Fálkinn - 15.03.1961, Page 6

SHAW - RAUOHÆRDI SPEKI
ALLT FRÁ ÞVl að Bernhard Shaw var
ungur maður, voru sagðar um hann sög-
ur og fór þeim fjölgandi eftir því sem
árin liðu. Hann varð gamall að árum,
en að innræti varð hann það aldrei.
Hann var jafnvel spaugsamari og meiri
órabelgur á efri árum en í æsku og allt-
af jafn létt um að segja setningar, sem
urðu fleygar. Þegar blaðamenn náðu í
eitthvað sniðugt hjá Shaw, var það óð-
ara símsent heimshornanna á milli. Og
ef menn vildu láta taka eftir einhverri
fyndni, þá sögðu þeir gjarnan að Bern-
hard Shaw hefði sagt hana. Á þann hátt
var honum eignað miklu fleira en hann
átti, en hann tók það ekki nærri sér.
Það, sem hér fer á eftir um hið fræga
og dæmalausa enska skáld, mun þó að
mestu leyti mega teljast trúanlegt, því
Bernhard Shaw var meS afbrigðum
siðavandur í prédikunum sinum. Það
kom því mörgum á óvart, þegar fundust
í fórum hans að honum látnum hvorki
meira né minna en rúmlega 100 ástar-
bréf, sem hann hafði skrifað ýmsum
konum eftir að hann giftist. Mörg bréf-
anna voru til leikkonunar Stella Patrick
Campell, sem myndin hér að neðan er
af.
að það er haft eftir bókum, sem máls-
metandi menn hafa ritað um skáldið,
eða sagt frá í öðru sambandi.
Bernhard Shaw gerði gys að flestu
undir sólinni og hlífði ekki heldur sjálf-
um sér. „Ég er sannur írlendingur,“ seg-
ir hann. — „Fólkið mitt er ættað frá
Hampshire (í Englandi).“ — Þannig
byrjar sjálfsævisaga hans.
Bernhard Shaw var fæddur í Dublin,
eins og Oscar Wilde, Synge og Yeats,
þann 26. júlí 1856. Faðir hans, George
Garr Shaw, var mesti gallagripur, en
gortaði af forfeðrum sínum og á „heim-
ilinu var talað um Shawana eins og
þeir væru Hohenzallarar eða Romanoff-
ar,“ segir Bernhard. Um fertugt giftist
George Shaw stúlku, sem var tuttugu
árum yngri og hét Lucinda Elisabeth
Gurly. Var hún manni sínum fremri
um allt. Hjónabandið var ófarsælt og
konan leitaði huggunar í því, sem henni
var geðfelldast — hljómlistinni.
í uppeldinu fékk Bernhard Shaw „í
stað grammatíkur og rangs framburð-
ar á grískum og latneskum höfundum“
eins og hann kemst að orði, „náin kynni
af hljómlistinni og meisturum hennar,
allt frá Bach til Wagners.“ — Hann fékk
líka snemma mestu mætur á mynd-
list og þreyttist aldrei á að skoða mál-
verkasafnið í Dublin, „sem aðeins hann
og ' gæzlumaðurinn virtust meta nokk-
urs.“
Frú Shaw fluttist til London og kenndi
þar hljóðfæraslátt, en sonur hennar,
sem enga skólamenntun hafði hlotið og
var þá 15 ára, „hafði skipti á iðjuleysinu
og skrifstofustólnum“. Hefur hann skrif-
að býsna skemmtilega grein um „starf-
semi“ sína á skrifstofu fasteignabrask-
arans, sem hann var hjá. En árið 1876
fluttist hann til móður sinnar í London.
G. K. Chesterton segir, að hann hafi
svelt fyrstu árin, sem hann var þar, en
því er vart treystandi. Að vísu hefur
hann ekki verið prúðbúinn hversdags-
lega og pyngjan að jafnaði létt, en móð-
ir hans var dugnaðarforkur og vann
fyrir þeim báðum. Fyrir ritstörf hans á
fyrstu tíu árunum, sem hann dvaldi í
London, áskotnuðust honum seæ sterl-
ingspd. og drýgsti hlutinn af þeirri upp-
hæð var fyrir smellna auglýsingu um
kynjalyf, sem honum var falið að semja.
Árið 1879 komst hann í samband við
umboðsmenn fyrir talsímatæki Edisons,
sem þá voru mjög ófullkomin. „Það fyr-
irtæki fór út um þúfur í London,“ segir
Shaw, því að „tækið öskraði einkamál
fólks með þrumuraust, í staðinn fyrir að
segja þau með lægri rödd, í vinsamleg-
um samræðum.“
Bernhard Shaw sá, að rithöfund-
arnir mokuðu upp frægð og peningum
á skáldsögum sínum. Sjálfur reyndi hann
að feta þessa braut og skrifaði fimm
skáldsögur og er sú síðasta þeirra, „Millj-
ónamæringur og jafnaðarmaður“ tals-
vert kunn. En fyrsta sagan upplifði
aldrei að sjá framan í prentsvertuna,
enda hét hún ,,Immaturity“ (Vanþroski)
og þegar skáldið Meredith, sem þá var
ráðunautuf eins stærsta forlagsins, hafði
lesið hana, dæmdi hann hana óhæfa til
prentunar. „Síðan náðu rotturnar í hand-
ritið,“ segir Shaw, ,,og virtist þeim
finnast hinn óþroskaði ávöxtur miklu
bragðbetri en hinum göfuga bókmennta-
ráðunaut hafði fundizt.“
Hinn kunni listdómari William Archer
var um þetta leyti mikils metinn leik-
dómari við blaðið „The World“ og þekkti
Shaw og útvegaði honum atvinnu við
blaðið. Archer hefur sagt frá því, hvern-
ig hann kynntist Shaw í lestrarsalnum
í British Museum. Hann kom inn í sal-
inn og rak augun í einkennilegan, fölan
ungan mann í brúnum fötum. Og enn
einkennilegra þótti honum að sjá hvað
maðurinn las, því að hann rýndi á víxl
í „Das Kapital“ eftir Marx og nýja út-
Hér segir frá hinum óviðjafnanlega
Bernhard Shaw, — gagnrýnandanum, sem
átti til að hlæja í rautt skegg sitt
á sorglegustu atvikum leiksins, og
skáldinu, sem hlaut NóbelsverðEaun eina
árið, sem hann skrifaði ekkert...