Vikan - 07.01.1960, Blaðsíða 9

— Ertu eins minnneur á manns-
andlit ? spurfii hann allt 1 einii.
Ee brvsti stimnlinum vandieea að
litpúðanum. — Nei. það er nú eitthvað
annað. svaraði és. — man ekki
einit sinni. hvernie hann hrdðir minn
er í framan — hað er að seeia, þegar
már bvður svo við að horfa.
Hann elotti. dóninn.
És athueaði hann i laumi. — Ekki
er eins og ée eiei neirt hlutabréf I
fyrirtaekinu. ma?lti ée haeet oe róleea
— Hvers veena skvldi ée þá fara aé
leeeia það á mie að muna andlit
þeirra. sem koma þar.
Náunei nokkur nam staðar úti fyr-
ir búðarelueeanum oe horfði inn
Hann bar nestisskrínu undir hend-
inni.
— Ttvað vill hann þessi ?
— Ekkert. svaraði ée. — Það eru
mar^ir. sam nema staðar sem snögfgv-
ast við gluegann á leiðinni til vinnu
sinnar.
Þeear náuneinn var farinn. hrinti
slárunn frá sér niðursuðudunkunum.
— Eg er ekki skapaður tii að vera í
Þessu dútli. svo mikið er víst. mælti
hann fyrirlitieea.
— Hver hefur sagt. að ée væri skap-
aður til að vinna slíka vinnu? spurði
ég
Hann hló. — Nei. það ieynir sér
ekki. að þú ert lítið hrifinn af Þvi.
og Það er þér til málsbóta svo langt
sem það nær.
Ée kepptist við að stimpla verðið á
miðana — Það gengur löega venþi-
lega hérna fram hjá um hálfsjöleytið,
varð mér að orði.
Sláninn stirðnaði upp.
— Hann gengur bara hérna fram
hjá, sagði ée.
— Ef eiithvað verður að mér. þá
máttu hengja þig upp á. að ég skal
sjá svo um. að þú þurfir ekki að
kemba hærurnar, sagði hann. og það
leyndi sér ekki, að hann meinti það.
— Það er ekki nema skiljanlegt,
sagði ég.
Hann varð rólegri. — Heidurðu nú,
að þú eigir eftir að vinna lengi hérna
í vörueeymslunni ?
— Hvað meinarðu með því? spurð’
ég og virti hann fyrir mér, svo að
lítið bar á.
— He.ldurðu, að það sé ætiazt tii þess,
að þú opnir bakdvrnar upp á gátt,
svona að næturlagi? spurði hann og
hló nú dátt. — Ætli það sé eiginlega
ekki á móti reglunum, ha?
Ég þurrkaði mér um hendurnar á
sloppnum minum, en lét þessu ósvar-
að
Hann hió enn. — En þú kviður þvi
vitanlega ekki. Það er svo sem ekki
skortur á vinnu. sem er betri og
skemmtilegri en þetta dúti.
Honum varð litið út i hornið. þar
sem peningaskápurinn stóð. — Vitan-
lega ekkert nema smáseðlar. sagði
hann eins oe við sjálfan sig. — Ekkert
af þessum stóru seðlum, sem maður
verður að vara sie á. Og ekki heldur
neinir merktir seðlar, ekki neinn listi
neins staðar. þar sem tölusetning
þeirra er skráð . . .
Það var farið að birta af deei,
þegar löggi nam staðar úti fvrir búð-
arglugganum. Hann klóraði sér i
hnakkanum með kylfunni sinni og
langgeispaði.
Það hittist þannig á, að sláninn
stóð einmitt við þá hilluna, sem næst
var glugganum. Hann tók að raða
niðursuðudunkum af kappi á hilluna,
'og ieit ekki um öxl. — Ertu vanur
að veiía hendi til hans i kveðjuskyni
eða eitthvað þess háttar? spurði hann. í
— Nei, ekkert þess háttar, svaraði
ég og kinkaði aðeins kolli til lögreglu-
þjónsins, sem hélt von bráðar áfram
íör sinni. Um leið og hann hvarf úr
augsýn, hætti sláninn vinnu sinni.
— Hann gengur hérna fram hjá
aftur eftir stutta stund, sagði ég. —
Hann skreppur bara inn i kaffisöluna
á horninu og fær sér sopa. Hún er
opin alla nóttina. Og svo gengur hann
hérna fram hjá aftur í bakaleiðinni.
— Gættu þess vandlega að gefa
Framh. á bls. £6.
jbr. fílatlkias Jc
onaáíon
Hjátrú og hræðsla
DULARFULLA VERÖLD.
Þegar fyrsti landnámsmaðurinn setlist hér að,
þótti honum landið dularfullt og óliugnanlegt.
Hann kunni engin örnefni i viðernum þess,
þekkti hvorki stærð þess né veðráttu, vissi ekki,
hvaða verur kynnu að byggja það. Og verndar-
gripum heimilisins, öndvegissúlunuin, liafði hann
varpað fyrir borð. Kaldur geigur gagnlók hann,
geigurinn við hið ókunna.
Ungharnið verður einnig að hcfja landnám i
duiarfullri veröld. Fyrir sjónum þess er hún stór
og margbrotin, full af lögmálum, sem það skilur
ekki, og kröfum, sem það megnar ekki að íull-
nægja. Það skortir jafnvel orð og liugtök um fyrir-
bæri, sem mæta því daglega. Eins og landið óx
inn í hug landnámsmannsins í þúsundum örnefna
og varð honum kunnugt og hjartfólgið, þannig
ijúkast Ieyndardómar umhverfisins smúm saman
upp fyrir vaxandi raunskilningi barnsins.
Sú þróun tekur þó Iangan tíma, og meðan á
henni stendur, er barnið mjög áhrifagjarnt og
auðtrúa. Það þarf svo margs að spyrja, þarf að
losna úr þeim viðjum, sem gcigurinn við hið tor-
ræða og dularfulla leggur ú ]:>að. Upplýsingar hins
fullorðna kemur því ekki til hugar að rengja,
nema það finni, að liann gabbi það. Það ber
spurningar sínar fram með fölskvalausu trúnaðar-
trausti, og svör hins fullorðna eru þvi svo mikil-
væg, að þau grópast djúpt inn í vitund þess.
En ef foreldrar og annað fólk, sem barnið um-
gengst, magna óhugnanleik liins óþekkta með alls
konar kynjasögum, ])á breyta þau þverrandi geig
barnsins i varanlegan ótta, snúa lotningu þess
gagnvart hinu dularfulla í lijátrú og stofna sál-
rænni heilsu þess í voða.
t
LANDLÆG DRAUGATRÚ.
Hér á landi verða draugatrú og myrkhræðsla
að teljast landlægur sjúkdómur. Allt fram á þessa
öld voru afturgöngur og vofur, svipir og fyrir-
boðar blákaldur raunveruleiki i hugum manna.
Myrkrið moraði af draugum og forynjum, sem liöfðu
margfalt afl á við lifandi menn og gátu villt um
fyrir þeitn á alla vegu, jafnvel tekið ]>á kvika i gröf
til sin eða vaiið Jtá dyravillu, svo að Jteir gengju i
heila veggi og græfust þar lifandi.
Þessari hjátrú fylgdi ólýsanleg skelfing. Karl-
menni, sem ekki létu strórhríðar, foráttubrim né
æðandi jökulfljót aftra sér, skulfu af hræðslu, þegar
þeir þóttust heyra útburðarvæl eða sjá svip eða
vofu. Reimleiki á tilteknum bæ eða sæskrímsli, sem
gengið hafði á land og lagzt á gluggann hjá hús-
freyju, meðan bóndinn var að lieiman, voru fréttir
á hvers ntanns vörum.
Þannig síaðist ntyrkrið með öllum sínuin ógnum
inn í leitandi og hrifnæman hug barnsins lagði á
hann fjötra lijátrúar og bölsýni og raskaði Jtannig
því innra samræmi, sem einkennir heilhrigða skap-
gerð. Myrkhræðsla og geigur urðu ráðandi þættir
tilfinningalífsins, en skynsemin streitlist árangurs-
laust gcgn valdi þeirra. Sjálfsvirðing tápmikilla
unglinga neyddi þá til að bæla með sér ótta sinn,
án Jtess að þeim tækist að uppræta hann, en liinn
bældi gcigur lifði áfram í dulvitund Jtcirra og lam-
aði þor þeirra og framtak á liinum ólikustu starfs-
sviðum.
Draugatrú þróast bezt með fólki, sem býr við
myrkur, kulda og fæðuskort. Rafljós og kjarngott
fæði, sem nú tiðkast, mundu útrý'ma henni á
skömmum tíma, ef sagnaforðinn og lifandi hjátrú
foreldrakynslóðarinnar bæri ekki sifellt nýjar sótt-
kveikjur í börnin. Nú er lagt ofurkapp á að safna
allri lijátrú á bækur, hinar svokölluðu þjóðsögur.
Þjóðsagan er fremur rislág bókmenntagrein, að mestu
leyti listlaus og lágkúruleg upptugga römmustu
lijátrúar og frumstæðs ótta. Þær munu siðar verða
Framhald á bls. 34.
f draunii sér það fyrir
sér raeningjann úr sög-
unni og vaknar mcS
andfælum.
VIKAN
9