Samvinnan - 01.12.1969, Page 50

EEfcQ l ERLEND VÍÐSJÁ
Magnús Torfi Ólafsson:
Byltingarafmæli
I útsogi
menningarbyltingar
Flugliðar veifa kveri Maós og sverja föðurlandi og foringja hollustu að loknu flokksþinginu.
Stórafmæli kínversku byltingarinnar ber
nú í annað skipti upp á tímabil umskipta
og óvissu í þróun fjölmennasta þjóðfélags
heimsbyggðarinnar. Haustið 1959, þegar ára-
tugur var liðinn frá því stofnun Kínverska
alþýðulýðveldisins var lýst yfir í Peking,
stóð svo á að ljóst var að verða að stefnan
í efnahagsmálum, sem kölluð var „Stóra
stökkið fram á við“, hafði mistekizt að
verulegu leyti. Hafnar voru í miðstjórn
Kommúnistaflokks Kína deilur út af því
sem miður hafði farið, og þær áttu eftir að
draga langan slóða og ná hámarki í menn-
ingarbyltingu allra síðustu ára.
Á tuttugu ára afmælinu síðastliðið haust
var svo menningarbyltingin það nýlega af-
staðin, að eftirhreytur hennar setja mun
meiri svip á atburði líðandi stundar í Kína
en nokkuð annað. Einkenni undanfarinna
umrótsára víkja af sviðinu smátt og smátt,
en óljóst er enn hvað við tekur.
Opinberlega var menningarbyltingin lýst
á enda kljáð, þegar níunda þing Kommún-
istaflokks Kína kom saman í Peking í vor.
Þar var lýst yfir sigri stefnu Maó Tsetúngs
formanns, andstæðingar hans reknir úr for-
ustunni og síðast en ekki sízt komið á nokk-
urs konar ríkiserfðum, með þeim hætti að
þingið lagði blessun sína yfir val hans á
Lin Piaó landvarnaráðherra sem eftirmanni
sínum.
Það er mjög kínverskt hjá Maó að meistar-
inn skuli í lifanda lífi velja eftirmann sinn
úr hópi lærisveinanna, í stað þess að láta
flokkinn velja sér nýjan foringja þegar þar
að kemur. Þar með er staðfest að úrslita-
valdið sé í höndum foringjans en ekki
flokksins, en um það snerist menningar-
byltingin í raun og veru. Þar notaði Maó
tök sín á fjöldanum, einkum æskunni, til
að brjóta niður flokkskerfið, og þar sem
hætta þótti á að maósinnar færu halloka
var herinn látinn koma til skjalanna og
rétta hlut þeirra.
Menningarbyltingunni var svo lýst lokið
á þingi flokksins sem var helzta fórnarlamb
hennar og reyndar ekki til nema að nafn-
inu, þegar þingið var haldið. í stað valda-
stofnana flokksins í fylkjum og borgum
voru komnar byltingarnefndir, skipaðar
fulltrúum byltingarsamtaka fjöldans, flokks-
starfsmönnum sem taldir eru hafa bætt ráð
sitt og foringjum úr hernum. Starfshæfni
nefndanna er mjög mismunandi. Sumstað-
ar eimir enn eftir af ríg og illindum milli
mismunandi samtaka menningarbyltingar-
manna, sem hver um sig þykjast vera hinir
einu, sönnu fulltrúar hugsunar Maó á staðn-
um. Hefur það hvað eftir annað komið í
hlut hersins að stilla til friðar í átökum
milli slíkra hópa. Afleiðingin er að víða
hefur herinn fengið úrslitavöld. Þótt Lin
Piaó sé yfirboðari hersins, er öðru nær en
yfirmenn allra herstjórnarsvæða geti talizt
ákafir maóistar. Herforingjarnir hafa að
jafnaði tilhneigingu til að láta reglubundna
starfsemi stjórnarstofnana og atvinnuvega
sitja fyrir menningarbyltingu ákafamann-
anna. Herforingjar af þessu sauðahúsi hafa
náð höndum saman við Sjá Enlæ forsætis-
ráðherra, sem af fádæma lagni hefur siglt
milli skers og báru í róti menningarbylting-
arinnar, tekizt að halda trausti Maó en
jafnframt komið í veg fyrir að byltingar-
menn umturnuðu embættiskerfi ríkisins og
50