Samvinnan - 01.08.1958, Síða 25

Sláturfélag ....
(Framh. aj bls. 16)
inn til að steypa sláturhúsið. Benedikt
var lagvirkur og sérstaklega vandvirkur.
Fórst honum verkið vel úr hendi.
Vatnsleiðslan. Að sögn Jónatans á
Holtastöðum var engin
vatnsleiðsla komin í hús hér í sýslu fyr-
ir 1908. Þá var eingöngu notazt við læki
og brunna. Hér varð því að ryðja nýjar
leiðir. Sláturfélagið varð að fá til af-
nota gott og nægilegt vatn. Var helzt
hugsað að taka _ vatnið úr uppsprettu-
lindum neðan melanna fyrir ofan Litla-
Enni. Um þá framkvæmd tókst sam-
vinna við kvennaskólann á Blönduósi,
eftir að Jónatan hafði komizt að raun
um, að vatnið mundi nást upp á loft í
skólanum. Zóphónías Hjálmsson á
Blönduósi annaðist lagningu. Tókst það
prýðilega eins og annað hjá þeim verk-
lagna manni.
Fjártakan. Haustið 1908 fékk félagið
3189 sláturfjár. Þó að félags-
mannatalan væri nokkuð há, koma ekki
nema lítil viðskipti á hvern, eða að með-
altali tæplega 23 kindur. Sú tilhögun var
höfð, að féð var vigtað heima og verð
þess áætlað í lifandi þunga. Deildirnar
önnuðust rekstur fjárins á sláturstað, og
báru innleggjendur ábyrgð á því, þang-
að til það var afhent til slátrunar. Inn-
leggjendur keyptu svo slátrin við á-
kveðnu verði. Kjötið var alt saltað. Söl-
una annaðist Louis Zöllner. Að frádregn-
um kostnaði reyndist söluverð afurðanna
kr. 26.0227.85, eða um kr. 8.16 á kind.
Vinnan. Verkstjórar hjá félaginu voru
þeir Einar Erlendsson og Guð-
mundur Guðmundsson, sem fyrr eru
nefndir. Guðmundur innan húss, en hinn
utan. Guðmundur vann fjögur haust hjá
félaginu, og setti hann jafnan upp all-
mikið af tunnum áður en fjártakan
hófst.
Kaup verkstjóra var 4 kr. á dag, en
venjulegir verkamenn höfðu 25 aura á
tímann og konur 16 aura. Allur innlend-
ur kostnaður á haustvöruna varð kr.
6313.60. Þar af varð vinnukostnaður við
slátrunina kr. 1683.69, eða rúmir 50 aur-
ar á kind.
Aðbúð Það ætlaði að horfa til
verkafólks. vandræða með húsrúm fyr-
ir verkafólkið. Sláturfélagið
hafði að sjálfsögðu ekkert húsnæði. Var
það ráð tekið að slá upp rúmstæðum á
lofti í vörugeymsluhúsi kaupfélagsins. I
norðurendanum var afþiljuð kompa fyr-
ir verkakonur, en flet karla voru fyrir
framan meðfram báðum hliðveggjum.
Dyr voru settar á suðurstafn loftsins og
uppgangur á þaki á skúr, sem kaupfé-
lagið átti sunnan undir vörugeymsluhús-
inu.
Lánsfjár- Félagið fékk ekki nema 1000
þörfin. kr. af stofnbréfunum greitt í
peningum. Hitt var fært í
reikninga. Þetta náði því skammt, til
þess að standast kostnað við bygginguna
og öflun nauðsynlegra áhalda. Þá varð og
að tryggja sér töluvert rekstursfé, því að
samkvæmt félagslögunum bar félaginu
að greiða meginhluta áætlaðs verðs slát-
urfjárafurðanna, áður en það gat gert
sér vonir um að fá nokkuð greitt af
haustafurðunum.
Leitað til Hinn 1. maí 1908 kom
sýslunefndar. sýslunefnd Austur-Húna-
vatnssýslu saman til
aukafundar á Blönduósi. Tilefni fundar-
ins var umsókn frá formanni hins ný-
stofnaða sláturfélags, Jónatan J. Líndal,
um 400—500 kr. styrk úr sýslusjóði til
byggingar sláturhússins.
Svo virðist sem sýslunefndarmennirnir
hafi ekki haft verulegan áhuga á fund-
arefninu, því að á fundi mæta ekki aðal-
sýslunefndarmennirnir nema úr 4 hrepp-
um sýslunnar, og úr Bólstaðarhlíðar-
hreppi var enginn mættur.
Mótleikur Samhliða styrkbeiðni Slát-
kaupmanna. urfélagsins var lagt fram
á fundinum „bónarbréf"
frá Carl Berndsen kaupmanni á Hóla-
nesi um 1000 kr. styrk úr sýslusjóði ,,til
þess að koma í betra lag verzlun með
útlendan varning, þannig að hönd selji
hendi og skuldaverzlun öll leggist niður,
og enn fremur 1000 kr. styrk til þess að
koma upp sláturhúsi á Hólanesi.“
Carl Berndsen var að vísu duglegur og
áhugasamur kaupsýslumaður, en þó mun
hafa ráðið hér mestu um að leggja stein
í götu verzlunarsamtaka bændanna,
enda mun C. B. hafa séð viðskiptum sín-
um stofnað í nokkura tvísýnu með
myndun Verzlunarfélags Vindhælinga,
en svo nefndust samtök bændanna í
Vindhælishreppi, er þeir stofnuðu til ár-
inu áður (1907).
Ábyrgðarheimild. Jónatan varð nú ljóst,
að styrkbeiðnin var
orðin tilgangslaus. Tók hann því um-
sóknina aftur, en í þess stað fór hann
þess á leit, „að sýslunefndin gangi í á-
byrgð fyrir 2000 kr. láni til sláturhússins
gegn solidariskri ábyrgð Kaupfélags
Húnvetninga“. Tveir sýslunefndarmenn-
irnir vildu binda ábyrgðarheimildina
þeim skilyrðum, að sláturfélagið væri ó-
háð „öllum kaupmönnum og öllum fé-
lögum“, en það var sama og synjun eins
og nú var komið málum. Hinir sýslu-
nefndarmennimir lögðust á móti þessari
takmörkun, og hafðist ábyrgðarheimild-
in í gegn með einu mótatkvæði.
Lántökur. Ábyrgðarheimild sýslunefndar
var notuð í sambandi við lán-
töku í Sparisjóði Húnavatnssýslu, en
tregða var á um þá lánveitingu. Jónatan
J. Líndal telur, að Jón Guðmundsson á
Guðlaugsstöðum, sem var einn af ráða-
mönnum félagsins, hafi verið orðinn æði
þungorður í sambandi við sparisjóðs-
stjórnina og sagt, að ef þeir vildu ekki
lána þetta, þá yrði ef til vill einhver ráð
með peningana, en ekki vildi hann á-
byrgjast nema að sparisjóðurinn þyrfti
einhverju að snara út, þó að það yrði
ekki lán frá þeim. Þetta hreyf, Lánið
fékkst.
Á stjórnarnefndarfundi 24. ág. (1908)
var búið að ganga frá veðskjölum fyrir
4000 kr. láni gegn sjálfskuldarábyrgð.
Það lán hefur sjálfsagt verið tekið í pen-
ingastofnun í Reykjavík. Stjórnarnefnd-
arfundurinn taldi þó ekki nóg aðgert og
samþykkti að fara þess á leit við félags-
menn að lána félaginu gegn vöxtum svo
mikið af andvirði fjárins, sem hver og
einn gæti, þangað til búið væri að selja
kjötið.
Fjárreiður við Reikningur félagsins fyr-
reikningslok. ir fyrsta starfsárið (1908)
er dagsettur í júní 1909.
Sölu afurða má þá heita lokið og and-
virði þeirra komið inn í reikninga fé-
lagsins. Til afborgunar á húsinu hafði
verið varið á árinu 267.35.
Eignir félagsins eru taldar þessar:
Sláturhúsið ............... kr. 4201.67
Áhöld ...................... — 169.81
Vöruleifar.................. — 777.47
Samt. kr. 5149.22
Á eignunum hvíla skuldir að upphæð
kr. 4838.01, og verða því skuldlausar eign-
ir félagsins kr. 311.21.
Rúmsins vegna verður nú að láta stað-
ar numið, þó að freistandi hefði verið að
rekja nokkuð sögu félagsins, þar sem það
varð 50 ára á þessu ári.
Hér skulu aðeins ársettir tveir merkir
atburðir í þróunarsögu félagsins. Hinn
fyrri var bygging frystihúss 1928, og hinn
síðari bygging mjólkurstöðvar Mjólkur-
samlags Húnvetninga 1947, en samlagið
lýtur stjórn Sláturfélagsins.
Frystihússbyggingin varð til þess, að
bændurnir á félagssvæðinu fólu félaginu
fljótlega allt sláturfé sitt til sölumeðferð-
ar. Síðastliðið haust var slátrað hjá fé-
laginu 29.776 fjár. Félagið hefur verið
það lánsamt, að það hefur bæði getað
séð hagsmunum framleiðanda cg neyt-
enda borgið: Greitt gott verð og fram-
leitt góða vöru. Fullnaðarverð til fram-
leiðenda á 1. flokks dilkakjöti varð kr.
18.40 á kg. við síðustu lokauppgjör (1956),
og að dómi sérfróðra manna, er sláturhús
félagsins nú eitt af þrem sláturhúsum
landsins, sem bezt verka kjöt til útflutn-
ings.
SAMVINNAN 25