Samvinnan - 01.12.1947, Side 21

Svipir samtíðarmanna:
De Valera
ástundar
einstefnuakstur
IOKTÓBERMÁNUÐI síðastl. voru G5 ar liðin
síðan spönskum föður og írskri móður fæddist
sonur í óásjálegu hverfi í New York. Snemma
beygist krókurinn, segir máltækið, og fljótt kom
í Ijós, að drengurinn var einþykkur og vildi fara
sínu fram, en hann skorti þá heldur ekki dug,
vit né áræði. Þessir eiginleikar allir í fari hans
hafa komið ríkulega í ljós á því fimmtán ára
skeiði, sem hann hefur verið forsætisráðherra
Eire. Og þeim ferli er ennþá engan veginn lokið.
írar eru farnir að hugsa til kosninga á næsta ári
eða snemnta á árinu 1949, og flestum þykir senni-
legast, að „Dev“, eins og almenningur kallar
hann, fái þá það traust, að hann verði enn við
stýrishjólið í næ'stu fimm ár, ef honum þóknast
þá ekki sjálftnn að eyða efri árunum í forseta-
stóli lýðveldisins, frekar en í hinu annasama emb-
ætti forsætisráðherra.
ÞAÐ er þó mikið breyttur De Valera, sem situr
nú í stjórnarbyggingunum í Dublin, ef rnenn
bera hann saman við granna, hávaxna, einbeitta
hermanninn, sem var sjálfkjörinn foringi Sinn-
Fein uppreisnarhersins, sem barðist gegn Bretum
árið 1916. Arin hafa sett mark sitt á andlitsdrætt-
ina, og þykka, svarta hárið, sem flaksaðist fyrir
vindinum á orustuvöllunum 1916, er tekið að
þynnast. Þessi fimmtán ár við ábyrgðarmikil
stjórnarstörf liafa líka sett rnark sitt á viðhorf
hans, De Valera — hugsjónainaðurinn og stærð-
fræðingurinn — er orðinn rneiri raunsæismaður
en áður. Hann er ennþá einstefnuakstursmaður,
gæfubraut írsku þjóðarinnar verður aðeins farin
í eina átt í augum hans, en hann sér nú, að ekki
er hollt að hún sé þar ein á ferð, heldur verði
hamingja hennar bezt tryggð með samstarfi við
aðrar þjóðir heimsins og heilbrigðum samskipt-
um á alþjóðavettvangi.
BRETAR dást að De Valera á sinn hátt, en
þeir botna ckki í sumum kenningum hans og
starfsaðferðum. Stundum þykir írum sjálfum
fullerfitt að skilja sumar röksemdir hans. Hann
hefur gefið ríkinu stjórnarskrá, sem er þyrnir í
augum stjórnskipunarsérfræðinga, því að hún á
enga sér líka.
írland er sem sé, að undanteknu Norður-ír-
landi, í sambandi við brezka samveldið, en þó
ekki í þvi. Það voru góðar, sögulegar ástæður
fyrir því, að De Valera kaus að vera hálfur innan
dyra og hálfur utan þeirra í þeirri byggingu,
sem brezka samveldið er. Hann sá, að hagsmunir
íra á sviði verzlunar og fjármála mæltu með
því, að öll tengsl væru ekki rofin, en hins vegar
gat trúnaður við brezku krúnuna alls ekki sam-
rýmzt stjórnmálaskoðunum Suður-írá.
SUNDURSKIl’ I I.NG landsins í milli hins sjálf-
stæða Eire og Ulster, sem lýtur Bretum,
heftir alla jafna verið þyrnir í augum suður-
irskra manna og veigamikið atriði í stjórnar-
stefnu De Valera. Jafnvel þótt andúðin á Bret-
um, sem er arfur 700 ára stjórnar þeirra í írlandi
og hins hatursfulla stríðs 1921, hafi smátt og
smátt verið að þoka fyrir bættri sambúð og aukn-
um skilningi í milli þjóðanna, verður hún ekki
upprætt með öllu fyrr en landamerkin verða af-
máð og allt landið verður sameinað írskt þjóð-
veldi. De Valera hcfur hvað eftir annað sagt, að
hann vildi bætta sambúð við Breta, en hann
hefur líka lagt áherzlú á það, að skilveggurinn
á landamærinum þurfi að hverfa, áður en falleg
orð geti oiðið í samræmi við raunveruleikann.
Þessi milduðu sjónarmið gilda einnig gagnvart
Ulster. F.ngin stjórnmálatengsl eru að vísu opin-
berlega knýtt í milli þessara tveggja hluta sama
eylandsins, en ýmsar stjórnardeildir De Valera
hafa þó allnáið samband við stjórnarvöldin í
Ulster, og ríkir samvinna í milli stjórnanna í
skattamálum og tollaeftirliti, og lögregluyfirvöld
landahlutanna hafa náið samband sín í milli.
Margir óbreyttir borgarar beggja hlutanna vinna
einnig að því, að færa þá nær hvor öðrum.
DE VALERA er talinn harðskeyttur, en harkan
gildir jafnt gagnvart sjálfum honum og
samstarfsmönnunum. Hann rís snemma úr
rekkju og gengur seint til náða. Allan daginn
geta ntenn gengið að því vísu, að hann sitji við
skrifborð sitt í forsætisráðuneytinu. Hann trúir
á vinnubrögð hins gamla skóla og hann þolir
ekki slæpingshátt eða vinnusvik í návist sinni.
Hann hefur alla tíð verið mikill trúmaður, og
trú hans hefur ekki dofnað með árunum. Hann
byrjar starf sitt á hverjum rnorgni með því að
hlýða á stutta messugjörð í sóknarkirkju sinni,
í úthverfi Dublinborgar. Að því loknu ekur hann
til stjórnarbygginganna inni í borginni. Á ná-
kvæmlega sama tíma alla virka daga árið um
kring sjá Dublinbúar hinn hávaxna, lítíð eitt
álúta mann, hraða sér upp tröppurnar með út-
troðna skjalatösku í hendinni. Allur dagurinn
fer í ráðherrafundi eða önnur embættisstörf. Að
starfi loknu, ekur hann sömu leið til baka. De
Valera er heimilismaður, hann eyðir þeim fáu
frístundum, sem starfið veitir honum, með fjöl-
skyldu sinni. Helzta dægrastytting hans er að
glíma við stærðfræðilegar þrautir eða lesa forn-
rit íra á gaelísku.
EFTIR 1920 var De Valera þjóðhetja landa
sinna. Þeir sungu um hann á götum og torg-
um og höfðu við orð að krýna hann til konungs.
En nú eru tíinar breyttir, Yngri kynslóðin í dag
hefur í svo mörg horn að líta, að nokkuð þykir
skorta á að hún gefi sér tóm til að fylgjast með
stjórnmálalífinu í sama mæli og áður var og gera
sér fulla grein fyrir hinni sérkennilegu stjórn-
skipan landsins. Stjórnarandstaðan hefúr því
ekki verið hörð. Þó er alið á því, að stjórninni
hafi ekki tekizt að halda dýrtíð í skefjum til
jafns við það, sem Bretar hafa gert i Ulster. En
ekki er slíkur mótbyr líklegur til þess að velta
De Valera úr sessi.
HINS VEGAR kann svo að fara, að öflug
stjórnarandstaða rísi í landinu, er tímar
líða, út af þessum málum og öðrum. írar hafa ,
stundum áður sýnt það, að þeir eru ekki lang-
minnugir heldur fljótráðir, og hafa fyrr snúið
baki við þjóðhetjum sínum, eins og örlög Par-
nells og Redmonds vitna uin. Snúa þeir líka
baki við De Valera? Um það er engu hægt að
spá. Þrátt fyrir alla ágalla núverandi stjórnar-
fyrirkomulags, og þeir eru vissulega margir, eru
írar yfirleitt ánægðir yfir því, hvernig De Va-
lera tókst stjórnin á þjóðarskútunni á hinum
erfiðu árum heimsstyrjaldarinnar, hvað sem um
það mál er sagt með öðrum þjóðum
Þótt De Valera hafi tjáð þýzka sendiherranum
samhryggð sína við andlát Hitlers, og hvöss
orð hafi þá ldjómað handan yfir sundið, frá
Bretum, ljreytir það ekki þeirri staðreynd, að
í augum íra hefur De Valera jafnan verið boð-
andi lýðræðislegrar uppbyggingar. í ræðum sín-
um skírskotar bann oft til „fólksins" og „vilja
jijóðarinnar". En jafnvel þótt Eire hafi öll ein-
kenni lýðræðisþjóðfélags á sér hið ytra, og njóti
í sannlcika þeirra réttinda, sem í slíku þjóðfé-
lagi eiga að ríkja, svo sem algers rit- og málfrelsis,
hefur De Valera eigi að síður í gegntim hinn
trausta meirihluta sinn í þinginu og áhrif sín á
flokksmennina, einræðisvald í málefnum ríkisins.
Hitt hefur reynslan oft sýnt, að friðsamleg
uppbygging er oft eins valtur grunnur fyrir
stjórnmálaleiðtoga að standa á og erfiðleikar og
hættur ófriðarástands.
Fái friður að standa í Evrópu, verða næstu
árin reynslutími fyrir De Valera og Fianna Fail
stjórn ltans. Fari svo, að hann ljúki 20 ára stjórn-
arferli svo, að þjóðin standi eftir sameinaðri og
menntaðri en fyrr, hefur hann vissulega verð-
skuldað það traust, sem honum hefur verið sýnt,
og sagan inun þá minnast hans sem mikilhæfs
stjórnmálaleiðtoga og þjóðskörungs.
21