er sagt frá fyrir-
ætlunum Sameinuðu þjóðanna um aðstoð við
þær milljónir barna í .Evrópti og Asíu, sem
þjást af skorti. Nýlega hefur verið sett á stofn
í Bandaríkjunuin nefnd, til þess að stjórna þess-
ari starfscmi, og er Chester Bowles, fyrrum verð-
lagsstjóri Bandaríkjanna, formaður hennar. Bú-
izt er við því, að ávarp Sameinuðu þjóðanna til
þjóða heimsins um barnahjálpina verði gefið út
nú eftir nýárið.
Alþjóðasamband samvinnumanna samþykkti á
stjórnarfundi sínum í sumar, að styðja þessa
starfsemi UN af fremsta megni, og var Rusholme
lávarður skipaður í nefndina, sem fyrr getur, af
háífu samvinnuhreyfingarinnar. Stjórn Aljijóða-
sambandsins ákvað einnig að fara Jiess á leit við
meðlimi sambandsins, að samvinnuhreyfing hvers
lands uin sig taki virkan Jiátt í Jiessu starfi og
vinni að því að vekja áhuga fyrir því af fremsta
megni.
SAMVINNAN
Útgefandi:
Samband íslenzkra
samvinnufélaga.
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnarstræti 87,
Akureyri. Sími 166.
Prentverk
Odds Bjömssonar
Kemur út einu sinni
í mánuði
Árgangurinn kostar
kr. 15.00
41. árg. 12. hefti
Des.
1947
2