Samvinnan - 01.12.1970, Blaðsíða 43

gerð úr islenzkum grastrefjum.
í fyrstu lotu var kannað, hvaða
grös kæmu helzt til greina. At-
hygli beindist fyrst að fjölær-
um grösum, og þá helzt að há-
liðagrasi, vallarfoxgrasi, lúpínu
og mel. Álitið var, að þau
myndu vera ódýrara hráefni en
einær grös, svo sem hafra- og
bygggrös eða hálmur þeirra.
Sumarið 1969 var leitað til
rannsóknastofnana i Þýzka-
landi, Belgíu og Tékkóslóvakiu
varðandi þetta mál. Þessar
rannsóknastofnanir höfðu all-
ar áður hannað aðferðir og
vélakost til þess að framleiða
þilplötur úr hörhálmi, bagasse,
sykurreyr og ýmsum grasteg-
undum í Asíu og einnig á Ok-
inawa í Kyrrahafi. Sérfræðing-
ar þessara stofnana töldu sig
ekki geta svarað erindi okkar,
nema með þvi að gera fyrst til-
raunir með það hráefni, sem
við hefðum, og buðust þeir til
að framkvæma þær gegn
venjulegri þóknun.
Áður en til þess kæmi, birtist
grein í danska verkfræðinga-
blaðinu Ingeniprens Ugeblad
um tilraunir með spónaplötu-
gerð úr hafra- og bygghálmi,
en þær voru gerðar hjá Forsk-
ningsinstitutet for Handels- og
Industriplanter í Kolding i
Danmörku.
Okkur varð strax ljóst, að
þarna var búið að framkvæma
þær rannsóknir, sem við hugð-
umst láta gera í Þýzkalandi.
Var strax leitað samvinnu við
rannsóknastofnunina i Kolding
um athuganir á hafra- og
bygghálmi okkar til slikrar
framleiðslu. Var Finn Rexen
verkfræðingi rannsóknastofn-
unarinnar boðið til íslands í
febrúar 1970 til þess að ræða
framkvæmd þessara athugana
og gera áætlun um hana.
Hér skal sérstaklega tekið
fram, að samvinnan við þessa
rannsóknastofnun hefur verið
með ágætum, og Rexen verk-
fræðingur og stofnunin ávallt
verið reiðubúin að veita okkur
alla aðstoð, sem hægt var að
láta i té. Rexen átti einnig
frumkvæði að þvi að fá héðan
vikur til tilrauna með hafra-
hálminum, og gerði hann
frumtillögu að kassariti því,
sem siðar verður rætt, en þær
tillögur miða að því að lengja
nýtingartíma verksmiðjuein-
inga.
Að sögn Rexens verkfræðings
hafði þeim tekizt að gera mörg
góð plötusýni úr hafrahálmi,
en bygghálmurinn gaf ekki
eins góðan árangur. Helzta
vandamálið var að fjarlægja
gljáhúð af trefjum hálmsins,
en það tókst þó með einskonar
slipun trefjanna í þar til gerðu,
einkaleyfisvernduðu tæki. Af-
not af þessu einkaleyfi hafa
okkur verið boðin ókeypis.
Einnig tókst að finna hentuga
límblöndu úr ureaformaldehydi
með isetningu af isocyanati,
sem gaf mjög góða limingu. Þá
reyndust trefjaþræðir hafra-
hálms sterkari heldur en trefj-
ar bygghálms.
Eftir viðræður við Rexen
verkfræðing var nokkurt magn
af hafra- og bygghálmi sent
héðan til rannsókna og allmörg
plötusýni gerð, með mismun-
andi þykktum. Prófanir þeirra
gáfu mjög góðar niðurstöður,
og voru gæði sýnanna langt
yfir lágmarks gæðakröfum
þýzkra staðla um slikar plötur
úr timbri og hörhálmi. Einnig
voru gerð plötusýni af lúpínu,
og voru þau enn betri en
hafrahálmssýnin. Bygghálms-
sýnin voru lakari að gæðum.
Þá var gert eitt sýni af vegg-
einingaplötu, þar sem hafra-
hálmi og vikri i baunastærð
var blandað til helminga, og er
það sýni kannski einna athygl-
isverðast, ásamt öðru sýni úr
vikurdufti, límdu með sama
limi. Margt bendir til, að vikur-
hafra-platan i 4—5 cm þykkt
og húðuð með vikurduftslagi
gæti verið ákjósanleg veggein-
ingarplata í íslenzkum húsum.
Prófanir þessar, sem fram
fóru siðastliðið sumar, ber þó
aðeins að skoða sem frumat-
huganir. í kjölfar þeirra þarf
augljóslega að framkvæma
kerfisbundnar prófanir á miklu
fleiri íslenzkum grösum eða
jurtum, til þess að finna ódýr-
asta og æskilegasta hráefnið.
Hinsvegar eru niðurstöður þær,
sem þegar liggja fyrir, svo já-
kvæðar, að ekki þarf að efa,
að tækniþekking nútimans
muni leysa þau vandamál, sem
enn kunna að koma upp varð-
andi stórframleiðslu á þilplöt-
um úr grastrefjum.
Allar tilraunir Dana hingað
til hafa verið gerðar í rann-
sóknastofu. Jafnan verður að
prófa í tilraunaverksmiðju
(pilot plant), hvort slíkan
framleiðsluferil megi einnig
framkvæma i verksmiðju-
rekstri í stórum stíl. Danska
stórfyrirtækið Korn- og Foder-
stof-Kompagniet hefur tekið
að sér að kanna þetta og hefur
látið hanna sérvélar, einkum
að því er varðar slípun trefj-
anna og límblöndun, og látið
smíða þessar vélar i Þýzka-
landi. Nú i nóvember 1970 er
prufuframleiðsla þeirra á þil-
plötum úr dönskum hafrahálmi
í verksmiðjustíl að hefjast, og
fæst þá svar við þessu atriði.
Jafnvel þó það mistakist að
einhverju leyti, má ávallt end-
urbæta vélakost til þess að ná
settu marki, ef annmarkar
koma í Ijós.
Iðnaðarmálastofnun íslands
fékk heimild til að láta rækta
hafra og bygg á um 10—12
hekturum lands á Sámsstöðum
i Fljótshlíð og á Hvolsvelli sið-
astliðið sumar. Sýni voru tekin
af þessum grösum á viku fresti
eftir grænþroskun, eða frá
i oiðjum ágúst til september-
loia. Um 200 kg af þessum sýn-
um voru nýlega send til rann-
si jkna, og munu niðurstöður
li ggja fyrir eftir næstu áramót.
Þú voru einnig 11 tonn af sól-
hijfrum, ræktuðum á Hvolsvelli,
send til prufuframleiðslu í
verksmiðjustil á sama hátt og
Danir ætla að prófa sinn
Ixafrahálm. Niðurstöður munu
liggja fyrir síðari hluta vetrar.
FRAMTÍÐARMÖGULEIKAR
Af framangreindri frásögn er
Ijóst, að íslenzkur jarðargróði
getur orðið mikilvægt hráefni
til ýmissar iðnaðarframleiðslu.
Auk þilplatna af ýmsum gerð-
um, t. d. með vikurblöndun,
mætti einnig framleiða græn-
Framleiðslumöguleikar í stórverksmiðju
Hráefni
Verksmiðjueiningar
Framleiðsla
Vikur — Uppskeru- Þurrkunareining Plötugerðar-
Hálmur, lúpína o. fl. —?- eining eining
Gras
Kögglunarr
eining
Mulning areining

Steypustöð
Einangrunarplötur
Þilplötur almennt
Múrhúðunarplötur
Mótaplötur
Veggeiningar
Graskögglar
Grasmjöl
Vikurduft
Vikurbaunir
Vikurhnetur
Léttsteypueiningar
af ýmsu tagi
Léttar veggeiningar
43