Andvari - 01.10.1965, Síða 70

ARNÓR SIGURJÓNSSON:
Glælognskviða Þórarins loftungu
Sá atburður mun jafnan þykja allt í
senn ævintýralegur, dularfullur og ör-
lagaríkastur allra einstakra atburða í gjör-
vallri sögu Norðurlanda, er Norðmcnn
gerðu Ólaf konung hinn digra I Iaralds-
son að heilögum manni, þjóðardýrlingi
og „ævinlegum konungi" Noregsríkis
tólf mánuðum og fimrn nóttum síðar en
þeir höfðu sjálfir fellt hann frá ríki sínu
í orustunni að Stiklarstöðum og rekið
allt hans lið af höndum sér. Þó að til sé
um þennan atburð mjög ljóslega rakin og
greinaglögg saga rituð af mesta sagna-
snillingi, sem Norðurlönd ha'fa nokkru
sinni átt, mundi því hafa verið trúað, að
málurn hlyti að vera nokkuð blandað,
þar sem sú saga er rituð tvö hundruð ár-
um síðar en atburður þessi gerðist, ef
eigi væri til um hann samtíma heimild,
sem enginn treystir sér til að rengja. Þessi
heimild er Glælognskviða Þórarins lof-
tungu, er hér verður reynt að gera ofur-
litla grein fyrir.
Ég vil þá byrja á því að túlka nafn
kvæðisins. Það skal þó viðurkennt, að
ekki þykir fullvíst, hvað það merkir. En
að þeirri skýringu, sem ég trúi og finnst
sjálfsögð, hefur skáldið St. G. St. leitt
mig í kvæði, þar sem hann lýsir slétt-
unni miklu í Kanada. „Um grundirnar
nýbýlin stóðu svo stök sein strandsker í
glælygnu sæ“. Það er hið glæja logn,
sem yfir kvæðinu býr, sem hefur gefið
því nafn. Kvæðið er ort og flutt sem
dróttkvæði, og þess vegna hefur því verið
skipað í röð þeirra kvæða. En það er al-
veg einstætt í sinni röð. Þarna eru engar
rúnir að ráða eins og í öðrum dróttkvæð-
um, enginn myrkviður, sem vandi er í
að rata. Það er allt í senn lygnt, tært og
hreint, eins og bergvatn, sem stöðvazt
hefur um stund í hyl, sem þó er ekki
dýpri en svo, að tclja má steinana á botn-
inurn. Málið er eins og talað sé við barn.
Því er það eftir meira en níu alda geymd
eins og það hefði verið fyrir okkur ort.
Þess vegna hefur það líka vakið minni
eftirtekt fræðimanna en annars hefði
orðið. Það hefur engra freistað að skilja
það og skýra. Ekki verður heldur fundið,
að það sé ort af heitum geðfasta eða sárri
dulúðugri reynslu, og því hefur mönnum
ekki fundizt það vera upphafinn skáld-
skapur. Þó hefur Snorri Sturluson kunnað
að meta það, a. m. k. sem heimild. Hon-
um eigum við að þakka, að mikill hluti
þess hefur varðveitzt, e. t. v. kvæðið allt,
því að það, sem hann tilfærir, er órofin
heild, sem ekki er hægt að finna, að í
vanti.
Það sem við viturn um höfund kvæðis-
ins er líka Snorra að þakka. Skal hann
nú kynntur með orðum Snorra í Ólafs-
sögu helga í Heimskringlu:
„Þórarinn loftunga var maður kallað-
ur. Hann var íslenzkur maður að kyni,
skáld mikið og hafði verið með konung-
um eða öðrum höfðingjum. Hann var
með Knúti konungi hinum ríka og hafði
ort um hann flokk. En er konungur
vissi, að Þórarinn hafði ort flokk um
hann, þá varð hann reiður og bað hann
færa sér drápu daginn eftir, þá er kon-
ungur sæti yfir borðum. Ef hann gerði