Samvinnan - 01.12.1948, Page 31

ur glaðan dag, sagði hún Hólmfríður
og lék á als oddi. Eg trúi því ekki, að
húsfreyjan ætlist til að eg skipti um
föt í kvöld. Hjálpa þú mér, Nonni
minn, hjartans vinurinn! Ætli slifsið
að tarna liæfi ekki bezt húsmóðurinni?
Ef að hún vill þá þiggja það. — Haldið
þið, að hann faðir ykkar mundi vilja
líta við bláröndóttri úlpu? Svuntuefn-
ið getur hún Solla fengið fyrir söðul-
lánið! Eg trúi því ekki, að hver maður
á heimilinu geti ekki fengið sína gjöf,
og sumir fleiri en eina! — Og hvað ætti
eg annars að gera við þetta dót? Ekki
fer eg svo fljótlega í ferðalag aftur,
ekki trúi eg því. Forsmáið þið ekki
fíkjurnar, börnin góð! — Og hérna er
brjóstsykur af rétta taginu. — Mundi
ekki vera ráðlegast að sjóða súkku-
laðið?
Þannig lentum við í skuld, sem
sjálfsagt verður seint goldin, við börn-
in í Bakkafirði, sem okkur um stund
hafði verið svo mjög í nöp við. Því að
sannarlega gerðum við okkur glaðan
dag. — Bezt ekki að nefna nóttina.
ER BETRA AÐ SJÁ HLJÓMSVEITINA?
(Framhald af bls. 15.)
snýr hann sér svo á pallinum, að áhorfand-
inn hefur vangasvip hans fyrir augum og get-
ur fylgzt með því hvernig hann ákallar
strengjaleikara sína af skapþunga og eld-
móði til mikilla átaka.
GERA MÁ RÁÐ fyrir því, að þessir „takt-
ar“ allir séu eðlileg, ytri tjáning þess,
að hljómsveitarstjórinn hafi lifað sig inn í
tónverkið. Slíkir „taktar" hljómsveitarstjór-
ans verða hefðbundnir og þykja sjálfsagt
augnagaman í hverjum konsertsal, þótt ekki
geti áhorfandinn fengið mikla, andlega nær-
ingu frá þessu útsýni. Þó er auðvitað alltaf
fyrir hendi sá möguleiki, ao eitthvað
óvenjulegt komi fyrir, til þess að gleðja aug-
að. Skrýtin atvik hafa gerzt. Fyrir hundrað
árum var franskur hljómsveitarstjóri, sem
hét Louise Jullien. Hann fór hljómleikaför
til Bandaríkjanna og hafði yndi af því að
láta fólk sjá jafnt sem heyra. Eitt af uppá-
haldsatriðum hans var að láta líða yfir sig
og láta fallast sem örmagna á hljómsveitar-
stjórapallinn, um leið og hljómsveitin þrum-
aði lokastef einhvers verks. Hljómsveitin
var vel æfð og hélt ótrauð áfram og lauk
verkinu, en Jullien komst á fæturna aftur
rétt í tíma til þess að geta hneigt sig fyrir
áheyrendum. Slíkar „sýningar11 geta verið
til tilbreytingar. Bæta má því við til fróð-
leiks, að Jullien þessi lauk ævidögum sínum
á vitlausraspítala.
jlflTARGUR MUNDI vilja gefa nokkra daga
af ævi sinni til þess að hafa verið við-
staddur sögulega atburði á meiriháttar
hljómleikum. Eins og til dæmis í Scala í
Milanó fyrir 45 árum, þegar Toscanini, þá
ungur, blóðheitur maður, stjórnaði hljóm-
sveitinni þar. í miðri óperunni tóku áheyr-
endur aríu einni með geysilegum fagnaðar-
láutm. Toscanini beið þess óþolinmóður, að
storminn lægði, en áheyrendur vildu fá arí-
una endurtekna og héldu áfram fagnaðar-
látunum. Hljómsveitarstjórinn hafði gjör-
samlega bannað allar endurtekningar, en
áheyrendur létu sér á sama standa. Þegar
hávaðinn í áheyrendasalnum hélt áfram,
sneri Toscanini sér að áheyrendum, sót-
rauður í framan, grýtti sprota sínum af al-
efli fram í salinn og arkaði síðan út af svið-
inu. Hann kom ekki aftur í Scala fyrr en
eftir þrjú ár.
Sir Thomas Beecham féll eitt sinn út af
hljómsveitarstjórapallinum og fótbrotnaði.
Næst þegar hann stjórnaði hljómleikum, lét
hann girða pallinn með köðlum, eins og
væri hnefaleikasvið, og þar stóð hann með
fótinn reifaðan og stjórnaði hljómsveit-
inni!
Og svo er það sagan um heimsfrægan
stjórnanda, sem varð fyrir því óláni, er hann
stýrði symfóníuhljómsveit fyrir fullu húsi
áheyrenda, að mitt í miklum líkamssveifl-
um, fettum og brettum, slitnuðu axlaböndin
hans. Það, sem eftir var hljómleikanna, var
honum aðeins laus önnur hendin til að
stjórna hljómsveitinni!
"E'N SVONA bragðbætir gefst ekki á degi
hverjum- Þeir heyra til sjaldgæfum und-
antekningum. Þá er eftir það, sem varð þess
valdandi, að maður fór á konsertinn —
nefnilega sjálf músíkin. En stundum hefur
músíkin ekki verið nóg. Alexander Scriabin,
hið kunna, rússneska tónskáld, sem dó árið
1915, gekk með þá flugu í kollinum, að
músík og litir ættu að blandast saman.
Hann skrifaði verk, „Prómeþeus“, og gerði
þar fyrir hljóðfæri, sem kallað hefur verið
„clavier á humiére“. og var fundið upp af
enskum manni. Píanó þetta er þannig gert,
að það varpar litgeislum á tjald, og eiga lit-
irnir að samsvara tónunum.
Stokowsky og Fíladelfíu-hljómsveitin
fluttu „Prómeþeus" í Fíladelfíu fyrir þrjátíu
árum, og létu litbrigðin leika á heljarstóru
tjaldi. I þetta sinn voru hljómsveit og
stjórnandi falin á bak við tjald meðan verk-
ið var leikið. En þetta var ekki endurtekið.
A ÐRIR HAFA gert tilraun með liti, sem
1hafa það hlutverk að hafa ofan af fyrir
auganu meðan eyrað hlustar. Fyrir tuttugu
árum bjó enskur hljóðfæraleikari (Wilfrid)
til hljóðfæri, sem hann nefndi „clavilux", og
varpaði það litgeislum á tjald, er leikið var
á það. En þetta hljóðfæri varð aldrei
„standard" gripur í hljómsveitinni. Það lítur
því út fyrir, að það sé, þrátt fyrir allt,
músíkin, sem máli skiptir- Og þannig mun
það enn verða þótt athöfnin við flutning
hennar sé tekin á filmu eða sýnd á sjón-
varpstæki.
G ÞÁ ER komið er sjónvarpinu. Það
reynir að sýna um leið og það veitir
tækifæri til að hlusta- Þegar Toscanini birt-
ist á sjónvarpstækinu er það vissulega gam-
an. Sjónvarpstækin geta flutt nærmyndir af
hljómsveitarstjóranum við starf sitt frá sjón-
arhóli hljómsveitarinnar, en þannig sjá
áhorfendur hann aldrei. Og sjónvarpið hef-
ur það fram yfir kvikmyndina, að sjónvarp-
ið sýnir atburði, sem eru raunverulega að
gerast þá stundina og það hefur örvandi
áhrif á áheyrandann.
Á hljómleikum þeim, sem sjónvarpað hef-
ur verið, undir stjórn Toscaninis, hefur per-
sónuleiki hans verið ógleymanlegur. Toscan-
ini hefur tvisvar sinnum leikið það, að fylla
sjónvarpstækið nær því heila konserta út.
Mun honum takast að leika það enn og aft-
ur? Fáir hljómsveitarstjórar hafa mynda-
persónu á borð við hann, og fáum mun tak-
ast að láta áhorfendum finnast jafn mikið til
um hæfileika, eldmóð og áhuga, með svip-
brigðum og bendingum. Minni spámennina
skortir hið persónulega segulafl, jafnvel fyr-
ir einn konsert.
Gerum ráð fyrir, að sjónvarpið eigi eftir
að taka miklum framförum, en eig iað síður
hlýtur það jafnan að vera mikið vafaatriði í
sambandi við symfóníska músík, hvort rétt
sé að sýna hljómsvetiarstjórann.
EL MÁ SVO FARA, að þetta verði eitt
erfiðasta vandamál sjónvarpsins í sam-
bandi við hljóðfæraleik almennt. Þegar
maður hefur einu sinni séð hljómsveitar-
stjórann að verki, er starf hans í aðalatriðum
alltaf hið sama. Þetta á einnig við hljóð-
færaleikarana. Getur sjónvarpið gefið nægi-
lega tilbreytingu í þessar sýningar til þess
að hverjir hljómleikar verði nýtt ævintýri
fyrir áhorfandann? Ef það tekst, án þess að
spilla sjálfri músíkinni, verður sigur sjón-
varpsins mikill.
En þangað til sjónvarpið hefur fullkomn-
að það kraftaverk, munu efagjarnir menn
halda því fram, að symfónísk músík sé ætl-
uð eyranu, og að það breyti alls engu um
möguleika manna til þess að njóta hennar,
hvort maður sér hljómsveitarstjórann og
hljómsveitina eða ekki- Raunar finnst
manni, að sýning á honum í heila klukku-
stund á sjónvarpstækinu, trufli ánægju og
gleði manns og glepji mann frá músíkinni
sjálfri. Svo kann því að fara, að sjónvarpið
eigi eftir að sanna það, að hljómsveitarstjór-
ar eigi að hlusta á, en ekki sjá, gagnstætt
því, sem er um börnin. (Lauslega þýtt).
31