Fréttablaðið - 11.12.2009, Blaðsíða 40

40 11. desember 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Hervör Alma Árnadótt-
ir skrifar um reynslu-
nám
Öllum er ljóst að það eru erfiðir tímar í
íslensku samfélagi sem
kalla á aðhald og niður-
skurð á mörgum sviðum.
Í þessu ástandi skapast hætta á að
þeir sem ekki hafa bolmagn til að
berjast fyrir rétti sínum fari hall-
oka. Skyndilausnir verði leiðandi í
ákvörðunum stjórnvalda og stofn-
ana á kostnað framtíðarinnar.
Við lifum í síbreytilegu samfé-
lagi þar sem viðurkennt er að leiðir
til lærdóms og breytinga eru marg-
ar. Þess vegna þarf stuðningur við
börn og ungmenni að vera fjöl-
breyttur. Það er varasamt í samfé-
lagi okkar á krepputímum að draga
úr fjölbreytni og eiga því á hættu að
geta ekki mætt þeim ungmennum
sem þurfa á viðeigandi stuðningi
að halda til þess að geta orðið verð-
mætir þegnar samfélagsins.
Fyrir rúmum tuttugu árum hitt-
ust ungir hugsjónamenn sem áttu
það sameiginlegt að hafa brennandi
áhuga á að vinna með ungmennum
sem vildu breyta lífi sínu. Heyrst
hafði að úti í hinum stóra heimi
væri unnið með ungu fólki úti í nátt-
úrunni sem lent hefði í erfiðleikum
í lífi sínu og nýtt til þess aðferða-
fræði reynslunáms (e. experienti-
al learning). Í reynslunámi er rík
áhersla lögð á upplifun og áskoran-
ir einstaklinga og hópa sem síðan
eru skoðaðar með hópnum og sett-
ar í nýtt samhengi. Fjöll og firnindi
verða því áskoranir sem eru nýttar
og sú reynsla yfirfærð á daglegt líf
á götum borgarinnar.
Þessir hugsjónamenn hrundu af
stað úrræði fyrir ungmenni og köll-
uðu það Hálendishópinn. Reykjavík-
urborg lagði til fjármagn í úrræðið
sem stóð ungmennum til boða sem
þurftu og vildu endurskoða líf sitt.
Allt til ársins 2007 var farið með
hóp ungs fólks í tveggja vikna ferð
á Strandir og Hornstrandir. Í þess-
um ferðum fengu ungmenni tíma og
tækifæri til þess að endurskoða og
meta líf sitt undir handleiðslu fag-
manna. Í tímans rás þróaðist úrræð-
ið og undir það síðasta var
það orðið að 9 mánaða ferli,
sem skiptist í undirbúning
og hópefli, ferð á Strandir
og Hornstrandir og síðan
úrvinnslu og eftirfylgd.
Jafnhliða var aukin áhersla
á að vinna með fjölskyld-
um ungmennanna og eflt
samráð við aðra þá sem
tengjast þeim. Í starfinu
var unnið að því að styrkja
sjálfsmynd ungmennanna og efla
samfélagsvitund þeirra. Þannig var
ungmennunum kennt að tileinka sér
leiðir til að koma skoðunum sínum
á framfæri, geta staðið undir þeirri
ábyrgð sem því fylgir að taka þátt
og ná tökum á tilveru sinni. Stefnt
var að því að ungmennin gætu notið
virðingar og upplifað það frelsi sem
felst í því að lifa meðvitaðra lífi, þar
sem jafnvægi er á milli ábyrgðar og
réttinda. Ekki síst var lögð áhersla
á að ungmennin fyndu hvað þau
höfðu margt fram að færa og eru
verðmæt samfélaginu.
Á tímabilinu 1989 til 2007 fóru
rúmlega 200 einstaklingar í ferð
með Hálendishópnum. Á þeim tíma
varð til mikil þekking og reynsla
sem auðveldlega glatast ef verkefn-
inu er ekki haldið við. Rannsókn var
gerð frá Háskóla Íslands á úrræð-
inu sem gaf þær vísbendingar að
það hefði í langflestum tilfellum
haft jákvæð áhrif á líf þátttakenda
og orðið til þess að þeir endurskoð-
uðu líf sitt á einn eða annan hátt.
Hvert ungmenni sem öðlast styrk
til þess að snúa lífi sínu á jákvæðar
brautir er ómetanlegt þjóðarbúinu.
Hálendishópurinn var á sinn hátt
hagkvæmt úrræði fyrir ungmenn-
in og fyrir aðstandendur þeirra.
Vegna samdráttar hjá Reykja-
víkurborg var ákveðið að ekki yrði
lagt fjármagn í Hálendishópinn á
þessu ári og ekki heldur næsta ár.
Þegar úrræði eru fryst á þennan
hátt er oft hætta á að þau lifni ekki
aftur við. Þeirri færni og þekk-
ingu sem hópstjórar þurfa að búa
yfir er nauðsynlegt að viðhalda og
fæst ekki nema með áralangri þjálf-
un og trú á hæfni ungmenna til að
ná tökum á lífi sínu með viðeigandi
stuðningi.
Höfundur er félagsráðgjafi og
hópstjóri hjá Hálendishópnum.
Stuðningur við
ungmenni
UMRÆÐAN
Gunnar Helgi Kristinsson og
Margrét S. Björnsdóttir skrifa
um íbúalýðræði
Í Reykjavík fer fram mikilvæg tilraun til aukins íbúalýðræðis
með því að gefa öllum Reykvíking-
um sextán ára og eldri tækifæri til
áhrifa á forgangsröðun verkefna
í þeirra hverfi. Þetta er í fyrsta
skipti hér á landi sem íbúum sveit-
arfélags gefst slíkt tækifæri. Kosn-
ingunni, sem er bindandi, lýkur
mánudaginn 14. desember. Hún
fer fram á heimasíðu Reykjavík-
urborgar www.reykjavik.is/kjostu
og í bókasöfnum eða þjónustumið-
stöðvum borgarinnar.
Verkefnunum, sem valin voru í
samráði við íbúasamtök og hverf-
isráð borgarinnar, er skipt niður í
þrjá flokka: a) Leikur og afþreying,
b) Samgöngur og c) Umhverfi og
útivist. Einungis er verið að kjósa
um smærri verkefni og reynt var
að hafa að leiðarljósi að þau ykju
ánægju, öryggi og/eða þægindi
íbúa í hverfunum.
Kosningin er auðveld hvort sem
er að heiman, úr eigin tölvu eða
á bókasöfnum eða þjónustumið-
stöðvum. Til að kjósa slá íbúar inn
kennitölu, velja hverfi, forgangs-
raða verkefnum (1 mikilvægast,
2 næst mikilvægast og 3 minnst
mikilvægt) og smella svo á „kjósa“
hnappinn. Þjónustuver Reykjavík-
urborgar veitir einnig aðstoð í síma
411-1111.
Um allan hinn vestræna heim
leita stjórnvöld leiða til að virkja
íbúa til þátttöku í ákvörðunum. Það
er mikilvæg aðferð til að endurnýja
og styrkja lýðræðið, efla borgarana
til þátttöku í samfélagslegum mál-
efnum, auka traust á ákvörðunum
stjórnvalda og styrkja tengsl stjórn-
málamanna við íbúa og skilning á
þeirra þörfum.
Við skorum á Reykvíkinga að
nýta þetta tækifæri og stuðla
þannig að þróun lýðræðis á erfið-
um tímum.
Gunnar Helgi Kristinsson er próf-
essor og Margrét S. Björnsdótt-
ir forstöðumaður við Háskóla
Íslands. Bæði veittu Reykjavík-
urborg ráðgjöf við verkefnið, sem
tengist þriggja ára þróunar- og
rannsóknaverkefni þeirra um
íbúalýðræði og félagsauð sveitar-
félaga.
Tækifæri til áhrifa
í Reykjavík
GUNNAR HELGI
KRISTINSSON
MARGRÉT S.
BJÖRNSDÓTTIR
HERVÖR ALMA
ÁRNADÓTTIR
UMRÆÐAN
Guðjón Petersen skrifar um
menningarminjar
Á fjárlögum 2010 verður 5 m.kr. fjárveiting til varð-
veislu varðskipsins Óðins felld
niður miðað við óbreytt fjár-
lagafrumvarp. Það er glæsileg
„afmælisgjöf“ þegar litið er til
þess að 16. janúar nk. er hálf
öld síðan íslenski fáninn var dreginn að húni á
varðskipinu Óðni þar sem hann var afhentur nýr
frá skipasmíðastöðinni í Ålborg, Danmörku. Átta
dögum síðar, eftir tilraunir og æfingar, sigldu
stoltir menn Óðni „yfir hafið og heim“, reiðubúnir
til átaka um yfirráðin yfir 12 sjómílna fiskveiði-
lögsögunni. Fyrir voru í baráttunni fjórir litlir
varðbátar og tvö varðskip Ægir „gamli“ sem var
orðinn 31 árs og Þór, með gallaðar vélar frá upp-
hafi 10 ára sögu sinnar. Nöfn þessara skipa voru
greypt í hugi landsmanna þegar þeim var beitt
í þeirri sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar að ráða
sínum auðlindum sjálf. Þessi skip eru nú horfin
að undanskildum Óðni. Reyndar má enn sjá Þór,
ryðgaða hryggðarmynd við bryggjuna í Gufunesi
eftir áratuga reiðileysi sem draugaskip í Reykja-
víkurhöfn. Ævintýramenn ætluðu með hann í
„útrás“ sem veitingastað í London en enduðu það
ævintýri jafn snautlega og farið hefur fyrir fleir-
um á þeirri braut.
Óðinn kom heim fyrir 50 árum og snéri þá
stafni mót breskum herskipum, dráttarbátum og
veiðiþjófum Evrópuþjóða. Baráttan snerist um 12
sjómílna, 50 sjómílna og að lokum 200 sjómílna
lögsögu og alltaf var Óðni beitt. Oft kom hann
skemmdur, skældur og skakkur úr þeim átök-
um en alltaf var honum beitt aftur og aftur eftir
að hafa verið „tjaslað saman“. Ekki bara í svo-
kölluðum þorskastríðum heldur sleitulaust í 46
ár til varnar landhelginni, björgunar mannslífa
og skipa, sjúkraflutninga og fólks- og vöruflutn-
inga í afskekktar byggðir, sem voru margar með
ströndum fram upp úr miðri síðustu öld. Í lok 7.
áratugarins og í upphafi þess 8. var Óðinn notað-
ur ítrekað til að ryðja braut í gegnum hafís fyrir
flutningaskip sem fluttu lífsnauðsynjar til ein-
angraðra staða og ef þau þraut aflið voru nauð-
synjarnar settar um borð í hann til að brjótast
með síðasta spölinn til hafna þar sem mest skorti.
Hann fylgdi síldarskipum síðsumarlangt norður
í Íshaf þar sem áhöfnin þjónustaði sjúka og slas-
aða eða gerði við flókin rafeindatæki og vélbún-
að skipanna, en sú þjónusta skipti sköpum um að
veiðarnar væru framkvæmanlegar á svo fjar-
lægum slóðum. Til sömu þjónustustarfa, sem og
til að vernda hagsmuni íslenskra veiðiskipa, var
honum ennfremur beitt í „Smuguna, norðan við
hjara veraldar“. Hann var meira að segja fenginn
til að draga nokkra af síðustu síðutogurum lands-
ins í brotajárn í útlöndum. Væri saga Óðins skráð
frá fyrsta degi til hins síðasta í þjónustu lands og
þjóðar væri það bæði æsispennandi og merkilegri
„ævisaga“ en margar af þeim sögum sem hylli
hafa notið.
Skip væru lítils virði ef ekki væri fyrir þann
mannauð sem þeim sigla. Óðni stýrðu 27 skipherr-
ar hverra nöfn voru þá þekkt meðal landsmanna
fyrir festu og færni á miðunum umhverfis landið,
studdir af þeim 1430 skipverjum sem þjónuðu um
lengri eða skemmri tíma á þessu varðskipi. Rúm-
lega 800 sinnum rataði nafn þessa mest notaða
varðskips sögunnar á spjöld dagblaða og tímarita.
Þessar 800 fréttir og greinar sem skrifaðar hafa
verið um Óðin eru þó örlítið brotabrot af þeirri
sögu sem skipið geymir og sú saga lifir áfram
með skipinu og talar til þeirra sem leggja leið sína
um borð og skoða skipið.
Þegar Óðinn hafði lokið hlutverki sínu sem
varðskip sáu menn fyrir sér að hann yrði höggv-
inn upp í brotajárn ef ekkert yrði að gert. Það yrði
þó ekki fyrr en hann væri orðinn sama hryggð-
armyndin og Þór, ásamt handónýtum hvalbátum
og öðrum „hræjum“ sem liggja hingað og þang-
að um Reykjavíkurhöfn. Því tók hópur manna sig
saman og stofnaði „Hollvinasamtök Óðins“ sem
hefur það markmið, að bjarga Óðni frá „klipp-
um, sleggjum og logsuðutækjum“. Félagar í þess-
um samtökum eru nú um 130 talsins. Það tókst
að bjarga Óðni fyrir stuðning góðra manna þ.m.t.
fyrrverandi dómsmálaráðherra (sem reyndar var
skráður sem viðvaningur og háseti á Óðni í 248
daga, á árunum 1960 til 1962). Því hefur skip-
inu verið búið leg við Sjóminjasafnið Víkina, við
Grandagarð, þar sem það er orðið hluti af safninu
og almenningi til sýnis. Þar var gimstein úr sögu
þjóðarinnar bjargað frá glötun.
Höfundur er fyrrverandi stýrimaður á Óðni.
Óðinn - gimsteinn til varðveislu
GUÐJÓN PETERSEN
STÓRAUKIÐ ÁHORF
Á FRÉTTIR STÖÐVAR 2 OG ÍSLAND Í DAG!
Tölurnar tala sínu máli. Um leið og við þökkum
áhorfendum frábærar viðtökur, bendum
við auglýsendum á þennan skýra valkost.
* Skv. rafrænum mælingum frá Capacent í 12-80 ára aldurshópi,
meðaláhorf á mínútu fyrstu 8 mánuði ársins.
40%36%
Áhorf á Ísland í dag
hefur aukist um
40% milli ára
Áhorf á fréttir
hefur aukist um
36% milli ára