Samvinnan - 01.12.1947, Page 7

Samvinna vísindanna og kaupfélaganna
f NORRÆNA baðamannafundin-
/\um í Kaupmannahöfn síðastliðið
sumar ræddi eg eina kvöldstund við
Elis Karlsson, ritstjóra finnska sam-
vinnublaðsins ,.Samarbete“. Margt bar
á góma. Mér lék liugur á að heyra sagt
frá samvinnustarfsemi Finna og ýms-
um nýjungum, er þeir hafa beitt sér
fyrir. Finnar standa, sem kunnugt er,
mjög framarlega í röð þeirra þjóða,
sem hafa að verulegu leyti tekið sam-
vinnuna í þjónustu vörudreifingar og
framleiðslu. Reir halda og uppi fjöl-
breyttri samvinnufræðslu og menn-
ingarstarfsemi innan samvinnuhreyf-
ingarinnar.
Eg hafði einhvern tíman heyrt þess
getið, að hinn frægi vísindamaður,
prófessor A. 1. Virtanen væri áhuga-
samur samvinnumaður. Spurði eg því
Finnann, hver væru tengsl hans við
samvinnufélögin, og kom í ljós, að þau
Prófessor Virtanen á rannsóknarstofu sinni.
Sagt frá hinum heimskunna vísindamanni og Nobelsverðlauna-
hafa A. I. Virtanen, störfum hans og tengslum við samvinnu-
hreyfinguna
voru miklu merkilegri og sterkari en
mig hafði órað fyrir. Þessi heimsfrægi
vísindamaður — hann hlaut Nóbels-
verðlaun 1946 — er í raun og sann-
leika ágætur samvinnumaður, og hann
hefur helgað starfskrafta sína þróun
samvinnufélagsskaparins og landbúað-
arins í Finnlandi að verulegu leyti,
en þessir aðilar hafa aftur á móti borið
gaAu til þess að veita honum góð starfs-
skilyrði og stuðla að því, að hinar frá-
bæru gáfur hans fengju að njóta sín.
Og það sannaðist hér, að fé því, sem
varið er til vísindastarfa og rannsókna
hæfra manna, er ekki kastað á glæ.
Finnsku samvinnufélögin hafa, á liðn-
um árum, fengið það allt margfaldlega
endurgreitt. Svo mikilvægar hafa þær
reynst, rannsóknirnar, sem prófessor
Virtanen hefur gert, og verður þýðing
þeirra fyrir finnskan landbúnað ekki
auðveldlega metin til fjár.
Eftir því, sem eg komst næst í þessu
lauslega samtali, var hér um fróðleik
að ræða, sem gaman væri fyrir íslenzka
samvinnumenn að kvnnast, einkum
þá, er jarðrækt stunda. Fór eg þess því
á leit við Finnann, starfsbróður minn,
að hann sendi mér, er heim kæmi, eitt-
hvað af því, sem ritað hefur verið um
Virtanen og störf hans, og gæfi mér
þannig kost á því að rekja það helzta
fyrir lesendum Samvinnunnar. Nú fyr-
ir skömmu barst mér bréf frá honum
og ýmis konar upplýsingar um þennan
merkilega þátt í samvinnustarfi Finna,
sem tengdur er órjúfandi böndum við
nafn þessa ágæta vísindamanns. Þykir
mér nú hlýða að segja Irér frá nokkr-
um helztu atriðunum. Verður það
Prófessor A. I. Virtanen hlaut j
| Nobelsverðlaun órið 1946 fyrir |
! rannsóknir sínar á sviði gerla- )
| fræðinnar. Margir hafa heyrt ;
| þessa getið, en færri vita hitt, að <
í þessi ágæti vísindamaður hefur ;
um áratugi starfað á rannsóknar- <
\ stofnun, sem samvinnuhreyfingin í
> kom á fót. Samvinna vísindanna j
| og kaupfélaganna í Finnlandi í
hefur skilað frækilegum árangri. í
vitaskuld næsta ófullkomin frásögn,
þar sem hér er um að ræða vísindaleg
efni að öðrum þræði.
Brautryðj endastarf
samvinnubændanna
Lífefnafræðin fjallar um efnafræði
hinnar lifandi náttúru. Eftir að mönn-
um var ljós orðin hin hagnýta þýðing
þessarar fræðigieinar — hinnar tækni-
legu efnafræði — tóku menn í ýmsum
löndum að efna til lífefnafræðilegra
rannsóknarstöðva. Þannig hóf starf í
Helsingfors árið 1931 stofnun, sem
nefnist Bióliemíska Institutet. Þessi
stofnun á þó rætur sínar að rekja til
eldri rannsóknastofnana, sem starf-
ræktar voru af sambandi finnsku
mjólkurbúanna. Finnska samvinnu-
hreyfingin stendur á gömlum merg,
eftir því sem gerist um samvinnu-
félög. Mjólkursamlög bænda. rekin
á samvinnugrundvelli, ruddu sér
snemma til rúms. Það var stefna
finnsku bændanna að gera framleiðslu
sína sem fullkomnasta, og samband
samvinnumjólkurbúanna ákvað því að
efna til rannsóknarstofu í þessu augna-
miði. Það var árið 1916, að finnsku
mjólkurbúin hófu þetta starf. Fyrst í
stað voru hin ytri skilyrði fátækleg um
7