Fálkinn - 21.10.1963, Blaðsíða 15

KAGAVITA
Þóra dóttir þeirra, nokkuð við
sögu.
Margar sagnir eru í minnum
hafðar um séra Þorstein, eink-
um um galdra hans, sérkenni-
legt hátterni og fordæðuskap.
Sú var ein, að hann hefði að
morgni dags farið frá Útskál*
um og reitt dóttur sína að baki
sér, embættað að Bessastöðum,
en seinnipart sama daginn sung-
ið messu heima hjá sér á Út-
i skálum.
Brá hann sér þetta á gand-
reið fram og aftur. En líklega
hefur hann ekki þurft að messa
oft á Bessastöðum, þar eð prest-
ar voru þar jafnan.
Þá er þess getið, að eitt sinn
voru þau úti stödd, séra Þor-
steinn og Þóra, dóttir hans.
Voru þau að tala sín á milli
um það, hvað margir fiskar
væru í því og því skipi, er inn
reri ósinn.
Bar þeim saman að öllu,
þar til skip eitt kom. Þá sagði
séra Þorsteinn, að í skipinu
væri 19 fiskar, en hún neitaði
og sagði, að í því væru 20.
Þrættu þau um þetta, gengu
síðan niður í fjöruna og töldu
fiskana, en þeir voru 19.
Þá gekk Þóra að stórri löngu,
risti hana á kviðinn og tók þar
út nýja ýsu.
— Of mikið hef ég kennt
þér, sagði hann þá og sló hana
utan undir.
Eftir að séra Þorsteinn var
orðinn rúmfastur af holdsveik-
inni og blindur, skeði það að
hann féll í barneignar hórdóms-
mál með lítilsgildri kvenpers-
ónu, er var þar á staðnum,
Árnýju Hallsteinsdóttur að
nafni.
Vildi hann rengja barnsfað-
ernisáburð Árnýjar af sér,
nema það hefði hent, að vinnu-
kona sín hefði verið fengin sér
í rúmið í myrkri í eiginkonu
stað.
Árný játaði því, að svo hefði
verið, þó með ráði og vitund
konu hans. Kveðst konan hafa
keypt það af henni að ganga í
sinn stað, því að hún hefði haft
viðbjóð á að samlagast honum
með svo viðurstyggilegu sótt-
fari.
Þegar mál þetta var rannsak-
að, þótti ótrúlegt að hann
skyldi ekki hafa þekkt stúlk-
una frá konu sinni, þótt myrkt
hefði verið.
Var um mál þetta haldin
prestastefna á Útsálum 6. og 7.
desember 1659 af Einari pró-
fasti Illugasyni og fógetanum
Tómasi Nikulássyni. Sór Árný
upp á hann barnið og sönnuðu
fjórar konur eiðinn með henni.
Var prestur þá dæmdur frá
embætti 1660.
Kona Einars prófasts lét
flytja bamið heim til móður
Árnýjar.
Kærðu hreppstjórar þetta á
þinginu og spurðu hver barnið
skyldi annast. Var þá ályktað,
að það skyldi alast upp á fé
séra Þorsteins.
Fékk séra Þorsteinn máli
sínu þannig fyrir komið, að
hann fengi að verja sig á Al-
þingi.
Lét hann flytja sig í sæng
sinni á kviktrjám sunnan úr
Garði til Alþingis.
Þegar þar kom, lét hann
setja rúmið fyrir framan kór-
inn í Þingvallakirkju. Vafði
hann þar fremur málið með
flækjum, heldur en að hann
forsvaraði gerðir sínar. Lét
hann síðan leiða sig fyrir búðir
flestra höfðingja á Alþingi, til
þess að hafa tal af þeim. Deildi
hann fastlega um málið, þar
sem hann gat því við komið,
krafðist þess að verða sýknaður
og fá að halda staðnum.
Flestir sneyddu hjá að eiga
við hann orðakast, enda var
dómurinn staðfestur, séra þor-
steinn sviptur embætti og
skyldi hverfa frá staðnum. En
brauðið var þá veitt séra Þor-
leifi Kláussyni.
Því var almennt trúað, að
séra Þorsteinn væri kunnáttu-
samur og myndi hann nú beita
brögðum, þegar til þess kæmi
að flytja hann nauðugan frá
staðnum. Þótti hinu klerklega
valdi, sem með málið fór, hyggi-
legast að búast sem bezt um,
þegar staðurinn yrði afhentur
við brottför hans.
Var séra Jón Daðason í Arn-
arbæli fenginn til að svara og
gegna brögðum karls.
Þegar séra Þorsteinn átti að
berast út úr baðstofunni, lét
séra Jón rífa niður baðstofu-
gaflinn og færa hann þar út,
en ekki um karldyr.
Séra Þorsteinn lét klæða sig
og setja sig upp á gráan hest,
sepi hann átti, og bað leiða
hann undir sér kringum stað-
inn. Lét séra Jón það eftir, að
hann væri leiddur í kringum
útikofa einn. Brann kofinn upp
í björtu báli og skömmu síðar
vissu menn engin efni til þess.
Þá var klerkur fluttur á skipi
sunnan úr Garði inn í Hafnar-
fjörð, en ekki linnti skruggum
og eldingum frá því hann var
borinn á skipsfjöl og af henni
aftur um kvöldið.
Fluttist hann þá að Setbergi
við Hafnarfjörð og bjó þar
síðan á eignarjörð sinni, blind-
ur og karlægur í 15 ár með
Þóru dóttur sinni, þar til hann
lézt árið 1675.
Á dögum séra Þorsteins á
Útskálum var galdratrúin í al-
gleymingi hér á landi. Fólk
var haldið hindurvitnum og
nokkrir helztu embættismenn
landsins stóðu fyrir ofsóknum
á hendur galdramönnum. Var
hinn mesti fjöldi galdramála
tekinn fyrir á þessari öld, menn
voru dæmdir til lífláts fyrir
fjölkyngi og brenndir.
Á árunum 1625 til 1685 voru
25 menn teknir af lífi fyrir
galdra. Mátti svo heita, að eng-
inn gæti um frjálst höfuð strok-
ið fyrir gerningum og ofsókn-
arbrjálæði einstakra manna.
Margir tóku þá að yrkja sær-
ingakvæði og galdraþulur.
Séra Þorsteinn var einn
þeirra. Hann lét lesa sér til
skemmtunar það, sem í voru
hindurvitni. Hann hóf síðan að
yrkja á latínu. Liggur eftir
hann lengsta kvæði þessarar
tegundar, sem enn er til í hand-
Framhald á bls. 40.
15
FALKINN