Fréttablaðið - 11.12.2009, Blaðsíða 44

44 11. desember 2009 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Sigurður Sigurðsson skrifar
um stjórnarskrána
Hinn 14. nóv. sl. birtist grein eftir mig í Fréttablaðinu þar
sem ég færði rök fyrir því að ekki
borgaði sig að slá stjórnlagaþingi
á frest líkt og forsætisráðherra
hefur nú talað fyrir. Einnig gagn-
rýndi ég þá aðferð sem tilgreind er
í frumvarpi til laga um ráðgefandi
stjórnlagaþing.
Þó að ýmsir ráðamenn reyni
að tala á bjartsýnum nótum um
ástand og horfur í málum þjóðar-
innar, hringja margar viðvörun-
arbjöllur sem fá fólk til að efast
um að allt sé með felldu. Alþingi
situr fast í umræðu um Icesave og
önnur mikilvæg mál hrannast upp
án þess að á þeim sé tekið. Lög-
spekingar tala í mismunandi áttir
um ákvæði stjórnarskrárinnar,
hvort fyrirliggjandi samningar við
Breta og Hollendinga brjóti í bága
við ákvæði hennar eða ekki. Löng
hefð er fyrir því að túlka ákvæði
hennar frjálslega og jafnvel á allt
annan veg en orðanna hljóðan segir
til um. Mörg vestræn ríki hafa sér-
stakan stjórnarskrárdómstól til að
kveða úr um svo mikilvæg álita-
mál en hér á landi hefur verið látið
nægja að spyrja háskólaprófessora
álits sem oftar en ekki komast að
ólíkum niðurstöðum.
Fáir mótmæla því að íslensk
þjóð stendur á miklum tímamót-
um. Fyrir liggur að skuldir þjóð-
arbúsins séu yfir 300% af VLF
sem óháðir hagfræðingar hafa sagt
vera ávísun á greiðsluþrot. Mis-
skipting auðs hefur sjaldan verið
meiri en nú þar sem að afrakstur
auðlinda landsins rennur að mestu
óskiptur í vasa útvaldra. Um helm-
ingur heimila landsins skuldar
hins vegar húsnæðislán sem hafa
hækkað langt umfram nokkur eðli-
leg viðmið og höfuðstólar margra
lána hreinlega stökkbreyst sökum
gengishruns krónunnar. Landflótti
er ekki bara hræðsluáróður held-
ur staðreynd
sem tölur frá
Hagstofunni
staðfesta. Bless-
uð vísitalan fer
hækkandi með
hverjum mán-
uði sem líður.
Stjórnarskrá-
in okkar er jafn-
gömul lýðveld-
inu en hlutar
hennar reynd-
ar mun eldri, enda heimanmundur
frá Dönum. Þó svo að sumir (t.d.
forseti Íslands) vilji meina að hún
hafi ágætlega staðist tímans tönn
þá yrði hún seint talin nútíma-
leg, hvað þá framsækin. Réttindi
og skyldur forsetans eru tíundað-
ar í 30 greinum af 81 en ekki er
einu orði minnst á fjölmargt sem
skiptir okkur svo miklu máli, t.d.
lífsgæði, auðlindir, mengun, fjöl-
miðla, menningu, sjálfbærni,
loftgæði, drykkjarvatn, náttúru
og umhverfi. Lítið bólar heldur á
mörgum þeim gildum sem nýaf-
staðinn Þjóðfundur helst dró fram
s.s. heiðarleika, virðingu, réttlæti,
kærleika og jöfnuð.
Fyrirmyndir að nútímalegri
stjórnarskrá má finna víðar en á
Vesturlöndum. Varla myndi mörg-
um Íslendingum detta konungsrík-
ið Bútan í hug þegar leitað er eftir
góðu fordæmi. Þetta einangraða
land í Himalayafjöllum tók í notk-
un nýja stjórnarskrá árið 2008 sem
er allar athygli verð og sýnir í sam-
anburði hvað sú íslenska er tak-
mörkuð og úr sér gengin. Þar eru
t.d. settar miklar skyldur á ríkið
að standa vörð um náttúru lands-
ins og vistkerfi, að koma í veg fyrir
mengun og tryggja öllum öruggt og
heilsusamlegt umhverfi. Einnig er
þar að finna óvenjulegri hluti eins
og tilvísun til „Vergrar Þjóðarham-
ingju“ (e. Gross National Happin-
ess) sem er mæling á félagslegum,
umhverfislegum og menningarleg-
um lífsgæðum. Ríkinu ber að móta
sér stefnu og markmið með ham-
ingju fólks að leiðarljósi. Þessi sér-
staka nálgun hefur reyndar vakið
athygli málsmetandi manna á Vest-
urlöndum eins og nóbelsverðlauna-
hafans Joseph Stiglitz og Sarkozy
Frakklandsforseta svo að ekki er
ólíklegt að einhver „þróuð“ ríki
taki sér þetta til fyrirmyndar.
Konungur Bútan lagði mikla
áherslu á að vinna nýrri stjórnar-
skrá fylgi meðal þjóðarinnar og
ferðaðist um öll héruð landsins til
að ræða innihald hennar milliliða-
laust við fólk. Þannig tók stór hluti
þjóðarinnar beinan þátt í mótun
hennar og fyrst það var hægt í
afskekktu konungsríki í Himalaya-
fjöllum hlýtur það að vera hægt á
Íslandi líka. „Ef við horfum upp á
Bútan innleiða svo framsækna nýja
stjórnarskrá fyrir 21. öldina án
þess að gera nokkuð sjálf mun það
verða okkur til ævarandi skamm-
ar“ sagði spænska konan mín sem
benti mér á þetta sérstaka frum-
kvæði þjóðhöfðingjans í Bútan, sjá
nánar: http://www.constitution.bt.
Þegar þjóðir hætta að setja sér
háleit takmörk er næsta víst að
hnignun er á næsta leiti.
Viljum við áfram vera eftirbátar
annarra þjóða? Ætlum við að fórna
meiri tíma í að þrasa um skatta og
skuldir án þess að huga að grunn-
gildum þjóðfélagsins, sáttmálanum
sem við gerum hvert við annað?
Ætlum við að leyfa stjórnmála-
flokkunum og hagsmunaaðilum
innan þeirra að ráðskast með öll
okkar mikilvægustu mál? Ætlum
við enn um sinn að horfa upp á
alþingismenn tala sig hása langt
fram á nótt í tilraun til að sporna
við framkvæmdavaldinu? Treyst-
um við Alþingi til að rannsaka sig
sjálft? Ætlum við að sætta okkur
við að dómarar séu skipaðir á pól-
itískum forsendum? Hvers vegna í
ósköpunum eigum við að líða það
að auðlindum landsins sé svo illi-
lega misskipt? Hér á enginn að
þurfa að líða skort.
Höfundur er kvikmyndagerðar-
maður og situr í stjórn Borgara-
hreyfingarinnar.
Framþróun eða stöðnun?
UMRÆÐAN
Guðrún Erla Geirsdóttir
(G.Erla) skrifar um vægi list-
og verkgreina
Örfá ár eru frá því að við Íslend-ingar náðum því takmarki að
kennslustundir grunnskólanema
væri jafnmargar og í nágranna-
löndum okkar. Því kemur það
eins og köld vatnsgusa að sveitar-
stjórnarmenn á landsbyggðinni
geri það að tillögu sinni að fækka
þeim aftur. Á liðnum árum hafa
kannanir sýnt að nemendur hér
á landi standa
jafnöldrum
sínum að baki í
nokkrum náms-
greinum. Eitt
hafa þó aðrar
þjóðir ta l ið
okkur til tekna.
Það er vægi list-
og verkgreina í
menntun. Vægið
hefur þó farið
minnkandi því
ekki er langt síðan smíðar, heim-
ilisfræði, textíl- og myndmennt
urðu valfög í efstu bekkjum. Það
er líklegt að ef grunnskólanám
verður skert gerist það á kostn-
að list- og verkgreina. Við þess-
ar aðstæður er eðlilegt að spyrja
hvort almenningur vilji fækk-
un kennslustunda og ef svo er á
hvaða námsgreinum það eigi að
bitna.
Þegar horft er yfir þá sviðnu
jörð sem hugmyndfræði nýfrjáls-
hyggjunnar og útrásarvíkingarn-
ir skildu eftir sig er ekki margt
sem stendur óskaddað. Menning
okkar sem birtist í listaverkum
og hönnun heldur þó sinni reisn.
Þeir einstaklingar sem skara
framúr á þessu sviði vekja stolt í
brjósti okkar. Jarðvegurinn sem
þeir hafa sprottið úr er góð list-
og verkgreinakennsla. Marg-
ur nemandi sem ekki finnur sig
í lesgreinum blómstrar í list- og
verkgreinum. Sérstaklega á þetta
við um þá sem glíma við lesblindu
því þar gefst þeim færi á að nýta
hæfileika sína til þrívíðrar hugs-
unar og sköpunar.
Kennslustundum verður ekki
fækkað nema með lagabreytingu.
Slíkt er ekki í anda jöfnuðar og
félagshyggju sem ríkisstjórnin
stendur fyrir.
Fækkun kennslustunda býður
upp á þann ójöfnuð að þeir ríku
kaupi forskot fyrir sín börn. Þess
konar samfélag viljum við ekki.
Stytting skóladags þýðir að börn
og unglingar eru ein lengri tíma
dags en nú er. Það býður ýmsum
hættum heim. Ef sú kynslóð sem
nú er að alast upp á að koma
ósködduð út úr kreppunni þurfum
við að huga betur að hagsmunum
hennar.
Það er skylda okkar að hún þurfi
ekki að tapa menntunartækifær-
um vegna þeirrar hugmyndafræði
sem ríkisstjórn sjálfstæðimanna
og framsóknar iðkaði.
Höfundur er kennari og varaborg-
arfulltrúi.
Stöndum vörð um grunnskólann
SIGURÐUR H.
SIGURÐSSON
GUÐRÚN ERLA
GEIRSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Sóknarbörn á Selfossi skrifa um prestskjör
Eftir tæplega tveggja ára óvissutímabil í Sel-fosskirkju var í haust gengið frá flutningi sr.
Gunnars Björnssonar í starf sérþjónustuprests. Þá
vonuðu margir að friður og sátt væru á næsta leiti
í söfnuðinum en sú varð ekki raunin. Sú ákvörð-
un Kirkjuþings 2009 að sameina Hraungerðis-
prestakall og Selfossprestakall er að mörgu leyti
skynsamleg en aðdragandi málsins og efnismeð-
ferð þingsins voru hins vegar með miklum ólíkind-
um. Þar var vilji sóknarbarna algjörlega hundsað-
ur. Málið var keyrt í gegnum þingið með offorsi og
sóknarbörnum tilkynnt að þeim hefði verið valinn
nýr sóknarprestur.
Þetta getum við sóknarbörnin með engu móti fall-
ist á og því var farið af stað með undirskriftasöfnun
og þess krafist að nýr sóknarprestur yrði kosinn í
almennri prestskosningu. Á aðeins nokkrum dögum
söfnuðust undirskriftir tæplega helmings kosninga-
bærra á Selfossi. Hraungerðisprestur hefur eins
og staðan er í dag ekkert umboð frá sóknarbörn-
unum til að verða sóknarprestur eftir sameining-
una. Hann getur eins og aðrir sótt sér það umboð
með því að sækja um stöðuna í almennum kosning-
um. Kirkjustarf í Selfosskirkju er mjög fjölbreytt.
Þar er öflugt kórastarf, barna- og æskulýðsstarf
og auk þess er messað á hverjum sunnudegi og eru
þá ótaldar margvíslegar aðrar athafnir og þjón-
usta sem kirkjan veitir, m.a. viðtöl og sálusorgun.
Utan um þetta allt þarf skýra og trausta verkstjórn.
Sóknarprestur verður að hafa ótvírætt umboð frá
söfnuðinum til þessara mikilvægu starfa.
Með því að leggja niður bæði prestaköllin getur
biskup auglýst eftir sóknarpresti og presti í hinu
nýja Selfossprestakalli. Hefðir kirkjunnar geta ekki
réttlætt að sóknarprestur í 500 manna samfélagi
taki við 6.600 manna samfélagi án þess að sóknar-
börnin hafi nokkuð um það að segja. Hér er ekki
verið að fækka prestum eins og mörg dæmi eru
um við sameiningu prestakalla. Aðstæður eru því
óvenjulegar og óhefðbundnar. Framkvæmdin verð-
ur að vera skýr og þar viljum við sóknarbörnin fá
að segja okkar hug og kjósa þá sem við treystum
best til að gegna þessum vandasömu störfum. Nú
er kominn tími til að vilji sóknarbarna á Selfossi fái
pláss í mikilvægum ákvörðunum sem varða þeirra
eigin kirkju. Það er ekki Kirkjuþings að kjósa sjö
þúsund manna samfélagi á Selfossi sóknarprest,
Selfyssingar eru fullfærir um það sjálfir.
Dagbjört Jóna Guðnadóttir, Elín Sigurðardótt-
ir, Elísabet Hlíðdal, Erla Guðlaug Sigurjónsdótt-
ir, Haukur Þorvaldsson, Hjördís Þorsteinsdóttir,
Jóhanna Hafdís Magnúsdóttir, Kristjana Hrund
Bárðardóttir, Sally Ann Vokes, Snorri Sigurðsson,
Valdimar Árnason og Þórður Grétar Árnason.
Sóknarbörn velji sóknarprest
UMRÆÐAN
Höfundur skrifar um
innrásina í Írak
Ástæða er til að vekja athygli á
og fagna því að fjórir
þingmenn VG hafa nú
lagt fram þingsálykt-
unartillögu á hinu háa
Alþingi þess efnis að
fela forsætisráðherra
og utanríkisráðherra að sjá til
þess að birt verði öll skjöl og
allar upplýsingar sem fyrir
liggja frá ársbyrjun 2002 til
desember 2003 sem varpa ljósi
á ákvörðun þáverandi ríkis-
stjórnar um stuðning Íslands
við innrás Bandaríkjamanna,
Breta og annarra þjóða í Írak
árið 2003.
Ákvörðun þessi, sem birt-
ar heimildir herma að hafi
verið einhliða ákvörðun
tveggja manna, er að mínum
dómi svartur blettur í utan-
ríkissögu Íslendinga. Her-
laus þjóð og vopnlaus getur
undir engum kringumstæðum
lýst yfir stuðningi við árásar-
stríð á hendur annarri. Hvern-
ig á slík þjóð að geta staðið
við orð sín þegar til kastanna
kemur? Svarið er að hún getur
það ekki. Af þessum ástæðum
neituðu Íslendingar að gerast
stofnaðilar að Sameinuðu þjóð-
unum árið 1945 þar sem stríðs-
yfirlýsing á hendur Þjóðverj-
um var gerð að skilyrði. Þetta
prinsipp höfðu íslensk stjórn-
völd að leiðarljósi á
þeim tíma og höfðu
lengstum á lýðveld-
istímanum.
Hvers vegna álpaðist
Ísland á lista „hinna
viljugu þjóða“? Vegna
gjöreyðingarvopna?
Engin slík fundust.
Vegna Bin Laden? Ekk-
ert sást til hans. Senni-
legasta skýringin sem
hefur fundist er barna-
leg von þess efnis að varnar-
stöðin á Miðnesheiði myndi
verða þar áfram um aldur og
ævi. Það er hjákátlegt að hugsa
til þess að rúmum tveimur ára-
tugum frá lokum kalda stríðs-
ins hafi enn verið herstöð á
litla Íslandi, fyrst og fremst
í nafni atvinnumála á Suður-
nesjum. Með fullri virðingu
fyrir störfum þeirra sem höfðu
vinnu af varnarstöðinni á vera
herstöðva í þessu landi fyrst
og fremst að miðast við öryggi
landsins og okkar heimshluta
en ekki sem atvinnuskapandi
ráðstöfun.
Nú skora ég á aðra þing-
menn á Alþingi að styðja þessa
þingsályktunartillögu þing-
manna VG og þar með veita
almenningi aðgang að gögnum
sem vonandi svipta hulunni af
máli þessu. Öðruvísi verður
þetta mál ekki gert upp.
Höfundur er sagnfræðingur
og stjórnarmaður í Sambandi
ungra framsóknarmanna.
Öll gögn fram í dagsljósið
HEIÐAR LIND
HANSSON