Fálkinn - 21.06.1961, Blaðsíða 13

Allt í entu heyrðu þeír, sem inni voru þunga dynki og voða-
lega dimmar druiiur. Þá herti bóndi upp hugann og gekk út...
ÍSLENZK FRÁSÖGN EFTIR ÞORSTEIN FRÁ HAMRI
jafnsnemma vestra því prestur beindi
henni það aftur er hún sendi honum.“
Um Einar prest, er fyrir kom draugn-
um í þessari sögu, eru deildar sagnir.
Ein gerð sögunnar segir það hafa ver-
ið séra Einar skáld Sigurðsson í Eydöl-
um. Enn tefja aðrir að ofanskráð sögn
eigi við séra Einar galdrameistara
Nikulásson á Skinnastað; og enn nefna
sumir til verksins séra Árna Sigurðs-
son á Skorrastað. — Þótt einhver þess-
ara presta kunni að hafa átt hér ein-
hvern hlut að máli og nafnalíkingarnar
hafi ruglað þeim saman, þá verður ekk-
ert um það sagt. Hins vegar er vitað
með vissu um tvo menn sem hér komu
gróflega við sögu, og a. m. k. var því
trúað að þeir hefðu með atferli sínu
ráðið niðurlögum Snæfjalladraugs. Þess
ir menn voru tveir höfuðpaurar ís-
lenzkra þjóðtrúarvísinda á þeirri tíð:
Galdra-Leifi og Jón Guðmundsson
lærði.
★
Þorleif Þórðarson, Galdra-Leifa,
þekkja menn varla nema af þjóðsögum
einum, en ætt hans er kunn og hans
jafnan getið sem alþekkts manns fyr-
ir kunnáttu sakir. Þótti hann ætíð hinn
mesti bjargvættur ef á lá að koma ó-
vættum fyrir kattarnef. Þegar Leifi
kvæntist, settist hann að á Garðstöðum,
skammt frá Ögri. í Ögri bjó þá Ari
Magnússon, og fjölyrða galdrasögur
mjög um skipti hans og Leifa, ýmist ill
eða góð. — Um Jón lærða gegnir dá-
lítið öðru máli að því leyti að hann er
svo alþekktur fyrir hin sérstæðu rit
sín og djarft hátterni á þeirri öld hjá-
trúar og galdraofsókna sem 17. öldin
var hérlendis, að það væri að bera í
bakkafullan lækinn að greina hér ýtar-
lega frá æviferli hans. Rit hans hafa
reynzt síðari tíma mönnum gildur sjóð-
ur fróðleiks. Þrátt fyrir hjátrúaræði
það sem fram kemur í þeim sýnir hann
alls staðar merkilega viðleitni til þekk-
ingar á náttúrunni (Um íslands aðskilj-
anlegar náttúrur; Lítið eitt hulin pláss
og yfirskyggða dali á íslandi, Tíðfor-
dríf o. fl.). Rit þessi eru einkennilegur
blendíngur þekkingar og hjátrúar-
kreddna. Fyrir kuklsemi og hylli við
pápiska siði var Jón mjög hrakinn um
sína daga, en þrátt fyrir það og svo hitt
að hann sá hilla undir ofsækjendur hvert
sem hann leit, lét hann ekkert aftra sér
frá því að iðka vísindi sín.
Þegar nú Snæfjalladraugurinn magn-
aðist haustið 1611 voru þeir Þorleifur
og Jón til kvaddir að ráða niðurlögum
hans. í ævidrápu sinni, Fjölmóði, sem
ort er undir kviðuhætti, greinir Jón frá
þessum starfa sínum; Leifa er þar að
eingu getið, en almennast er talið að
þeir hafi hjálpazt að við þetta. Um at-
höfnina sjálfa er ekkert greinilegt að
segja, en beinast liggur við að hyggja
að þeir hafi verið all-mikilúðlegir, og
til gamans má setja hér eina litla sögu
er greinir frá Galdra-Leifa við særing-
ar. Var hann þá að eyða stefnivargi fyr-
ir bónda inn á Ströndum:
„Allt í einu heyrðu þeir sem inni
voru, þunga dynki og voðalega dimmar
drunur. Þá herti bóndi upp hugann og
gekk út og einn af vinnumönnum hans
með honum, til þess að forvitnast um
þessi læti. Veður var stillt og tungl óð
í skýjum. Þegar þeir bóndi og vinnu-
maður hans komu út, urðu drunurnar
ennþá meiri og ennþá voðalegri. Fóru
þeir þá að skyggnast um, en urðu einsk-
is þess varir, er þessum undrum mætti
valda. Þeir gengu þá út að túnjaðrinum,
og þá sáu þeir Galdra-Leifa. Gekk hann
aftur á bak og áfram á hól einum
skammt frá túninu, — og þá var hann
voðalegur hann Galdra-Leifi; þegar
hann leit móti tunglinu, var sem dimm-
bleikir geislar stöfuðu frá augum hans.
Þeir heyrðu, að hann þuldi einhverjar
þulur eða kvæði í sífellu, en eigi heyrðu
þeir orðaskil, en röddin var svo dimm
og draugaleg og svo nöpur, sem náhljóð
úr dauðra manna gröfum. Dynkirnir og
drunurnar fóru sívaxandi og þeim
fannst sem jörðin skylfi og björgin
Framh. á bls. 30.