Samvinnan - 01.09.1961, Blaðsíða 2

Skiparekstur samvinnumanna
amvmnan
SEPTEMBER 1961 — LVII. ARG. 9
I.
Snemma kom fram sú hugmynd hjá
íslenzKum samvinnumonnum a'Ö eign-
ast eigin skipakost, aö annast vöru-
flutnmga til landsms. Imsar torfærur
reyndust þó vera í vegi a'ð oröTó gæti
at tramkvæmdum.
Ems og svo margt annað í mann-
legrí sogu hefur samvmnuhreyfmgm ís-
lenzka átt sín míklu gróðrar- og vaxt-
arskeið með hiéum á milli. Hlétn eða
milhtíminn orsakaðist oftast af ytri
erfiðleikum, ófyrirsjáanlegum vand-
ræðum vegna f járhagskreppna eða
samdráttar í atvinnuvegum. Stundum
iíka af þeirri hvíld, sem nauðsynleg er
að skapa öruggan og traustan grund-
völl undir nýja sókn. Þetta er stað-
festing hins merkilega lögmáls, sem
brezki sagnfræðingurinn Arnold Toyn-
bee telur sig hafa fundið og hann nefn-
ir „Hlé og gróska“ (Withdrawal and
Return).
Á gróskuskeiði því, sem rann upp
í íslenzku samvinnuhreyfíngunni í lok
fyrri heimsstyrjaldar, töldu ýmsir, að
tíminn væri fullnaður að hefja skipa-
rekstur á vegum samtakanna. Aðrir
hvöttu til varfærni í því efni. Eins og
þróun efnahagsmálanna varð bæði hér
á landi og annars staðar í Evrópu,
reyndist viðhorf hinna varfæmari rétt-
ara að því sinni.
En málið var aðeins geymt, en ekki
gleymt. Það var tekið upp aftur á nýju
gróskuskeiði og þá borið fram til þess
sigurs, sem ekki mun firnast.
Með upphafi skiparekstrar SÍS árið
1946 bættist þroskavænleg grein á
hinn mikla meið samvinnunnar á ís-
landi. Vöxtur hennar hefur verið undra-
verður síðan og árangur slíkur, að vak-
ið hefur samvinnumönnum og lands-
mönnum öllum aðdáun og stolt.
n.
Sigrar og sókn þess ættstofns, sem
við íslendingar tilheyrum, byggðist
ekki að litlu leyti á afrekum hans á
sviði siglinga. Blóð fornra sægarpa
streymir í æðum. Fornar sagnir okkar
geyma minninguna um Hrafnistumenn
og þá fyrst og fremst frumkvæði þeirra
að sigra hafið. Þar er minnzt afreks
Gríms loðinkinna að smíða hið fyrsta
segl, er skóp manninum möguleika að
hafa í fyllra tré en áður við veður og
vind. Annar maður germanskrar ættar
2. Skiparekstur samvinnumanna, Guð-
mundur Sveinsson.
3. Bréfakassinn.
4. Hús og húsbúnaður.
5. Iðnstefnan, Guðmundur Sveinsson.
6. Frá öðrum löndum, Færeyjar, Ed
vard Haraldsen, yfirkennari
8. Þróun stjórnmála í Evrópu, Guð-
mundur Sveinsson.
11. Á írlandshafi, smásaga eftir Friðjón
Stefánsson.
14. Úrasjima, ævintýri fyrir börn, Dag
ur Þorleifsson íslenzkaði.
15. Þar sem æðurin verpir.
16. Samvinnuflotinn á 15 árum, Örlyg
ur Hálfdanarson.
18. Svipast um í Samvinnusparisjóðn-
um, Örlygur Hálfdanarson.
20. Vinnumálasambandið tíu ára, Ör-
lygur Hálfdanarson.
22. Framhaldssagan, Afbrot Arthurs lá-
varðar, eftir Oscar Wilde, Jón Ás-
geirsson þýddi.
Fylgirit: Frettabrefið.
Ritstjórn og afgreiðsla er í Sambands-
húsinu, Reykjavík.
Ritstjórnarsími er 17080.
Verð árg. er 120 kr., í lausasölu kr. 12.00.
Gerð myndamóta annast Prentmót hf.
Prentverk annast Prentsmiðjan Edda hf.
Útg.: Samband ísl. samvinnufélaga.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Guðmundur Sveinsson.
Blaðamenn:
Örlygur Hálfdanarson.
Dagur Þorleifsson.
Rakinn þráðurinn i
Gef junarteppin, sem
send verða til Rúss-
lands. - Ljósm.: Þor-
valdur Ágústsson. —
Þorvaldur tók einnig
forsíðumyndina á
ágústblaðinu.
Robert Fulton smíðaði fyrstur vél-
knúið farartæki. Það er ekki að ófyr-
irsynju, að Toynbee telur, að við hlið
kristindómsins og lýðræðisins sé „sig-
unnn á sjónum“ eitt höfuðeinkenni á
hinu sérstæða menningarsamfélagi
Vesturlanda.
Hitt vita íslendingar ofurvel, að ein
veigamesta ástæðan til þess, að þeir
glötuðu sjálfstæði sínu á 13. öld var,
að þeir gátu ekki lengur sjálfir annast
flutning á nauðsynjavörum sínum til
landsins.
Kannske er það ein sterkasta sönn-
unin fyrir aukinni sókn íslenzku þjóð-
arinnar til manndóms, að í kjölfar lýð-
veldisstofnunarinnar 1944 skyldi koma
hin mikla aukning á skipakosti þjóðar-
innar. Þótt margir aðiljar og mörg sam-
tök hafi hér að unnið er þó hlutur sam-
vinnusamtakanna þar langsamlega
stærstur.
III.
Það varð eitt hinna miklu afreka
Vilhjálms Þórs að gera Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga að voldugum
aðilja í þessari sókn íslenzku þjóðar-
innar.
Vilhjálmur hafði þegar áður en hann
gerðist forstjóri SÍS haft mikinn áhuga
fyrir skiparekstri og eins hinu að gera
samvinnusamtökin að þátttakanda í
slíkum rekstri. Þannig hafði hann haft
forgöngu um, að kaupfélag Eyfirðinga,
sem hann veitti forstöðu, festi kaup á
skipi og annaðist vöruflutninga. Voru
það hin fyrstu verulegu skipakaup sam-
vinnufélaga og höfðu sannað, að til
heilla horfði og ávinnings. Skiparekst-
ur sá, sem Vilhjálmur þannig veitti for-
stöðu fyrir norðan færði honum dýr-
mæta reynslu og þekkingu, sem varð
ómetanlegur styrkur, er hafizt var
handa á nýjum og enn stærra vettvangi.
Með komu vélskipsins Hvassafells
til landsins árið 1946 hófst skiparekst-
urinn. En jafnframt því sem hinum
nýja þætti samvinnustarfsins var fagn-
að var hafinn undirbúningur að aukn-
ingu hans. Var skammt að bíða efling-
ar skipastólsins því að 1951 eru skip-
in þegar orðin þrjú, er við hafa bætzt
Arnarfell og Jökulfell.
Uppbygging og skipulagningu ann-
aðist forstjórinn sjálfur og var skipa-
reksturinn hluti af deild hans, en Sig-
urður Benediktsson, síðar forstjóri
2 SAMVINNAN