Fálkinn - 20.02.1963, Blaðsíða 38

KVIKMYNDIR
Framhald af bls. 37.
ekki verið gengið að skilmálum fang-
anna, en þau eru þessi. Umsjónarmaður-
inn skal sjá föngunum fyrir bifreið og
nógu benzíni, með öðrum orðum; gefa
þeim tækifæri til að flýja. Því til sönn-
unar, að honum sé alvara, lætur hann
skjóta Drage fyrir framan símtólið um
leið og umsjónarmaðurinn neitar að
ganga að skilmálum hans. Áður en
Drake er skotinn, sýnir hann hugleysi
sitt og ragmennsku.
Maers lætur kvikmyndamennina nú
vita, að Callahan verði skotinn eftir 10
mínútur, ef ekki verði gengið að skil-
málunum. „Við erum dauðadæmdir
hvort eð er,“ segir hann, „og höfum
ekkert að missa.“
Stone er nú í miklum vanda staddur.
Á hann um að velja, að maður systur
sinnar verði myrtur eða missi alla virð-
ingu fanganna, bæði í þessu fangelsi og
öðrum. Stone veit þó fullvel skyldu
sína. Á næsta augnabliki fær hann að
heyra gegnum símann, hver hugleysingi
mágur hans er, og á sömu stundu kveð-
ur við skothvellur í hátalaranum, sem
gefur til kynna að Mears hafi einnig
bundið enda á líf þessa illmennis.
Uppreisnin heldur nú áfram um hríð,
þar sem fangarnir og varðliðið skiptast
á skotum. — Loks lýkur þó uppreisn-
inni með ósigri fanganna, eins og við var
að búast. Mears sér sitt óvænna, opnar
dyr út í garðinn — og mætir dauðanum
hnarreistur. —jv.
Er lífjsleiði ...
Framhald af bls. 17.
aumingjaskap. Vitaskuld er þetta
fremur fólkinu að kenna en „velferðar-
ríkinu“, en það sannar bara að fólk þol-
ir ekki nema takmarkaðan skammt af
meðlæti og umönnun.
Ég ætla mér ekki þá dul að benda á
ráð til úrbóta. Kannski er hér aðeins
um stundarfyrirbæri að ræða, fæðingar-
hríðir nýrrar aldar í lífi íslendinga,
lognið á undan andlegu stórviðri — hvað
veit ég? En í sambandi við það sem ég
hef nefnt hér að framan — og er að-
eins lítið brot af heildinni — þykir mér
ekki ólíklegt, að gott ráð til að dreifa
leiðindum íslendinga væri að stuðla að
opinskáari og menningarlegri umræð-
um um vandamál okkar, ekki pólitísku
þrasi og þrástagli eða ofstopafullum að-
dróttunum og formælingum, heldur
djörfum umræðum um lífsgildi þeirra
hugsjóna sem við búum við: að styðja
viðleitni ungra manna sem vilja ryðja
sér og öðrum nýjar brautir í bókmennt-
um og öðrum listum; að hundsa áróður
og einsýn sjónarmið pólitískra eða fé--
lagslegra hagsmunahópa; að knýja fram
frjósamari og raunsærri fræðslulöggjöf;
að sýna meiri dómgreind og umburð-
38 FÁLKINN
arleysi gagnvart kvikmyndum, blöðum
og útvarpi; í sem fæstum orðum að
glæða aftur sjálfsvirðingu íslendinga,
sjálfstæða hugsun og heilbrigt mat á öll-
um hlutum, sem vekja þá af vímu dans-
ins kringum gullkálfinn.
En kannski jafngildir þetta þeirri
erfiðu þraut að taka sjálfan sig upp á
afturendanum og þá eigum við víst ekki
annars úrkosta en binda vonir okkar
við næstu kynslóð — en í því felst vissu-
lega mikil áhætta, því eplin falla sjald-
an langt frá eikinni, segir í gömlu mál-
tæki.
Válynt er . ..
Framhald af bls. 15.
margir þaulvanir ræðarar og sjómenn,
langæfðir af striti á sjónum við fiski-
veiðar og hvalfang. Þrátt fyrir erfiði,
vosbúð og kulda undanfarna daga, voru
menn 'hinir vonglöðustu, þegar þeir
eygðu möguleika á að sleppa úr heljar-
greipum hafíssins.
Skipshöfnin var 45 menn, flestir
á bezta aldri, þó var sá yngsti 11 ára,
sonur skipstjórans. Var skipshöfninni
nú skipt niður í bátana og traustustu
og sjóvönustu mönnunum fengin for-
mennska og fyrirsjá skipanna. Skipstjór-
inn hvatti formenn, áður en haldið var
frá skipinu, að halda hópinn, ef þess
yrði nokkur kostur. Yfirgáfu þeir svo
Frú Margréti og héldu fyrst í stað með-
fram ísbrúninni, því að þar var kyrr-
ara og minni hætta á áföllum af stór-
um jökum. ísrekaldið varð til talsverðr-
ar tálmunar fyrst í .stað, en smátt og
smátt beygðu þeir frá aðalísnum og
náðu að komast í íslausan sjó.
Það kostaði mikla aðgæzlu og þraut-
seigju að komast út úr ísnum heilu og
höldnu, án þess að bátarnir yrðu við-
skila. Það tókst þó samt furðu vel, enda
varð það að liði, að hafísinn rak hratt
til hafs með straumi og undan vindi.
Sjómennirnir reru karlmannlega í þá
átt, sem þeir hugðu mesta von að ná
sem fyrst landi. Gekk ferðin að vísu
heldur hægt, því að móti straumi og
vindi var að sækja. En hinn 19. apríl
sáu þeir land, og glæddist von þeirra
stórum um björgun. Eftir að þeir höfðu
landsýn, var kosið að halda til suðaust-
urs. Róður og vosbúð nokkur reyndi
á þrek skipbrotsmannanna og af þeim
sökum kusu þeir að ná landi, þar sem
þá bæri fyrst að, ef nokkur von sýnd-
ist þar til lendingar, án stórslysa.
Það hlýtur að vera ömurlegt hlut-
skipti að koma að ókunnri strönd að-
framkominn af þreytu, vosbúð og kulda,
vitandi, að jafnvel það skelfilegasta get-
ur búið í næstu áratogum, þegar bátur-
inn kennir grunns, þar sem ótal hætt-
ur kunna að leynast. En sjómaðurinn
er knúinn óbilandi von, von um líf, und-
ankomu frá hættunum, sem leynast, eru
jafnvel vissar á hinu úfna hafi. Vonin
er ein — aðeins ein — að ná landi,
hvað sem það kostar.
Þannig hafa sjómennirnir eflaust
hugsað, sem komu um náttmálabil 20.
apríl 1821 undir land við Þangskála á
Skaga. Þeir renndu óhikað bátum sín-
um upp að ströndinni ókunnu í von
um líf og björgun. í lendingunni hlutu
þeir vos mikið og hrakninga, en þeir
komust allir lifandi á land. Brátt urðu
þeir varir við mannabyggð ekki alllangt
frá lendingarstaðnum.
í Þangskála á Skaga bjuggu þá karl
og kerling, nafna þeirra er ekki getið.
Þau urðu brátt vör við, að sjóhraktir
menn voru lentir þar í fjöru. Urðu þau
óttaslegin og fóru inn í bæinn og byrgðu
sem bezt. Segja heimildir, að þau hafi
borið grjót fyrir bæjardyr, svo að ekki
yrði komizt inn. Ef til vill hafa gömlu
hjúin verið minnug leiðinlegs strands á
Skaga árið 1740, þegar hollenzk dugga
strandaði þar og .sýndu skipverjar henn-
ar nokkurn yfirgang.
En sjómennirnir hröktu og sjóvotu
leituðu brátt til bæjar. Þegar þeir kom-
ust þar ekki inn, brutu þeir upp úti-
skemmu og stóðu þar um nóttina og
höfðu illan aðbúnað og kól marga.
Morguninn eftir urðu Skagamenn var-
ir við komu þeirra, og veittu þeim þeg-
ar allt það lið, hjúkrun og beina, sem
þeir gátu. Útveguðu þeir túlk, svo þeir
gætu fengið upplýsingar um ferðir
þeirra. Hefur það að líkum ekki verið
fjarska erfitt, því að Holsetaland var
þá hluti af Danaveldi, þótt íbúar væru
flestir þýzkir. en líklegt er, að í hópi
sjómannanna hafa verið rnenn, sem tal-
að hafi dönsku. Sjómönmmum var síð-
an fengin fylgd til Skagastrandar og
voru allir vel ferðafærir, nema einn,
sem kól til skaða, svo að taka varð
tærnar af á öðrum fæti hans. En son
skipstjórans, 11 ára, sakaði ekkert.
Schram kaupmaður á Skagaströnd tók
vel á móti skipbrotsmönnum, útvegaði
þeim hús, vistir og hjúkrun. Skagfirð-
ingar sýndu skipbrotsmönnum mikla
vináttu. Prestarnir síra Pétur Pétursson,
prófastur á Víðivöllum, og síra Jón Kon-
ráðsson á Mælifelli, gengust fyrir sam-
skotum til þeirra, og sendu þeim 4 naut
og 16 sauði. Jakob Havsteen, kaupmað-
ur á Hofsósi, sendi þeim talsvert af pen-
ingum og amtmaðurinn á Möðruvöllum
sendi þeim fé úr konungssjóði.
í maí fengu skipbrotsmennirnir flutn-
ing til Reykjavíkur, og fengu far með
skútu til Holsetalands 1. júní 1821.
Eins og eðlilegt var, þóttu þetta mikil
tíðindi, hv e giftusamlega sjómönnum
tókst að sleppa úr hafísnum og síðan
að ná landi. Vakti þetta mikið umtal
víða og var veturinn 1820—1821 lengi
nefndur Mönguvetur eftir skipinu Frú
Margréti.
Saga Frú Margrétar varð ekki öll, þar
sem hún var yfirgefin í hafísnum fyrir
norðan Skaga. Á miðju sumri 1821 rak
hana í strand fyrir austan land í Seyðis-
fjarðarmynni og var þar róið inn í fjörð
og fest.
H eimildir: Annáll 19. aldar, Ár-
bœkur Espólíns og fleira.