Samvinnan - 01.08.1958, Page 11

meginland Evrópu 1806, tóku Frakkar
að reyna við sykurrófurnar, því að reyr-
svkurinn frá nýlendunum varð mjög
dýr. Garðyrkjumaðurinn Vilmarin tók
að auka magn rófnasykursins með kyn-
bótum og úrvali. Hann skar stvkki úr
rófunum og efnagreindi og notaði svo
aðeins sykurmestu rófurnar til undan-
eldis og framræktunar. Sykurmagnið
varð smám saman 10—14%. Bæði
Frakkar og Þjóðverjar bættu jafnframt
sykurvinnsluaðferðimar. Síðar hafa
Svíar o. fl. enn kynbætt sykurrófurnar.
Og nú er sykurmagnið í þeim svipað og
í sykurreymum, þ. e. um og yfir 20%.
Er sykumófnarækt orðin mikil í tempr-
uðum löndum. Mestu reyrsykurlönd eru
nú Austur-Indland, Kúba, Java, For-
mósa, Indlandseyjar (Filippseyjar),
Brazilía og Havaii. En mest sykurrófna-
rækt er í Sovétríkjunum, Bandaríkjun-
um, Þýzkalandi, Frakklandi, Tékkósló-
vakíu og Póllandi. Talsverð sykurrófna-
rækt er í Danmörku og Suður-Svíþjóð
og víðar. Meira er framleitt af reyrsykri
en rófnasykri. Sykurrófan er tvíær jurt,
nokkuð áþekk venjulegum rófum, en
sykurreyrinn er stórvaxið, 2—6 m. hátt,
fjölært gras og er sykurinn unninn úr
stráunum. Mikil samkeppni er jafnan
milli reyrsykurs og rófnasykurs á heims-
markaðinum.
Sykur er unninn úr mörgum fleiri jurt-
um en rófum og reyr, t. d. úr sykur-
pálma, sykurdúrra, sykurhlyn o. fl., en
framleiðslan er tiltölulega Iftil. Sykur-
vinnsluaðferðirnar eru æði flóknar og
margbrotnar og skal þeim ekki lýst hér.
Framleiddar eru ýmsar tegundir sykurs:
Molasykur, strásykur, kandís, púðursyk-
ur, toppasykur o.s.frv., bæði úr sykur-
reyr og sykurrófum. Finnum við engan
mun á reyrsykri og rófnasykri.
Margir þekkja saklcaríntöjlur. Þær eru
mjög sætar og voru talsvert notaðar hér
á fyrri heimsstyrjaldarárunum, er skort-
ur var á sykri. Sakkarínsafi þykir að
sumu leyti hollari en venjulegur sykur
og er unninn úr safa suðrænnar kom-
tegundar, er sykurdúrra (Sorckum sacc-
arina) nefnist. Er slíkur sakkarínsykur
m. a. notaður handa fólki með of háan
blóðþrýsting og of feitu fólki, í stað reyr-
eða rófnasykurs, og er líka talinn skemma
síður tennurnar. Mjög mikið síróp er enn
fremur unnið úr sykurdúrra.
Hinn einhæfi „hreinsaði“ sykur er
mannanna verk. En auðvitað hefur
mannkynið frá örófi alda neytt náttúr-
legs sykurs í ýmsum mat, t. d. mjólkur-
sykurs í mjólk, ávaxtasykurs, sykurs í
gulrófum, hunangssykurs o.s.frv. Og eins
og kunnugt er breytist mjölvi í sykur
Sykurreyrinn getur orðið mjög hávaxinn, allt að 6 metrum. Hann hefur verið
notaður til sykurvinnslu um aldaraðir, en þrífst aðeins í heitu loftslagi.
fyrir áhrif munnvatnsins. Við finnum
t. d. greinilega hvernig þurrt rúgbrauð
verður sætt, ef við tyggjum það lengi.
Sykurs mun fyrst getið í íslenzkum
innflutningsskýrslum árið 1772. Eitt-
hvað smávegis kunna kaupmenn og sigl-
ingamenn að hafa flutt inn fyrr. Arið
1840 hafði innflutningurinn áttfaldast og
var þá sykurneyzlan orðin IV2 kg. á
mann. Nú er sykurneyzlan eitthvað um
tæp 50 kg. á mann árlega. Það er geysi-
mikil aukning á rúmri öld, enda vilja
margir sykra flest sem í munninn á að
fara. Kandíssykur, púðursykur og síróp
þóttu lengi mesta sælgæti og er svo raun-
ar enn. Framanaf fluttist aðallega inn
toppasykur í stórum stykkjum. Þurfti
sérstakar tengur til að klippa hann nið-
ur í mola. (Við hann kenndu Danir fjall
á Grænlandi, ,,Sukkertoppen“.) í ófriðn-
um 1914—1918 voru mikið notaðar
sakkaríntöflur og strásykur var brædd-
ur í kekki og síðan klipinn niður í hæfi-
lega mola. Lengi var sykur aðallega not-
aður til hátíðabrigðis og handa gestum.
Var sparlega með hann farið. Bóndi einn
heimsótti fátæka ekkju, ásamt syni sín-
um. Var þeim borið kaffi og sykur með í
kari, en síðan fór konan fram til bú-
verka. „Borðaðu nú sykurinn, sonur
minn, því nógurinn mun til,“ sagði þá
bóndi, og lauk strákur úr karinu. En
meiri sykur var ekki til á bænum, og
voru ummæli bónda lengi höfð að orð-
taki.
Sú trú fylgdi sykrinum, að taugaveikl-
að fólk væri sérlega gráðugt i hann og
sækti í að sleikja sykurtoppa. „Sleikju-
sýki“ þekkist hjá búpeningi og er a.m.k.
stundum rakin til efnaskorts í fóðri.
Hvernig er það með tyggigúmmí-jórtur-
ástríðu unglinga og jafnvel heilla þjóða?
Flestur matur er nú framreiddur svo
meyr, að lítið þarf að tyggja. En tennur
og kjálkar kunna illa brúkunarleysinu
og finnst betra að jóðla tyggigúmmí
heldur en ekki neitt! Ennfremur er það
sætt á bragðið.
Fyrst þegar sykurrófan var notuð til
sykurvinnslu, var mjög lítið sykur-
magn í henni, en með ræktun hefur það
verið aukið til jafns við sykurreyrinn.
SAMVINNAN