Fréttablaðið - 11.12.2009, Blaðsíða 34

34 11. desember 2009 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Erna Indriðadóttir, starfs-maður Alcoa á Reyðarfirði,
birti grein í Fréttablaðinu 2. des.
síðastliðinn undir fyrirsögninni
„Ástæðulaus ótti“. Hér andmæl-
ir hún tveimur atriðum í grein
sem ég birti hér í blaðinu 26. nóv.
Ég sé ástæðu til að gera nokkrar
athugasemdir við staðhæfingar
Ernu.
Meginþættir í hrunadansinum
Í greininni hélt ég því fram að
virkjunin við Kárahnjúka og
bygging Fjarðaáls á Reyðarfirði
árin 2002–2007 hefði átt þátt í að
skapa það „ástand, með ofþenslu
og hávaxtastefnu, sem endaði í
hrunadansinum“ 2008. (LG, 26.
nóv.). Erna viðurkennir að fram-
kvæmdirnar eystra hafi „haft
einhver áhrif á þensluna sem hér
varð ...“ en vill gera minna úr
áhrifunum en efni standa til. Að
mínum dómi var hér um einn af
fjórum meginþáttunum í hruna-
dansinum að ræða.
Þótt skilja megi annað af máli
Ernu var það ekki ætlun mín í
umræddri grein að vega áhrif
stórframkvæmdanna á Austur-
landi á móti öðrum áhrifaþátt-
um hrunadansins. En í þessu
sambandi nefnir Erna réttilega
„byltingarkenndar breytingar
á fjármálakerfinu“, öðru nafni
einkavæðingu bankanna, sem
hleypti m.a. af stað byggingar-
bólunni.
Sem aðra helstu efnahagslega
áhrifaþætti vil ég svo nefna
markaðsvæðingu fiskveiðiheim-
ildanna og þá óhemju skuldsetn-
ingu sem fylgdi útrásinni marg-
umtöluðu.
„Íslenska ákvæðið“
beita fyrir fjárfesta
Hitt atriðið í grein minni, sem
Erna andmælir, varðar tengsl
íslenska undanþáguákvæðis-
ins frá mengunartakmörkunum
Kyoto-bókunarinnar við stórfram-
kvæmdirnar eystra. Erna heldur
því fram að í þessari undanþágu
(„íslenska ákvæðinu“) hafi falist
„viðurkenning á því að Íslending-
ar standa fremstir meðal þjóða í
notkun endurnýjanlegrar orku“.
Þetta er fjarri réttu lagi. Und-
anþágan, sem fékkst samþykkt
á elleftu stundu á þingi um lofts-
lagssamninginn í Marrakesh
2001, hafði ekkert með stöðu
Íslands í mengunarmálum að
gera. Íslendingar voru þá þegar
í meðallagi meðal iðnríkja hvað
varðar losun gróðurhúsaloft-
tegunda. Þáverandi ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar var andvíg
aðild Íslands að Kyoto-bókuninni
nema undanþága fengist fyrir
losun frá stóriðju hérlendis.
Með tilkomu Reyðaráls og
Norðuráls í Hvalfirði erum við
komin í tölu þeirra fimm ríkja
sem menga mest, með 17 tonna
losun á hvern íbúa. Undanþágu-
ákvæðið – það að fá ókeypis los-
unarkvóta fyrir gróðurhúsaloft
– var hugsað af hálfu stjórnvalda
sem beita fyrir stóriðjufyrirtæki
og „vælt út“ með vísan í smæð
landsins.
Margtuggin klisja
Að hætti stóriðjusinna reyn-
ir Erna loks að réttlæta áfram-
haldandi álvæðingu með vísan
til þess að „losun koltvísýrings
á Íslandi frá vatnsaflsvirkjun og
framleiðslu eins álvers [sé] átta
sinnum minni en frá sambæri-
legri framleiðslu til dæmis í Kína
þar sem rafmagnið er framleitt
með mengandi kolum.“
Þessi margtuggna klisja
gengur ekki upp því að Kyoto-
bókunin frá 1997 byggir á því að
iðnríkin, sem Ísland tilheyrir,
fari ekki fram úr ákveðnu
losunar hámarki (reyndar með
undanþágum sem varða m.a.
kaup og sölu á kvóta milli landa).
Skiptir þá ekki máli af hvaða
rótum mengunin er runnin. Við-
leitni alþjóða samfélagsins, sem
yfirstandandi loftslagsráðstefna
í Kaupmannahöfn er ávöxtur af,
beinist að því að takmarka enn
frekar losun gróðurhúsalofts og
fá þróunarríkin til að stefna að
sama marki. Verkefni Íslendinga
er að draga úr mengun af starf-
semi hérlendis en ekki auka hana.
Erna gefur í skyn að Ísland sé
næsta einstakt að því leyti að það
geti boðið álframleiðendum upp
á endurnýjanlega orku en vita-
skuld eru víða um heim starf-
ræktar álverksmiðjur sem kaupa
orku frá vatnsaflsstöðvum. Þeim
fylgja náttúruspjöll sem þjóðir
í okkar heimshluta hafa beitt
sér gegn með góðum árangri en
íslensk stjórnvöld víluðu ekki
fyrir sér með því að ráðast í
Kárahnjúkavirkjun.
Stóriðjusinnar á Íslandi vilja nú
að höggvið verði í sama knérunn
og landinu þar með mörkuð enn
meiri sérstaða að þessu leyti. En
fyrir framtíðarhagsmuni lands og
þjóðar, ekki síst möguleika á fjöl-
breyttu atvinnulífi, skiptir megin-
máli að áformin um tvö risaálver
í viðbót og stækkun hins þriðja
nái ekki fram að ganga.
Höfundur er prófessor
emeritus við HÍ.
Álver sem umhverfisvernd
LOFTUR GUTTORMSSON
UMRÆÐAN | Stóriðja og
umhverfismál
UMRÆÐAN
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
skrifar um leikskólamál
Forgangsmál í leikskólum borgarinnar er að hvert barn
fái þjónustu við sitt hæfi. Ef
grunsemdir vakna um að sér-
kennslu sé þörf er strax sett af
stað athugun í leikskólanum og
starfsfólk hefur tafarlaust vinnu
með barninu. Þetta er svokölluð
snemmtæk íhlutun en hún miðar að því að skólinn
grípi inn í strax og grunsemdir vakna um þroska-
frávik. Í nýrri stefnu leikskólasviðs um sérkennslu,
sem leikskólaráð samþykkti á fundi sínum í haust,
er þetta markmið staðfest enda er það mikilvægt til
að ná árangri með börnum sem þurfa stuðning.
Í stefnunni kemur fram að við hvern leikskóla
borgarinnar verði ábyrgðarmaður sérkennslu og
lögð áhersla á að einstaklingsnámskrá verði gerð
fyrir öll börn sem þarfnast sérkennslu. Stefnt er
að fjölgun leikskóla með sérhæfða þekkingu vegna
þjónustu við börn með fötlun en þeir eru nú tveir
í Reykjavík. Sérhæfðu leikskólarnir eiga að vera í
fararbroddi við þekkingaröflun á sínu sérsviði og
miðla þekkingu. Áhersla er lögð á að efla markvisst
samstarf leik- og grunnskóla og stuðla þannig að
meiri samfellu á milli þeirra. Þá er lagt til að sett-
ur verði á stofn upplýsingavefur sem haldi utan um
og miðli hugmyndum og leiðum sem notaðar eru í
sérkennslu og að sérhæft námsgagnasafn til útláns
verði hjá sérkennsluráðgjöfum. Einnig er lagt til
að hafið verði tilraunaverkefni vegna langveikra
barna með heimsóknum barna og kennara heim til
barns. Á næstu árum er stefnt að því að byggð verði
upp breiðari þekking á þjónustumiðstöðvum og
sérfræðingar fengnir úr fleiri faggreinum, s.s. tal-
meinafræðingar og iðjuþjálfar, svo börn með mikil
þroskafrávik fái samþætta aðstoð.
Stefna leikskólasviðs um sérkennslu er aðgengi-
leg á vef borgarinnar (www.leikskolar.is) og þar
geta forráðamenn aflað sér upplýsinga um hver
réttur barna þeirra er og hvernig fjármagni er
úthlutað. Sérkennsla er hluti af þeirri grunnþjón-
ustu sem borgarstjórn vill tryggja og því er mikil-
vægt að allar reglur séu skýrar og tryggi jafnræði í
þjónustu milli barna.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Ný sérkennslustefna leikskóla
ÞORBJÖRG HELGA
VIGFÚSDÓTTIR
Spunameistararnir
Vinsælt er í umræðum um pólitík
að uppnefna andstæðinginn, hvort
sem hann er raunverulegur eða
ímyndaður. Náhirð er dæmi um það,
Baugsmiðlar og -pennar líka. Fyrir
nokkrum árum var farið að tala um
spunameistara í stjórnmálum. Þótti
snjallt að sæma tiltekið fólk slíkri
nafnbót enda er spuni heldur
leiðinlegt fyrirbrigði. Einar
K. Guðfinnsson grípur til
spunameistarabrellunnar
í pistli á síðunni sinni í
vikunni. „Þar voru mættir
í hliðarsali, spunameist-
ararnir úr Samfylkingunni,
sem alltaf eru álengdar,
þegar mikið liggur
við og hugsjónamál
Samfylkingarinnar, ESB og Icesave
eru til umræðu,“ skrifar Einar. Spuna-
meistararnir meintu voru Hrannar B.
Arnarsson, aðstoðarmaður forsætis-
ráðherra, og Einar Karl Haraldsson,
upplýsingafulltrúi forsætisráðuneyt-
isins.
Spunameistararnir
Einu sinni var Einar K. ráðherra. Hann
hafði aðstoðarmann að nafni
Björn Friðrik Brynjólfsson. Ætli
Einar hafi litið á hann sem
spunameistara? Eða á það
bara við um aðstoðarmenn
Samfylkingarráðherra?
Björn Friðrik vinnur
nú í forsætis-
ráðuneyt-
inu.
Beðið eftir svari
Dagur B. Eggertsson hefur í tvígang
óskað eftir svörum um hvort breyt-
ingar sem fyrirhugaðar eru á starf-
semi slökkviliðs á Reykjavíkurflugvelli
ógni öryggi vallarins. Þeirri spurningu
hefur þegar verið svarað á Alþingi.
Það gerði Kristján Möller samgöngu-
ráðherra en breytingarnar eru gerðar
á vegum Flugstoða, undirstofnunar
ráðuneytis hans. Í sparnað-
arskyni. Nei, sagði Kristján,
öryggi er ekki ógnað. Nú er
bara að bíða eftir svari borgar-
innar um sama mál. Gæti hún
komist að hinu gagnstæða?
Hvað gerir Dagur þá?
bjorn@frettabladid.isU
ndanfarið ár hefur gengisfall ýmissa orða og hugtaka
jafnvel verið enn brattara en varð á krónunni í fyrra.
Orð sem áður voru dýr, til dæmis, svik, landráð og
þjóðargjaldþrot, er nú farið með sem hvert annað
klink í umræðunni. Fyrir vikið er þunginn farinn úr
þeim.
Viðbrögð gífuryrðakónganna hafa verið að gefa enn meira í og
tvinna saman enn fleiri stóryrði. Afleiðingin er að orðin fölna
enn frekar og missa lit sinn. Þetta er heldur dapurleg misnotkun
á tungumálinu.
Ekki eru skilaboð þeirra sem hæst láta síður sorgleg. Ef mark
er á þeim takandi á Ísland sér tæpast viðreisnar von.
Ýmsar af svakalegustu svartsýnisspánum og digrustu yfir-
lýsingunum hafa komið frá tiltölulega þröngum hópi þingmanna
þjóðarinnar. Þar hafa farið fremstir í flokki tveir ónefndir þing-
menn Framsóknarflokksins, við getum kallað þá Bölmóð og
Dómsdag. Það verður áhugavert verkefni fræðinga framtíðar-
innar að bera saman spádóma þeirra og veruleikann að nokkrum
árum liðnum.
Væntanlega eru það svartsýnismönnunum vonbrigði að hér
hefur margt farið betur en óttast var. Samdráttur í landsfram-
leiðslu er minni en reiknað var með á árinu, færri eru atvinnu-
lausir og spáð er tveggja til þriggja prósenta hagvexti á næstu
árum.
Þetta þýðir þó hreint ekki að við séum komin fyrir horn.
Áframhaldandi erfiðleikar eru við sjóndeildarhringinn og þeir
munu ekki gufa upp.
Of margar hugmyndir eru á kreiki um að til séu einhverjar
töfralausnir sem geta leyst vanda þjóðarinnar nánast á einu
augnabliki. Flatar allsherjarafskriftir lána, umsókn um aðild
að Evrópusambandinu, einhliða upptaka annars gjaldmiðils en
krónunnar, að hafna Icesave-ábyrgðinni og leggja fyrir dóm-
stóla; þetta eru nokkur dæmi um það sem má líkja við bið eftir
Guðinum í vélinni, deus ex machina, sem kom svífandi úr rólu
niður á sviðið í grískum harmleikjum og leysti úr vanda söguper-
sónanna þegar öll önnur ráð voru á þrotum.
Þessi bið er sú tegund af bjartsýni sem er á hinum endanum
við bölmóðinn. Hvort tveggja er án jarðtengingar við raunveru-
leikann.
Bjartsýni sem byggir á bláeygri trú á að allt verði betra á
morgun eða hinn er oftast gagnslítil og getur verið beinlínis
háskaleg því hún hefur gjarnan í för með sér vonbrigði þegar
ekkert breytist.
Sú gerð af bjartsýni sem dugar betur er að temja sér að líta
sæmilega jákvætt á tilveruna. Og þar er af nægu að taka.
Þrátt fyrir þrönga stöðu er hér enn mjög öflugt samfélag, með
sterkt mennta- og velferðarkerfi. Skuldastaða þjóðarbúsins er vel
viðráðanleg og í raun betri en fjölmargra annarra Evrópulanda
þegar til lengri tíma er litið. Þar vegur hvað þyngst geysilega
sterk staða lífeyrissjóðanna og jákvæð aldurssamsetning þjóðar-
innar. Ísland er yngsta þjóð Evrópu og því í verulega betri málum
en til dæmis Frakkland, Ítalía og Grikkland, þar sem fleiri munu
þiggja lífeyri en verða á vinnumarkaði árið 2020. Það mat er
reyndar hvorki byggt á bölmóði né bjartsýni heldur raunsæi.
Bölmóður, bjartsýni, raunsæi:
Guðinn í vélinni
JÓN KALDAL SKRIFAR
Stórhöfði 17 (gengið inn um Veggsport)
Sími: 695 8464 og 772 1025
www.jogastudio.org
Hot jóga
Hatha Jóga
Byrjendanámskeið
Meðgöngujóga námskeið
Stakur tími 1.500 kr.
Mánaðarkort 9.265 kr.
3 mánaðakort 20.315 kr.
6 mánaðakort 30.600 kr.
15%
afsláttur af
öllum kortum
Opnunartilboð
Byrjendanámskeið 12.665 kr.
Meðgöngujóga námskeið 9.265 kr.
Innifalið í kortum eru allir opnir tímar
ásamt þeirri þjónustu sem boðið er upp á
í Veggsport.
Ný og persónuleg jógastöð