Samvinnan - 01.08.1958, Blaðsíða 13

ríkin bættu verulega hlut sinn í endur-
keppni árið eftir (12i/o:7V2 Rússum í
hag), þá var hann þó greinilegt tímanna
tákn. Svo að segja á laun höfðu Rússar
komið sér upp skáksveit, sem var það öfl-
ug, að hún hafði allar líkur til að halda
velli gegn úrvali skákmanna frá öllum
öðrum löndum jarðkringlunnar saman-
lögðum.
Og oddviti þessarar sveitar var að
sjálfsögðu Botvinnik, sem hafði sýnt, að
hann var fremsti skákmaður þjóðar
sinnar, þótt oft væri samkeppnin hörð.
Það var því ekki að ófyrirsynju, að
menn horfðu með allmikilli eftirvænt-
ingu fram til einvígis þess, sem fyrirhug-
að var að fram færi árið 1946 milli Al-
jechins og Botvinniks, um heimsmeist-
aratitilinn, þótt flestir hafi nú sennilega
talið, að sigurlíkur Botvinniks væru þar
mun meiri, enda var hann 19 árum
yngri. Svo sem kunnugt er varð aldrei
neitt úr einvígi þessu, þar sem Aljechin
lézt snemma árs 1946, og hefur skák-
heimurinn áreiðanlega misst þar af
minnisverðri keppni, hver sem úrslitin
hefðu orðið.
Úr þættinum um Smyslov er lesendum
Samvinnunnar kunnugt, hver úrræði
voru viðhöfð til að velja nýjan heims-
meistara að Aljechin látnum. Á fimm-
meistaramótinu 1948, sem fram fór í
Haag og Moskva, vann Botvinnik mesta
sigur lífs síns, hlaut 14 vinninga af 20
mögulegum gegn fjórum skæðustu and-
stæðingum sínum og tapaði einungis
tveimur skákum. Var hann heilum þrem-
ur vinningum fyrir ofan næsta mann
(Smyslov). Þetta er ekki einungis mesti
sigur Botvinniks fyrr og síðar, heldur
einnig einn mesti skáksigur, sem sögur
fara af. Með þessum sigri ávann Bot-
vinnik sér hina eftirsóttu heimsmeist-
aratign á svo óyggjandi hátt, að þar tjáði
engum mót að mæla.
Ýmsir munu hafa ætlað, eftir þennan
glæsilega sigur Botvinniks, að honum
mundi á næstu árum veitast tiltölulega
auðvelt að verja hinn unna titil og yfir-
burðir hans væru svo miklir, að hann
ætti að geta haldið titlinum næstu 10—
20 árin, ef honum entist heilsa og þrek.
Þeir menn tóku hins vegar ekki nægjan-
legt tillit til hins gróskumikla vaxtar-
broddar skákíþróttarinnar, sem persónu-
gerður var af fulltrúum hinna yngri
skákmanna. Skákíþróttin í heild var að
lyftast á æðra stig, og þótt snilld hinna
eldri stórmeistara rýrnaði í engu, þá
minnkuðu stöðugt yfirburðir þeirra vegna
framsóknar hinna yngri meistara. Bot-
vinnik var óvéfengjanlegur heimsmeist-
ari sinnar kynslóðar, en lögmáli fram-
þróunarinnar gat hann ekki breytt.
Ekki þar fyrir, að Botvinnik hélt titlin-
um næstu 9 árin samfleytt. En í einvígj-
um þeim, sem hann háði um titilinn,
við Bronstein 1951 og Smyslov 1954, hélt
hann honum á jöfnu í bæði skiptin og
tókst þannig ekki að sýna þá yfirburði,
sem menn telja sig með nokkrum rétti
mega gera kröfur til af heimsmeistara.
Sama varð uppi á teningnum á skák-
mótum, sem Botvinnik tók þátt í á þessu
tímabili. Hann vann að vísu efsta sætið
á sumum þeirra, en sjaldan með miklum
yfirburðum, og oft varð hann að láta sér
nægja annað eða þriðja sætið.
Botvinnik varð þannig á vissan hátt
að gjalda þeirra áhrifa, er hann hafði
haft á skákmennt þjóðar sinnar. For-
dæmi hans hafði örfað yngri kynslóðina
til vaxandi dáða á sviði skákíþróttarinn-
ar. Skákir hans höfðu verið henni ó-
tæmandi uppspretta vísdóms og þroska.
Hún hafði tekið fullnaðarpróf í fræðum
meistara síns og átrúnaðargoðs. Og nú
voru kálfarnir að launa ofeldið!
Og samt er Botvinnik aftur orðinn
heimsmeistari. Erfitt er að spá, hversu
lengi honum tekst að varðveita titilinn
að þessu sinni, en tækist honum að verja
hann, er næsta einvígi fer fram árið
1960, hver svo sem áskorandinn verður,
má telja það mikið afrek af manni á
hans aldri.
En hvað sem í skerst hér eftir, hefur
Botvinnik þegar tryggt sér sess meðal
fremstu skákmeistara allra alda.
Við skulum nú líta á sýnishorn af tafl-
mennsku heimsmeistarans. Á hann þar
í höggi við Hollendinginn dr. Max Euwe,
sem var heimsmeistari 1935—37. Skákin
er tefld á áðurumgetnu fimmmeistara-
móti í Haag 1948.
Hvítt: Botvinnik.
Svart: Euwe.
Hálf-slavnesk vörn.
1. d4, d5
2. c4, e6
3. Rf3, Rf6
4. Rc3, c6
5. e3, Rb-d7
6. Bd3, Bb4
(Þessi biskupsleikur er kenndur við ít-
alska meistarann Romik, sem kom fyrst-
ur fram með hann og beitti honum í
nokkrum skákum um 1930, án góðs ár-
angurs þó. Euwe velur hann sjálfsagt
þarna, einkum í þeim tilgangi að forðast
meira troðnar slóðir, svo sem 6. - - - -
dxc4. 7. Bxc4, b5 o.s.frv., en sú leið er
nefnd Meranvörn.)
7. a3, Ba5
(7.------Bxc3+ er ekki góður leikur, þar
sem hann mundi styrkja miðborð hvíts.)
8. Dc2
(Botvinnik hafnar réttilega leiknum b4,
þar eð hann væri aðeins svörtum til hags-
bóta og hrekti biskupinn á góðan reit á
c7. T. d. 8. b4, Bc7. 9. Bb2, 0—0. 10, Dc2,
dxc4. 11. Bxc4, e5 o.s.frv. Höfuðmark-
mið svarts í þessu varnarkerfi er einmitt
að knýja fram e5 sem fyrst.)
8. ------De7
9. Bd2, dxc4
10. Bxc4, e5
11. 0—0, 0—0
12. Ha-el
(Djúphugsaður leikur eins og síðar kem-
ur í ljós.)
12. ------Bc7
13. Re4, Rxe4
14. Dxe4, a5?
(Þessi leikur veikir drottningararminn.
Euwe vill með honum hindra Bb4, en
einfaldari leið til varnar þeirri hótun var
14.-------He8.)
15. Ba2
(Héðan getur biskupinn á áhrifaríkast-
an hátt brugðið sér yfir á skálínuna bl-
h7 með margvíslegum hótunum.)
15. ------Rf6
16. Dh4, e4
17. Re5!
(Með þessari peðsfórn opnar Botvinnik
taflið og gefur þar með biskupspari sínu
aukið frjálsræði til athafna. Verra væri
17. Rg5, h6. 18. Rh3, Rd5 og svartur stæði
ekki illa að vígi.)
17. ------Bxe5
18. dxe5, Dxe5
19. Bc3, De7
ABCDEFGH
20. f3!
(Nú kemur hlutverk leiksins Ha-el glögg-
lega fram og eins það, hvers vegna betra
var að halda kóngshróknum á fl. Hann
gegnir mikilvægu hlutverki á f-línunni,
eftir að hún opnast.)
20. ------Rd5
(Euwe þvingar fram drottningarkaup,
sem virðist í sjálfu sér ekki slæm pólitík,
enda á hann varla betri úrkosti. T. d.
20.-------exf3. 21. Bbl, h6. 22. Hxf3,
Rd5. 23. Hg3!, Dxh4. 24. Hxg7+, Kh8. 25.
Hh7++, Kg8. 26. Hh8 mát.)
21. Dxe7, Rxe7
22. fxe4
(Þótt Botvinnik hafi nú tvípeð á e-lín-
unni, sem að öllum jafnaði er veikleiki,
þá hefur hann yfirburðastöðu vegna
hins sterka biskupapars og yfirráða yfir
f-línunni. Það er táknrænt um hina
veiku stöðu svarts, að hrókar hans eru
báðir bundnir við peðsvöldun.)
22. ------b6
23. Hdl
(Hótar Hxf7, Hxf7, Hd8 mát.)
23.-------Rg6
(23. - - - - B6 gagnar ekki vegna 24.
(Framh. á bls. 28)
SAMVINNAN 13