Fréttablaðið - 11.12.2009, Blaðsíða 42

42 11. desember 2009 FÖSTUDAGUR
En á sama tíma er hér að
koma upp kynslóð fólks sem að
mestu leyti kemur úr fram-
haldsskólum inn á frosinn
vinnumarkað og bíður hennar
hundraða milljarða króna
reikningur frá fyrri kynslóðum.
UMRÆÐAN
Þórunn Sveinbjarnar-
dóttir skrifar um opin-
bera stjórnsýslu
Ríkisstjórn Íslands tekur ekki sameigin-
legar ákvarðanir. Hún er
ekki fjölskipað stjórnvald,
eins og það heitir á laga-
máli. Ég er ekki frá því að þessi
staðreynd sé eitt best geymda
leyndarmál íslenskrar stjórnskip-
unar. Þetta þýðir að hver ráðherra
ber sín mál – oftast án undanfar-
andi kynningar – inn á fund rík-
isstjórnar og fær þau samþykkt
umorðalaust. Á þessu eru undan-
tekningar, t.d. getur annar ráð-
herra beitt neitunarvaldi, eða mál
eru af þeirri stærð að formenn
stjórnarflokkanna þurfi
að véla um þau. Hefðin
kennir að ráðherrar í rík-
isstjórn Íslands skipti sér
sem minnst af ábyrgðar-
sviði kollega sinna, nema
þau skarist með einhverj-
um hætti. Ég fæ ekki séð
að það hafi breyst mikið á
liðnum mánuðum.
Hrunið afhjúpaði margs
konar veikleika í efnahags-
og stjórnmálalífi landsmanna.
Stjórnarráðið er þar engin und-
antekning. Innbyggðir veikleikar
opinberrar stjórnsýslu eru marg-
ir. Í kringum hvert ráðuneyti hafa
í gegnum tíðina risið ókleifir varn-
argarðar og náin samvinna þvert
á ráðuneyti verið að sama skapi
seinleg og erfið. Það kom berlega
í ljós þegar mest á reyndi haust-
ið 2008.
Ég er þeirrar skoðunar að nú sé
rétti tíminn til að leggja yfirvegað
mat á það hvort ríkisstjórn Íslands
skuli verða fjölskipað stjórnvald,
eins og sveitarstjórnir þessa lands.
Af sjálfu leiðir að vinnubrögð og
upplýsingagjöf batnar við ríkis-
stjórnarborðið. Þá bera allir ráð-
herrar í raun sameiginlega ábyrgð
á ákvörðunum ríkisstjórnarinnar
og eiga að vera upplýstir um þýð-
ingu þeirra. Þannig er það víða í
öðrum löndum og ekki að ástæðu-
lausu. Það er því fagnaðarefni að
Jóhanna Sigurðardóttir, forsæt-
isráðherra, hafi ýtt úr vör vinnu
nefndar sem mun m.a. skoða
verkaskiptingu og vinnulag innan
stjórnarráðsins og hvort gera eigi
róttækar breytingar á opinberri
stjórnsýslu. Ekki er vanþörf á.
Höfundur er blaðamaður.
Best geymda leyndarmálið
1.490kr.Verð frá
Húfur og vettlingar
í jólapakkann
HOLTAGÖRÐUM GLÆSIBÆ KRINGLUNNI SMÁRALIND SÍMI 545 1500
UMRÆÐAN
Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
um efnahagsmál
Íslendingar hafa orðið fyrir þungbæru áfalli. Afleiðingarn-
ar láta engan ósnortinn. Einstakl-
ingar, fjölskyldur og fyrirtæki eru
dæmd til að bera þungar byrðar,
hvort sem þau áttu sök á óförun-
um eða ekki. Þjóðin þarf á veg-
vísi að halda sem markar leiðina
til framtíðar. Við krefjumst þess:
■ Að íslensk stjórnvöld lýsi því
yfir með afgerandi hætti að
þau ætli að taka upp viðræður
við Evrópusambandið um fulla
aðild og upptöku evrunnar svo
skjótt sem auðið er. Kanna þarf
af alvöru hvaða valkosti þjóðin
hefur í stöðunni; hún á rétt á að
kjósa beint og milliliðalaust um
Evrópumálin.
■ Að íslensk stjórnvöld setji fram
skýra efnahagsstefnu og skipi
strax nýja, faglega yfirstjórn
Seðlabanka Íslands. Á alþjóða-
vettvangi eru Íslendingar rúnir
trausti á sviði efnahags- og pen-
ingamála; senda þarf ótvíræð
skilaboð um að þar verði snúið
við blaðinu.
■ Að Alþingi mæli með lögform-
legum hætti fyrir um gagngera
úttekt, undir forystu erlendra
aðila, á aðdraganda þeirrar
kreppu sem Íslending-
ar standa frammi fyrir
og þeim ráðstöfunum
sem hafa verið gerð-
ar í framhaldi af hruni
íslensku bankanna.
Tryggja þarf réttlæti;
sagan má ekki endur-
taka sig.
Bak við þessa áskor-
un stendur hópur af fólki
alls staðar að úr samfé-
laginu. Fyrst var hann lítill, en
hann hefur stækkað ört síðustu
dagana.
Nóvemberáskorunin var sett
á netið 3. nóvember sl. og hefur
síðan verið dreift. Í henni eru sett
þau þrjú atriði sem almest brenna
á fólki þessa dagana og munu
halda áfram að brenna æ meir og
sárar með hverjum deginum.
Ótal sérfræðingar og fjölmarg-
ir hagsmunaaðilar í samfélaginu
hafa bent á það misserum saman
að það sé okkar brýnasta hags-
munamál að skipta um mynt og
fjármálastefnu. Innganga í ESB
og upptaka evrunnar er efst á
blaði hjá ofangreindum aðilum,
sem lausn á hvoru tveggja. Undir
þetta taka æ fleiri Íslendingar og
málið þolir enga bið.
Skýr efnahagsstefna og fagleg
yfirstjórn Seðlabanka Íslands er
það sem fjöldinn kallar á. Með
hverjum deginum eykst óviss-
an, reiðin og óttinn vegna
þess að fólkið upplifir svo
mikið stefnuleysi. Það
kemur líka fleira í ljós
sem styður þá kenningu
að Seðlabanka Íslands hafi
ekki verið stjórnað á fag-
legum forsendum undan-
farin ár, og ekki hvað síst
nú á undanförnum vikum.
Íslendingar eru það vel
upplýst og menntuð þjóð
að hún lætur ekki skrökva að sér.
Og þegar atburðarásin er með
þeim ólíkindum sem verið hefur
undanfarnar vikur þá veit fólk að
gríðarleg mistök hafa verið gerð.
Gagnger úttekt undir forystu
erlendra aðila á atburðum liðinna
vikna, mánaða og ára, er algjör-
lega nauðsynleg. Íslensk stjórn-
völd hafa því miður tapað trú-
verðugleika sínum hér heima og
erlendis. Að hefja slíka rannsókn-
arvinnu mundi líka hafa jákvæð
áhrif á þjóðarsálina sem er veru-
lega sár og reið.
Þau þrjú atriði sem áhersla er
lögð á í Nóvemberáskorun eru
lykilatriði í upphafi á endurreisn
íslensks efnahags og atvinnu-
lífs. Á endurreisn trausts og trú-
verðugleika milli stjórnvalda og
almennings.
Höfundur starfar við
ferðaþjónustu.
Nóvemberáskorunin
UMRÆÐAN
Eygló Harðardóttir
svarar Steinunni Valdísi
Óskarsdóttur
Spunameistarar Sam-fylkingarinnar finna
sífellt ný orð til að slengja
fram úr fjóshaugnum
sínum. Þau nýjustu eru
„kvenfyrirlitning“ og „drengjar-
emba“, sem óspart er atað á Fram-
sóknarmenn. Ástæðan er gagnrýni
okkar á vinnubrögð og þekkingar-
skort Jóhönnu Sigurðardóttur for-
sætisráðherra og margra stjórnar-
liða í Icesave-málinu.
Í stað þess að beita þekkingu og
rökum eru vopnin helst hroki, yfir-
læti og smjörklípur. Þar sem ég vil
forðast að falla niður á sama plan
og flestir stuðningsmenn Icesave
vil ég benda á nokkur dæmi máli
okkar til stuðnings.
Í fyrsta lagi hefur þingflokks-
formaður VG staðfest að ríkis-
stjórnin hafi nánast öll verið tilbúin
til að samþykkja Icesave-samning-
ana án þess að hafa lesið þá. Lest-
ur samninganna er forsenda skiln-
ings á þeim, nema stjórnarliðar séu
farnir að nýta vinnuaðferðir miðla
eða einhliða túlkun íslenskra emb-
ættismanna á flóknum alþjóðleg-
um samningum.
Í öðru lagi spurði ég forsætis-
ráðherra um fullyrðingar henn-
ar, fjármálaráðherra og
fleiri um að hægt væri að
hefja greiðslur úr þrota-
búi Landsbankans inn á
Icesave-lánið, um leið og
búið væri að samþykkja
samningana. Benti ég
á að slitastjórn gamla
Landsbankans hefði ekki
í hyggju að greiða neitt úr
þrotabúinu fyrr en komin
væri niðurstaða í lagaleg
ágreiningsmál. Sú niðurstaða mun
liggja fyrir eftir 1-2 ár. Forsætis-
ráðherra kom af fjöllum og sýndi
þannig skýrt skilningsleysi sitt á
málinu öllu.
Í þriðja lagi virðast þingmenn
Samfylkingarinnar missa málið
á Alþingi þegar reynt er að fá þá
til að útskýra hvernig þjóðin á að
standa undir erlendum skuldum
þjóðarbúsins og hvaðan á að fá
gjaldeyrinn. Viðskiptajöfnuður
er óáhugaverður að þeirra mati
og fullyrti einn þingmaður Sam-
fylkingarinnar að hún hefði lítinn
áhuga á að ræða krónur í þessu
sambandi.
Ríkisstjórnin, undir forystu
Jóhönnu Sigurðardóttur, hefur fátt
annað gert frá því að hún tók við
völdum en baka þjóðinni vandræði
með vanþekkingu sinni og úreltum
vinnubrögðum.
Því verður að breyta!
Höfundur er þingmaður Fram-
sóknarflokksins.
Að baka tóm vandræði
ÞÓRUNN SVEIN-
BJARNARDÓTTIR
HÓLMFRÍÐUR
BJARNADÓTTIR
EYGLÓ
HARÐARDÓTTIR
UMRÆÐAN
Arnþór Gíslason skrifar um
atvinnnuleysisbætur til ungs
fólks
Nú á dögunum kynnti Árni Páll Árnason félagsmálaráðherra
drög að nýjum lögum um atvinnu-
leysistryggingar þar sem boðað er
að hluti atvinnuleysisbóta fólks á
aldrinum 18 til 24 ára verði not-
aður til að fjármagna menntun-
arkosti fyrir þennan hóp. Sam-
kvæmt gögnum ráðuneytisins
falla um 2.500 ungmenni á aldrin-
um 18 til 24 ára í hóp þeirra sem
eiga við langvarandi atvinnuleysi
að stríða. Hugmyndin mun vera að
koma þeim hópi sem mest í skóla
eða starfsþjálfun.
Af þessu tilefni er ágætt að fara
stuttlega yfir einkenni og stöðu
þessa hóps. Kynslóðin sem slík
var fædd á árunum 1985 til 1991
og þetta er líklega síðasta kyn-
slóðin sem man eftir því þegar það
þurfti að hringja eftir veftengingu
og blása í tölvuleiki til að fá þá til
að virka. Við erum vön því að eiga
gott handboltalandslið og allt frá
því að við fæddumst höfum við
séð Ísland næstum því vinna Eur-
ovision.
En á sama tíma er hér að koma
upp kynslóð fólks sem að mestu
leyti kemur úr framhaldsskól-
um inn á frosinn vinnumarkað og
bíður hennar hundraða milljarða
króna reikningur frá fyrri kyn-
slóðum. Þetta er kynslóð sem átti
ekki einn einasta fulltrúa þegar
allar þær ákvarðanir voru teknar
sem býður henni þann veruleika
sem henni býðst í dag. Það er í
raun rannsóknarefni út af fyrir sig
af hverju eitthvað er eftir af minni
kynslóð hér á landi.
Staðreyndin er sú að við eigum
engan þingmann á Alþingi í dag,
ekkert okkar stýrir einhverjum af
stórfyrirtækjum landsins og jafn-
framt vantar okkur fulltrúa meðal
stjórnenda verkalýðshreyfingar-
innar. Í raun má segja að viðhorf
ráðamanna til minnar kynslóðar
sjáist best þegar faðir minn fær
bréf fá stjórnmálaflokkum sem
fjalla um utanríkisstefnur, hag-
vöxt og skuldastöðu heimilanna en
þó að ég sé nemi í stjórnmálafræði
er mér einfaldlega boðið í bjór og
pitsupartí á Hverfisbarnum.
Þessum staðreyndum hefur
hingað til verið hægt að líta fram-
hjá, því með tíð og tíma förum við
í aðra hagsmunahópa sem eflaust
er tekið meira tillit til. Hins vegar
h ef u r Á r n i
Páll Árnason
nú boðið minni
kynslóð upp á
ótrúlegan hroka
sem er ekki
bara móðgandi,
heldur þvert
á öll hans lof-
orð um vernd-
un þessa hóps.
Árni hyggst með
valdi laga „aðstoða“ okkur við það
að fara í vinnu eða nám með því
að fara með hendina sína í okkar
vasa og taka frá okkur lögbundnar
atvinnuleysistryggingar sem við
höfum unnið okkur inn – og ákveða
sjálfur hvað sé okkur fyrir bestu.
Með þetta sagt verð ég að vitna
stuttlega í orð Adams Smith: „Sá
stjórnmálamaður sem reynir að
stjórna því, hvernig einstaklingur
notar sjálfsaflafé sitt, er ekki ein-
ungis að vinna óþarfaverk. Hann er
einnig að taka sér vald, sem engum
manni, engu ráði og engri nefnd
er treystandi til að nota og verður
hvergi eins hættulegt og hjá þeim
manni, sem er svo vitgrannur og
metnaðargjarn, að hann telur sig
hæfan til að beita því.“ Þó að það sé
vissulega umdeilanlegt út af fyrir
sig hvort flokka megi atvinnuleys-
istryggingar sem sjálfsaflafé eru
þær engu síður lögbundin réttindi
sem þetta fólk greiddi fyrir í góðri
trú – þegar það hafði atvinnu.
Kæri Árni, fólk af minni kyn-
slóð þarf ekki þína aðstoð þegar
kemur að því að ráðstafa atvinnu-
leysisbótunum sínum. Við vitum
miklu betur en þú hvernig nýta
megi þessar bætur til að finna
okkur vinnu eða fara í nám. Það
sem þú mátt hins vegar gera er
að biðja okkur afsökunar á því að
þú hafir tekið þátt í að skuldsetja
okkur áratugi fram í tímann og
svo máttu endurskoða það hvort þú
teljir að þín ríkisstjórn viti betur
en við hvað við ættum að gera við
peningana okkar.
Höfundur situr í Stúdenta-
ráði Háskóla Íslands og í stjórn
Landssambands æskulýðsfélaga.
Pitsu- og bjór-kynslóðin
ARNÞÓR GÍSLASON