Fálkinn - 18.09.1963, Blaðsíða 17

Ef allar minningar,
sem finnast í heila
eldri manns yrðu skrá-
settar myndu þær fylla
hundrað miljónir bóka.
tilfelli. Sjúklingurinn var feit, fjórtán
ára stúlka, sem legið hafði hreyfingar-
laus í margar vikur. Aðeins augu henn-
ar voru lifandi. Hún fylgdist stöðugt
með, þegar læknar hennar gengu um
og hún virtist alltaf ætla að segja eitt-
hvað. En hún sagði aldrei neitt.
Það varð að mata hana eins og smá-
barn. Hún kyngdi hverju, sem sett var
upp í munn hennar, en tuggði aldrei.
Ef hægt var að fá hana til þess að hreyfa
sig eitthvað, þá skeði það allt í ,,slow
motion“. Ef hún var stungin með prjóni
sýndi hún engin merki sársauka eða
reiði en færði hönd sína hægt í burtu.
Og þegar henni var kitlað undir iljum
færðist aðeins veikt bros yfir varir
hennar. Hún þáði súkkulaði bita, sem
stungið var vandlega í hönd hennar.
En hún var ekki að hafa fyrir því að
færa sælgætið upp í munn, svo það
rann að lokum úr hendi hennar niður
á gólf.
Stúlkan var læknuð með sérstakri
skurðaðgerð. Læknar fjarlægðu lítinn
hnúð eða blöðru, sem hafði tekið upp
á því að vaxa nálægt efri enda heila-
stofnsins. Tíu mínútum síðar settist
stúlkan upp í rúminu og byrjaði að
spyrja spurningar.
Með tilraunum á öpum og öðrum dýr-
um hafa menn getað framkallað svip-
uð sjúkdómseinkenni. Apar með
skemmdan heilastofn sitja til dæmis,
uppréttir tímunum saman svo til hreyf-
ingarlausir.
En þetta eru ekki einu áhrifin, sem
skemmdir á heilastofninum hafa. —
Truflun á öðrum hlutum hans hefur í
för með sér algjörlega gagnstæðar verk-
anir. Dýrin verða ótrúlega rótlaus og
stafsöm. Þau eru stöðugt á hreyfingu
og unna sér hvergi hvíldar.
í heilastofninum er sérstök svefnstöð
og sérstök vökustöð. Þessar stöðvar
stjórna svefni og vöku og ef þær skemm-
ast hefur það oft einkennilegar afleið-
ingar í för með sér. Stundum er hægt
að lesa um menn í blöðum, sem ekki
hafa sofið í langan tíma, jafnvel árum
saman. Þessir menn hafa skemmda
svefnstöð. Til eru svo aðrir, sem sofa
vikum og mánuðum saman án þess að
vakna. Þeir hafa skemmda vökustöð.
Ekki alls fyrir löngu var gerð skurð-
aðgerð á heilastofninum í litlum, svört-
um kettlingi. Kettlingurinn vaknaði
malandi úr svæfingunni. Hann lapti
örlítið af mjólk, lék sér að litlum vír-
spotta og byrjaði að elta skottið á sér.
f raun og veru var hann algjörlega
heilbrigður — nema að einu leyti. Hann
þurfti engan svefn. í vikur lifði hann
eins og ekkert hefði ískorizt en þá hvarf
hann á dularfullan hátt. Enginn getur
enn skilið hvernig honum tókst að
sleppa úr lokuðu búri og lokuðu her-
bergi. Ef til vill er hann einhvers stað-
ar á vappi í Bandaríkjunum, lítill
svartur köttur, sem ekki getur sofið.
Heilastofninn er endastöð allra skyn-
tauga. Þanga koma taugar frá augunum
og eyrunum, sem flytja boð um það,
hvað maðurinn eða dýrið sér eða heyrir.
Aðrar skyntaugar koma með boð um
ilm eða brögð frá munni og nefi, og
frá öllum hlutum líkamans koma taug-
ar, sem segja til um snertingu, hita og
kulda, eða sársauka.
Eftir að boðin hafa farið í gegn um
heilastofninn sendir hann þau áfram til
heilabarkarins eftir sérstökum milli-
taugum. Þó gerir hann það ekki fyrr
en hann er búinn að sortera þau boð
úr, sem honum þykja mikilvægust —
og þá erum við komin að því sem er
athyglisverðast við heilastofninn, og
sem reyndar sannar að minniS hljóti
aS vera staSsett aS mestu leyti í honuni:
hann stjórnar athyglinni.
Stjórn athyglinnar.
Millitaugarnar, frá heilastofninum
greinast og liggja til flestra hluta heila-
barkarins. Það fer algjörlega eftir því,
hvar hinar straumleiðandi millitaugar
lenda, hvað meðvitundin skynjar. Séu
straumar í millitaugunum, sem liggja
til heilabarkarins í hnakkanum, „sér“
maður eitthvað. Séu þeir í millitaug-
unum, sem liggja til „heyrnarstöðvar-
innar“ í heilaberkinum, „heyrir" maður
Framh. á bls. 32.
17
FALKINN