Fálkinn - 10.08.1964, Page 25

HUGLEIÐiNGAR
HÁLSI
EFTIR GÍSLA BRYNJÓLFSSON
prestshjón, en þau voru eðlilega fljótt þrotin að kröftum
og því skilin eftir á kirkjustaðnum. Þangað voru þau
síðar sött á báti og flutt um borð í ræningjaskipið.
Sögn myndaðist um það, að sr. Jón hefði aldrei til
Algeirsborgar komizt. í myrkri og svækju skipslestar-
innar lét hinn aldni Hálsklerkur ekki af því að lofa og
ákalla sinn Guð og herra, hversu illmannlega sem böðl-
ar hans otuðu að honum vopnum sínum. Loks var honum
ekki þolað það lengur. Eitt sinn er hann heyrðist ákalla
Jesú nafn, rak einn varðmaðurinn öxi sína í höfuð honum
og varð það hans bani. En þetta mun missögn. Hitt er
sannara um örlög þeirra Hálshjóna, sem segir í bréfi
úr Barbariinu árið 1631: „Sr. Jón og Katrín eru í Guði
burtsofnuð, en hitt hans fólk lifir, þ. á. m. Þorsteinn
og Steinunn, berandi dagsins þunga með stóru erfiði og
mæðu og enn þá sinni réttri trú haldandi". — Þannig
bei' bæði sagan og þjóðsagan vitni um trúarstyrk og
hugprýði þessa aldurhnigna klerks og fólks hans í eld-
raun þjáninga og dauða.
En Tyrkinn var ekki búinn að fullkomna sitt verk
á Hálsi í Hamarsfirði með því að ræna staðinn öllu
fólki bæði lærðu og leiknu. Daginn eftir komu 35 af
þessum illskuskólkum þrammandi á leið inn að Hamri
þar, sem þeir tóku 13 menn til fanga. Nú leggja þeir
leið sína í kirkjuna, ræna því, sem þeim finnst þess
virði að hafa brott með sér, eins og kaleik og skrúða,
en spilla hinu, kljúfa altarið og kasta því fram að dyrum.
Hálskirkja galt því mikið afhroð í Tyrkjaráninu ekki
6. júlí árið 1627 eða fyrir 337
árum komu Tyrkir að prestssetrinu
Hálsi í Hamarsfirði og rændu öllu
heimilisfólki 11 manns utan
einum pilti, sem tókst að flýja
síður en systurkirkjurnar á Berunesi og í Berufirði. Hún var svivirt,
gripir hennar fordjarfaðir, peningum hennar rænt, „hvað dæmt var
að yrði að vera hennar skaði, fyrst presturinn, hennar fjárhalds-
maður, var líka hertekinn qg ræntur sinu.“ Já, satt var. Það var
óhægt um vik að koma fram skaðabótakröfum á hendur sr. Jóni,
eins og nú var komið fyrir þjóni Drottins á Hálsi í Hamarsfirði.
Og lengi lifði í minningunni þessi heimsókn Tyrkjans í Háls-
kirkju. Fimm aldarfjórðungum síðar — árið 1752 — þegar pró-
fasturinn á Hólum, sr. Jón Þorláksson kemur að Hálsi til að vísitera
tera stað og kirkju hér hjá sr. Jóni gamla Gizurarsyni farast prófasti
svo orð í vísitaziugerðinni, að altari sé gamalt og fornfálegt, sem
Framhald á bls. 31.
Háls í Hamarsfirði.