Fálkinn - 19.12.1941, Qupperneq 22

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1941
Hvernig þjóðsöngur Frakka varð
m iiLA MARSEILLAISE"
Eftir Knnd V. Zeltner.
1—í VER atburðurinn rak annan eftir
A atvikið, sem gerSist i Capucina-
garðinum liinn 20. júní 1792, er
múgurinn liafði reist maítrjeð til
heiðurs frelsinu, með sigurópum,
söng og dansi. Undir eins sama dag-
inn síðdegis lijeldu verkamenn og
sölukonur, iðnaðarmenn og sauma-
slúlkur, börn og gamalmenni, karl-
menn vopnaðir byssuhólkum, sverð-
um, heykvíslum og ljáum — sumir
druknir en aðrir ódruknir — áleiðis
til hallar konungsins: Tuillerie-hall-
arinnar.
"Kúguð og hatandi jjjóð var að rísa
upp gegn harðstjórunum, sem liöfðu
þjakað hana öldum saman; en ennþá
dirfðist hún ekki að snerta einvalds-
l.onunginn, Lúðvik XVI, sem minn-
ingardaginn 14. júlí var viðstadd-
ur hátíðahöldin miklu á Marsvellin-
um, jjar sem honum fanst sem hon-
um vœri skipað á krókbekk.
Einhver ískyggileg óróakend hafði
gripið París. Á turni ráðhússins og á
Pont Neuf blöktu svartar veifur og
áletrunin á þeim var ekki uppörf-
andi: „Borgarar, ættjörðin er í
hættu!“
Á öllum torgum höfðu verið sett
tjöld til þess að innrita menn í her-
inn. Frelsishúan rjekk á spjótsoddi
fyrir framan livert tjald og smá-
flögg voru sett upp til þess að ýta
undir menn að koma inn í tjöldin.
Þar lá borðfleki á tveimur trum-
um og maður sat við borðið, til jjess
að innrita sjálfboðaliðana: „Borg-
arar, ættjörðin er í hættu!“
Ættjörðin var í hættu. Ilinn 25.
júlí berst orðsending Prússakonungs
til París, að liann segði Frökkum
stríð á hendur; hún kom samtímis
tilkynningu hertogans af Brúnsvík
um, að ekki skyldi standa steinn yf-
ir steini i París, ef haggað væri við
hári á höfði konungsins eða drotn-
ingarinnar. Og jafnframt var bylt-
ingin í felum í hverjum bæ og í
hverri smugu i París, en „Leynilega
uppreisnarnefndin“ hafði byrjað að
starfa að því, að mylja í smátt liá-
sætið, sem talið er orsök ófriðarins
og ókyrðarinnar í landinu.
Úr norðri og suðri, austri og
veslri streymdu sjálfboðaliðar til
París, þar sem miðstöð atburðanna
var. Allir vildu taka þált í úrslita-
ieiknum, sem talið var að yrði liáð-
ur undir eins og Marseille-borgar-
menn kæmu i höfuðborgina.
llouget de l’Isle höfuðsmaður
æddi ringlaður um göturnar í Strass-
burg hamstola af örvæntingu yfir
vonbrigðunum og niðurlægingunni,
sem hann hafði orðið fyrir á heim-
ili de Launay baróns hins ríka, en
þar liafði hann verið um kvöldið
með ungu barónsdótturinni, sem
hafði ánægju af að bjóðg foringjum
úr setuliði borgarinnar á heimili
foreldra sinna. Með framkomu sinni
hafði hún kveikt hjúskaparvonir i
hjarta höfuðsmannsins. Eftir örfáa
daga átti setuliðið að fara til Par-
ís og Rouget hafði einsett sjer að
biðja ungfrúarinnar áður en hann
færi.
Meðal mannvirkjaliðsmanna sinna
var l’Isle talinn dugandi maður; en
þegar honum tókst loks um kvöldið
að stama út úr sjer bónorðinu til
liinnar ungu, Ijettúðugu heimasætu,
fjekk hann bert og blákalt nei hjá
stúlkunni og svo hló hún að h'onum
í ofanálag. Baróninn hafði komið að
í sama augnabliki, og þegar dóttirin
sagði honum hvað gerst hefði þá
bætti hann gráu ofan á svart. Að
haiui, bláfátækur höfuðsmaðurinn,
dirfðist að gefa dótturinni hýrt auga,
nei, aldrei!
Rouget höfuðsmaður. hafði ekki
hugmynd um hvernig hann hafði
komist út úr húsinu. Alt var í einni
bendu í hausnum á honum: skyld-
urnar, förin til París og síðast en
ekki- síst: jjessi stjórnlausa ást til
konunnar sem hafði forsmáð hann.
Rouget höfuðsmaður æddi um göt-
urnar í marga klukkutíma; loks hall-
aði liann sjer slituppgefinn upp að
múrvegg og fanst lífið alls ekki vera
þess vert, að hann væri að bjástra
við að lifa lengur. En þá fann hann
alt í einu, að einhver hreyfði við
öxlinni á honum, og nú var sagt
með viðfeldinni karlmannsrödd:
— Iíouget, borgari Rouget! Eruð
þjer sofandi, maður, eða eruð þjer
drukkinn? Reynið þjer að manna
yður upp!
Rouget opnaði augun og sá að
fyrir framan hann stóð borgarstjór-
inn, Dietrich barón og Bettina dótt-
ir hans. Hann hafði v.erið að sækja
hana í leikhúsið í Strassburg, en
þar söng ungfrúin.
Rouget hafði um skeið vanið kom-
ur sínar á heimili borgarstjórans,
og þar hafði hann spilað og sungið
með dótturinni, og hafði ávalt feng-
ið hinar hlýlegustu viðtökur. En
þrátt fyrir þetta var hann i upp-
reisnarhug gegn öllum og öllu í
kvöld. Það var komið fram á var-
irnar á honum að svara skætingi og
biðja um að láta sig í friði, en hann
liugsaði sig um og lygndi aftur aug-
unum. Þá var það að unga stúlkan
tók í höndina á honum.
— Nei, Rouget, jjjer megið ekki
standa hjerna, svona á yður korniun.
Komið þjer með okkur heim!
Eins og viljalaust verkfæri rangl-
aði hann með þeim heim til borgar-
stjórans og dóttirin kom að vörnm
spori með flösku af góðu víni og
setti á borðið, er hún hafði kveikt
í stofunni. Og meðan karlmennirn-
ir gæddu sjer á víninu þá bar hún
mat á borð.
— Komið þjer, Rouget, sagði borg-
arstjórinn þegai' dóttir hans hafði
borið á borðið, — og fáið yður bita
með okkur. Rjettirnir eru fáir en
góðir og þeii' eru boðnir af góðum
hug. Og á eftir getum við huggað
okkur við göfuga hljómlist og glas
af víni í vinahóp. Þjer hefðuð átt
að vera í leikhúsinu í kvöld og
heyra til hennar Bettínu, sú hefir
nú rödd. En munið þjer annars að
þjer lofuðuð hjerna um daginn að
semja lag handa henni?
Rouget roðnaði og leit á ungu
stúlkuna og sagði alúðlega:
— Jeg skal ekki gleyma því,
Bettína!
Borgarstjórinn helti á glösin og
skálaði við dóttur sina og Rouget.
— Skál frelsisins og nýja tímans,
sem nú birtir af hjá frönsku þjóð-
inni.
— Enginn aðalsmaður gæti talað
fegurri orð, svaraði Rouget og bætti
við: — Þessa skál drekk jeg af heil-
um hug! Og svo drakk hann glasið
i botn.
Gamli maðurinn hallaði sjer aftur
i stólnum og leit til höfuðsmannsins
og brosti.
— Borgari Rouget, sagði hann
að visu er jeg aðalsmaður, en samt
liefi jeg sjeð nægilega mikið af
drambi stjettarbræðra minna i garð
vorrar gæfulitlu jjjóðar til jjess að
finna, að henni er gert rangt til. Á
greifasetrinu Menceau, þar sem jeg
er fæddur, óðu hjarðir af villisvín-
um og öðrum veiðidýrum yfir akr-
ana og eyðilögðu uppskeru bænd-
anna. En enginn þorði að reka þenn-
an ljenað úr’landi sínu og því síður
að dreþa hann, af hræðslu við refs-
ingu. Bændumnu var bannað að
plægja ákveðnar skákir úr ökrum
sínum, svo að, þeir skyldu ekki
styggja akurliænsnin, og ekki mátti
skera korn nema á ákveðnum dög-
um. Handkvarnirnar voru brotnar
svo að bændurnir skyldu neyðast
til að láta mala korn sitt hjá óðals-
herrunum og greiða gjald fyrir, og
á sama hátt voru bændurnir þving-
aðir til að láta pressa vínberin sin
i pressum óðalsherrans og baka
brauð sín í ofni lians — alt fyrir
oluirverð. Á liverju ári urðu jjeir að
borga ákveðna upphæð fyrir salt,
hvort l)eir höfðu nokkuð við það
að gera eða ekki, og það var skattur
á hverjum mæli korns, hverjym bút
íif eldivið og hverjum matarbita.
Bóndinn var þrælbundinn og þraut-
píndur eins og hann þoldi, kúgaður
með hótunum um misþyrmingar, og
dætur bóndast voru ambáttir óðals-
herrans, ef þær litu sæmilega út.
— Þjer eruð forviða á ræðu minni,
borgari Rouget, og það er ekki að
ástæðulausu. En úr barónseign minni
er orðin borgarstjórastaða, og þar