Vikan - 01.01.1959, Blaðsíða 4

Jóhannes Jósefsson, glímukóngur lslands 1907 og ’08.
Myndin er tekin 1908.
SÍÐASTI þjónninn var farinn.
Hljómsveitin hætt leik sínum.
Ljós loguðu á fáeinum lömp-
um. Maðurinn stóð í miðjum salnum
og naut þægilegrar kyrrðarinnar.
Loftið var mettað reyk og vínþef.
Hann var greinilega nokkuð við ald-
ur, en bar sig vel, stóð beinn og
keikur og allar hreyfingar voru hnit-
miðaðar og næstum unggæðislegar.
Eorgarbóndinn stóð nokkra stund í
sömu sporum. Svo stikaði hann út og
slökkti ljósin.
Jóhannes Jósefsson fæddist 28. júlí
1883 á Oddeyri við Eyjafjörð. For-
eldrar hans voru hjónin Jósef Jóns-
son ökumaður og Kristín Etnarsdótt-
ir. Snemma þótti drengurinn fær í
flestan sjó, var bæði ramur að afli
og fylginn sér. Hann nam lestrarvís-
indi hjá ömmu sinni gömlu í Bene-
diktsbænum á Akureyri og fyrsta
bókin, sem hann las var pésinn um
Óla hálending. óli þessi var alveg að
hans skapi: stal frá þeim riku og gaf
hinum fátæku. Síðar gegndi Jóhannes
einnig virðulegu kúarektorsembætti,
en leiddist það afskaplega. Einnig
sat hann yfir fé, þá fært var frá,
lömbin tekin frá mæðrunum og
rekin á fjall, en setið yfir ánum á
daginn, þegar búið var að mjalta þær
að morgni og síðan reknar heim á
kvíar á kvöldin. Meðan hann gegndi
þessu embætti byggði hann sér byrgi
uppi í fjöllunum og þar hafði hann
mætan kost rímna og ljóðbókmennta.
Rétt fyrir aldamótin var hann hesta-
kúskur hjá Stefáni á Möðruvöllum og
var þá líf í stúfunum, er sjálfur
hann segir frá. Glímumenn góðir gistu
þá staðinn og þar fékk margur byltu
af viöureign við Jóhannes. Oft tók-
ust þeir á Júlíus Havsteen, fyrrv.
sýslumaður og gekk á ýmsu. Dreng-
urinn lærði skylmingar af séra Matt-
híasi Jochumssyni.
um 1908 og vakti þar feikna athygli
og var sæmdur hetjuverðlaunum fyr-
ir frammistöðuna. Hann þreytti róm-
verska glímu og síðar ferðaðist hann
um Evrópu og Ameríku með valið
lið og sýndi glímu, sjálfsvörn og
margskonar aflraunir við mikinn
orðstir. Hann gaf út bók á ensku
um íslenzku glímuna og kynnti hana
víða á erlendri grund. Hann felldi
fyrstur manna japanska glimumeist-
arann Diabutzu, einnig gekk hann
vopnlaus á hólm við portúgalskan
hiiífamann og sigraði í víðfrægri við-
ureign. Frægð hans varð mikil og
hróðurinn fór víða.
Heim kom Jóhannes 1919, en hélt
aftur utan nokkru siðar og fór enn
víðar. Svo fluttist hann alkominn til
fósturjarðarinnar og hóf undirbún-
ing að byggingu nýtízku hótels í höf-
uðstaðnum. Hann hóf framkvæmdir,
fékk einhvern styrk þess opinbera,
gegn því að byggingin yrði tilbúin
alþingishátíðarárið. Hótel Borg var
fullbúin i tæka tíð og Island gat í
fyrsta skipti boðið útlendingum
mannsæmandi hóteldvöl í höfuðstaðn-
um. Bygging Borgarinnar hefur stig-
ið valdhöfunum til höfuðs, því enn
Svo var sveinninn settur í prent-
læri hjá Birni Jónssyni, en undi því
illa og strauk í útróðra til Hrís-
eyjar. Svo vann hann líka í tóvinnu-
verksmiðjunni á Akureyri, þar sem
nú er Gef jun-Iðunn. Marga fleiri al-
genga vinnu fékkst hann við á alda-
mótaárunum, uppskipun og síldar-
og þorskveiðar.
Jóhannes var einn aðal frumkvöð-
ull að stofnun ungmennafélag-
anna. Hann stofnaði hið fyrsta
þeirra, Ungmennafélag Akureyrar
1906.
Eitt sinn var það á ungmenna-
félagsfundi, skömmu eftir stofnun,
að meðal viðstaddra voru þrír mætis-
menn. Þegar Jóhannes var búinn að
tala sig stóran, reis hann upp og
mælti: ,,Eg stig á stokk og strengi
þess heit, að vinna glímuna á Þing-
völlum að sumri, sigla ella og
dvelja erlendis í tuttugpi ár.‘‘ Næst
reis úr sæti sínu Lárus Rist, kenn-
ari: ,,Ég heiti því að synda yfir
Oddeyrarál, eða kallast minni maður
ella.“ Þá kvað við raust Matthíasar
skálds Jochumssonar, sem sagði:
„Eg heiti því að verða hundrað ára,
eða detta dauður niður ella.“
Allir efndu þeir heit sin: Lárus
synti yfir Oddeyrarál með miklum
sóma. Jóhannes lá í glímunni, sigldi
utan og vann frækilega sigra. Séra
Matthias hné niður í prédikunarstóln-
um, 85 ára og var þegar látinn.
Svo sigldi Jóhannes til Noregs og
nam verzlunarfræði á Johannessens-
verzlunarskólanum. Þar hreifst hann
af frelsisþrá Norðmanna, sem reyndu
að losa um samband sitt við Dan-
mörku um þær mundir. Hann var
réttkjörinn fyrsti formaður sambands
ungmennafélaganna, sem vildu Is-
lands heill og frelsi.
Jóhannes tók þátt í Olympíuleikun-
hafa þeir ekki leyft eðlilega og sjálf-
sagða þróun í gistihúsamálum Islend-
inga. Utlendingar mega sofa á tösk-
um sínum á flugvellinum, en hótel
má ekki byggja.
Jóhannes Jósefsson sýndi mikla
rausn og stórmennsku, þegar hann
réðst í byggingu Borgarinnar. Það
undrast reyndar enginn, sem kynnist
manninum. Hann er stórgeðja og
ákafur til framkvæmda, kjagsar ekki
að neinu og getur bæði verið þægi-
legur í viðskiptum og meinlega erf-
iður. Þó virðist sumum hann ósann-
gjarnari en hann raunverulega er,
því hann er ör og skjótur og segir
mönnum meiningu sína gjörsamlega
óþvegna upp úr þvottalegi smáborg-
aralegrar kurteisi.
Uppruni og ferill Jóhannesar Jós-
efssonar er gott dæmi um mann,
sem veit, hvað hann vill, hvikar
ekki en sækir sífellt á. Hann hefur
sennilega ekki lesið ljóð atómskálds-
ins: „Afleiðingarnar leita orsakanna
meðal tækifæranna", en afrek hans
eru þó í rauninni miklu fleiri en tæki-
færin, þótt ótrúlegt sé. Hann byrjar
með tvær hendur tómar, en næga
dirfzku og mikinn og góðan vilja
til sjálfsbjargar. Verður víðfrægasti
íþróttagarpur Islendinga á fyrsta
hluta aldarinnar, sezt svo á friðar-
stól í föðurlandi sínu og lætur brýnt
þjóðþrifamál mjög til sín taka.
Frá barnæsku hefur
hann unað við lestur ís-
lenzkra fagurbókmennta,
er sagður kunna allar
Islendingasögurnar utan-
bókar og kann ógrynni
af ljóðum og lausavís-
um, sem hann flíkar ó-
spart. Hann hefur orðið
fyrir hollum áhrifum af þjóðlegum
bókmenntaarfi þjóðarinnar og dáir
skáldið og manninn Matthías Joeh-
umsson mest allra.
Hann var forystumaður i flokki
frelsisunnandi manna og barðist fyrir
Framhald á bls. 26.
Hótel Borg við Pósthússtræti. Eina hótelið í Reykjavik, sem
tvímælalaust er I. flokks.
4
VIKAN