Vikan - 01.01.1959, Blaðsíða 22

171G hafði heyrt, að Hafméyjan
Ti hennar Nínu væri komin af
hafi og ætlaði að taka sér ból-
festu við súðurenda tjarnarinnar, svo
að ég hringdi' til hennar og bað hana
að segjja méf ævintýrið um sig og
Hafmejyjyna. j
Mér fannst ég verða að byrja á
byrjuninni , og , ,sagði. „Þú lagðir
snemma áraf ut.i Eg nenni ekki að
tala um það, sagði Nína, og ég fann,
að hún var annars hugar. Ég reyndi
aftur. Mér heíur alltaf fundizt mynd-
höggvaralistin stórkostleg -— það að
gefa steininum líf — stattu og vertu
:\ö steini, segir stúlkan við vealings'
Jiátttröllið, og þarna stendur æ síðan
iíflaus steinn um aldir, þar til huldu-
mærin. kertiut-, leysir hann úr læð-
ingi mbð tqfi'um sínUm — gefur hon-
um lífiaf stnu lífi og umbreytir hon-
uim í ijöfraiidí fegurð.
En steinnirin hefur lif, sé það vak-
ii og fjötrarnir .brotnir. Mundu, að
jiað er eldur í steinunum. Stundum,
tiegar ég sé steina, þá er eins og
þeir biðji til mín, ég dregst að þeim
með einhverju duldu ómótstæðilegu
áfli og bókstaflega verð að gera eitt-
hvað fyrir þá, og oft sé ég myndina
fyrir mér i steininum sjálfum, og þá
finnst mér ég þurfa að framkalla
hana.
1 öilum löndum og álfum er ég i
leit að steinum. Ég gleymi þvi aldrei,
þegar ég fór og heimsótti kunningja-
konu mína, sem er myndhöggvari og
átti stórt landsvæði í fjöllunum hjá
Pasadena og St. Bernando í Kali-
forníu. Ég var í leit að steinum í
fjallinum, og allt í einu fann ég fyrir
einhverjum undarlegum steini, sem
kom upp úr jarðlaginu, en var þó
grafinn djúpt niður. Það var ofsa
lok og hálfgerð hríð upp í fjallinu,
en þarna pældi ég og pældi með haka
og skóflu til að komast að steininum
og losa um hann, því að steinninn
varð að komast til mín, það fann ég.
Þennan stein fann ég fjarri fóstur-
mold, en þetta er Njáll.
„Mig heimsótti eitt sinn hamingj-
an.“ Það var, þegar ég hafði lokið
við myndina móðurást, sem er í eigu
Reykjavíkurbæjar. Ég hafði orðið
fyrir mikilli sorg, þar að auk steðj-
uðu að mér veikindi og áhyggjur.
Meðan ég var að hressast las ég tölu-
vert, þar á meðal „Jenny“ eftir
Sigrid Undset. Þú manst, að barnið
hennar dó og hún fyrirfór sér. Móö-
urást skapaðist undir áhrifum, sem
ég varð fyrir við lestur þeirrar skáld-
sögu. Móðurást er þá einskonar
minnisvarði yfir Jenny og bamið
hennar? Það mætti ef til vill segja
það.
Ég vann við myndina á lítilli
vinnustofu við Montpainasse í París
við mikla erfiðleika, því að veik var
höndin, þótt viljinn væri góður. Það
kostaði 40 franka að koma myndinni
á sýningu í Grand Palais, en þeir
voru endurgreiddii', ef listdómend-
urnir úrskurðuð hana ekki hæfa til
að vera á sýningunni. Ég beið milli
vonar og ótta eftir svari í 14 daga,
og stundum kom það fyrir í þessa 14
daga, að ég vissi ekki hvers biðja
bæri, því að ég og kisa mín vorum
svangar, og þá var hægt að kaupa
töluvert af mat fyrir 40 franka. Svo
var það eitt kvöld, þegar ég sat inni
í köldu vinnustofunni minni og var
að borða þurrt brauð með kisu, að
barið var að dyrum. Þrír ókunnir
inenn stóðu þar og spurðu eftir Nínu
-Sæmundsson. Skuggar þeirra urðu
svo óeðlilega stórir í flöktandi kerta-
ljósinu. Einn þeirra greip utan um
mig og lyfti mér í háa loft, og með
ekta frönsku handapati og hávaða
tilkynntu þeir mér, að þeir væru
dómnefnd frá Grand Palais og að
myndin mín hefði hlotið heiðurssess-
inm i ' sýningarsalnum og stæði þar
undir franska fánanum úrskurðuð
bezta mynd sýningarinnar. Þeir
buðu mér út að borða á stundinni og
vildu állt gera til þess að gera mér
glaðan dag, en ég þoldi ekki matinn
eftir að ég hafði haft of lítið að borða
í langan tíma, svo að ég varð veik
og fór heim. En gott er góðs að bíða,
og daginn eftii' voru öll Parísarblöð-
in full af lofsamlegum ummælum.
Síðan hef ég aldrei þurft að vera
svöng eða köld.
EN svo liðu dagar, og svo liðu ár.
Margs er að minnast. Vegur-
inn minn lá vestur um haf og
í Hollywood varð svo Hafmeyjan til.
Síðan var hún send til Florens til að
steypa hana í brons, en þegar þang-
að kom, var hún öll í molum. Mér
hraus hugur við að byrja á verkinu
alveg að nýju, en um annað var ekki
að ræða. Ég leigði mér því vinnu-
stofu hjá prófessor Zamboni í lista-
mannahverfi Florensborgar. Þegar
ég hugsa til vinnu minnar og að-
stæðna allra, meðan á henni stóð,
finnst mér sem ekkert nema innri
orka frá æskudögum hafi bjargað
méi' yfir þetta timabil. Nágranni
minn, prófessor Morci, ítalskur
myndhöggvari, sá myndina og varð
svo hrifinn af henni, að hann sagði,
að hún mætti ekki fara frá Florens
án þess hún yrði sýnd opinberlega.
Hann skrifaði yfirlistadómara Flor-
ensborgar, sem úrskurðaði, er hann
hafði séð Hafmeyna, að hún yrði til
sýnis í Palazzo Strozzi, en það er ein-
hver elzta renaissance höll á Italíu,
byggð á miðöldum. Þar átti hún að
standa i 3 daga; en það ui'ðu 3 vikur.
Aðeins stærstu listamönnum er
veittur sá heiður að hafa verk sin
þar til sýningar, og enga listdóma
má birta um listaverk þau, sem þar
eru, því að þau eiga að vera hafin
yfir alla gagnrýni. Blöðin í Florens
gátu þess, að sýning 'Hafmeyjunnar
væri menningartengsl milli Reykja-
víkur og Florens. Til gamans ætla ég
aö láta þess getið, að einn af dyra-
vörðunum gaf Hafmeyjunni blóm í
hendina hvern einasta dag, sem hún
var á sýningunni. Ég vona, að þið
hérna heima verðið eins hrifin af
henni og þeir þarna suður frá.
Þú ert alltaf íslenzkur ríkisborg-
ari? Já, og ég á bæði fálkafjöður og
fálkaorðuna. Guðmundur Jónsson
söngvari gaf mér einu sinni fálka-
fjöður og mörgum árum seinna af-
henti Thor Thors sendiherra mér
fálkaorðuna.
Ég þakka þér fyrir viðtalið, Nína.
Mig langar til að enda það með því
að vitna í þessar ljóðlínur.
„Hvort að sigri hrósa máttu,
hvort þín bíður tap,
skiptir litlu, ef aðeins áttu,
andans höfðingsskap.“
S P A U G
Á stríðsárunum var hér í Reykja-
vík stúlka utan af landi, sem var
fjarska góð við hernámsmenn. Það
fór líka svo, að hún hélt brátt heim
til átthagana með barn undir belti.
Henni var vel tekið af foreldrunum,
en skömmu síðar eignaðist hún son,
sem dafnaði vel. Þegar drengurinn
var kominn á skírnaraldur, kom móð-
ir hans á fund föður sins og spurði,
hvað yrði nú til varnar hennar sóma,
þar sem hún vissi ekki um faðerni
sonarins. Faðir hennar tók öllu vel
og sagði heiini að hafa engar áhyggj-
ur. Næsta dág er prestur kallaður
til að skýra piltinn, og spyr þá prest-
ur, hvað drengurinn eigi að heita.
Þá segir karlinn: „Erlendur Sveinn
Her mannsson. “
22
VIKAN