Spegillinn - 01.04.1951, Blaðsíða 18

54
- Frá liðnum dögum -
Fyrir aldarfjórðungi var margt á annan veg en nú gerist
og það svo, að vart verður trúnaður á lagður. Samt sem áður
eru margir enn á lífi og í fullu f jöri, sem voru það einnig þá,
en viðhorf þeirra og umhverfi er eins og af öðrum heimi nú
og má rekja orsakir þess til margháttaðra straumhvarfa í
menningarmálum vorum og efnahagsmálum, svo sem aðfalla
og útfalla í hinum síbreytilegu velmegunaraðstæðum.
Það er ofboð augljóst mál, að grundvölluð þekking á slík-
um síbreytileik í innra og ytra lífi þjóðar vorrar er öllum
harla nytsamleg, enda er þetta eiginlega sérstök fræðigrein,
sem hefur þann kost, að allir geta lagt stund á hana, er eitt-
hvað muna aftur í tímann, en til þess þarf maður helzt að
vera kominn á fullorðinsár eða hafa aðgang að hinum ýmsu
heimildum, sem nothæfar eru í þessum tilgangi, en þær eru
ákaflega umfangsmiklar og getur þetta allt því orðið ótæm-
andi rannsóknarefni, því alltaf bætist við.
Aldarf jórðungur er að vísu ekki langur tími, en þó fyrnist
margt og gleymist á þeim tíma, ef það er ekki rifjað upp við
og við. Heil öld er að sjálfsögðu mikið lengri, en til þess að
rannsaka svo gamla atburði þarf mikla þjálfun og læt ég því,
að þessu sinni, styttra tímabilið nægja, enda er ekki lengra
síðan að sá atburður gerðist, sem ég ætla að segja frá. Svo er
líka eiginlega frekar stutt síðan ég fór að leggja stund á þjóð-
leg fræði og leiknin því ekki mikil.
Fyrir aldarfjórðungi var höfuðstaður vor allmiklu minni
um sig en nú og er hægt að finna óyggjandi sannanir fyrir
því. Nú standa glæsilegar villur í röðum, þar sem áður var
talað um nærsveitir eða því sem næst, og auk þess hafa menn
nú í seli út um allar jarðir í næstu sýslum og kalla sumarbú-
staði, vegna þess að ekki er búið í þeim á vetrum, en þetta
var áður óþekkt og er skiljanlega erfitt að rannsaka sögu
slíkra stökkbreytinga. Þá voru melarnir t. d. bara melar eða
nokkurs konar eyðimörk og jafnvel foræði, þegar mikið var
um rigningar og þar af leiðandi bleytu. Þó var ekki örgrannt
um, að sumir yrðu að taka sér aðsetur við þessi takmörk hins
byggilega heims og jafnvel fara yfir þau, sem ekki þótti
glæsilegt og erfitt var það, þegar engir strætisvagnar voru
til, en aftur á móti var stopp slíkra farartækja aldrei neitt
áhyggjuefni, því allir fóru fótgangandi, það sem þeir fóru,
en þetta breyttist gersamlega, þegar tímar liðu.
Einn af þessum landnámsmönnum úthverfanna var skó-
Frh. á bls. 78.