Fréttablaðið - 16.12.2009, Síða 48

40 16. desember 2009 MIÐVIKUDAGUR
UMRÆÐAN
Svanur Sigurbjörnsson
skrifar um þjóðkirkj-
una
Í desemberblaði Þjóðar-púls Gallup 2009 var
greint frá niðurstöðum
nýrrar könnunar á afstöðu
landsmanna gagnvart
aðskilnaði ríkis og kirkju. Mæl-
ingin var unnin úr netkönnun sem
gerð var dagana 12.-25. nóvember
2009. Svarhlutfall var 70,8% og
úrtaksstærð 2.403 manns. Úrtakið
er tilviljunarúrtak úr viðhorfahópi
Capacent Gallup og eru í því ein-
staklingar af öllu landinu, 18 ára
og eldri.
Niðurstaðan var sú að tæplega
60% segjast hlynnt aðskilnaði ríkis
og kirkju, 20% eru hvorki hlynnt
né andvíg og 20% andvíg. Af því
fólki sem tók afstöðu með eða á
móti, segjast því 74% vera hlynnt
aðskilnaði en aðeins 26% andvíg.
Meirihlutastuðningur við
aðskilnaðinn hefur verið stöðugur
á bilinu 58-67% þar til að hann féll
í desember 2007 og náði þá tæpum
meirihluta, 51%. Niðurstaða könn-
unarinnar nú er því stórt stökk
upp í stuðningi við aðskilnaðinn og
hefur hann náð sögulegu hámarki
í 74%. Þetta vekur spurningar um
orsakir þess.
Ljóst er að eldra fólk vill halda
frekar í óbreytta hefðina, en samt
er meirihluti fyrir aðskilnaði í
elsta hópnum. Í hópnum 18-29
ára er ákaflega lítil andstaða við
aðskilnað og verður það að teljast
athyglisvert m.t.t. framtíðarhorfa
í málinu. Ekki kemur á óvart að
nær allt fólk utan trúfélaga, eða
99%, eru hlynnt aðskilnaði. Annað
sem vekur athygli í þessari könn-
un er að sá hópur í úrtakinu, sem
er í Þjóðkirkjunni, er hlynntur
með drjúgum meirihluta
(70%) aðskilnaði ríkis og
kirkju.
Hver er skýringin á
þessu aukna fylgi við
aðskilnað? Eftirfarandi
eru mögulegar ástæður:
• Fólk skilji nú í auknu
mæli að trúarbrögð eigi
ekki að vera fjárhagslega
tengd ríkinu. Trúmál séu
einkamál sem ríkið eigi
ekki að hafa afskipti af.
• Fólk geri sér grein fyrir að
prestar eru hálaunastétt og kirkjan
kostar mikið, ekki síst nú á tímum
fjárhagsþrenginga og er álíka
dýr og Háskóli Íslands í rekstri
árlega.
• Fólk sjái að samningur ríkisins
við Þjóðkirkjuna um launagreiðsl-
ur til presta hennar og starfsfólks
Biskupsstofu út á jarðeignir út í hið
óendanlega er óeðlilegur og ber að
binda endi á.
• Fólk skilji að mismunun sé í
kerfinu þar sem Þjóðkirkjan fær
gríðarlega peninga, önnur trúfé-
lög svolítið, en veraldleg lífsskoð-
unarfélög ekkert.
• Fólk vilji forgangsraða þannig
að trúfélög þeirra séu ekki í for-
gangi og verði utan ríkisreksturs.
Í netkönnun CG dagana 11.-29. júlí
2008 þar sem 65% af 2.102 manns
18-75 ára af öllu landinu svöruðu
spurningunni; Hver eftirtalinna
atriða eru að þínu mati það mikil-
væg að þau séu verð þess að taka
áhættu og færa fórnir fyrir?, kom
í ljós að 69% völdu mannréttinda-
mál, en í 9. sæti völdu aðeins 11%
„trúarbrögðin mín“. (sjá graf hér
við hliðina).
• Fólk treysti minna Þjóðkirkj-
unni. Skv. Þjóðarpúlsi Gallup um
traust til stofnana, var traustið
55% í feb. 2006, 52% í feb. 2008,
en dalaði í 41% eftir hrunið í feb.
2009. Ýmsar aðrar stofnanir misstu
einnig traust, en á sama tíma hélt
heilbrigðiskerfið sínu trausti á bil-
inu 68-73% og lögreglan á bilinu
78-80%. Endurtekin hneykslismál
og vangeta Þjóðkirkjunnar til að
greiða fljótt og örugglega úr sið-
ferðislegum brotamálum innan
hennar hafa minnkað traustið.
• Fólk vilji ekki að ríkið láti Þjóð-
kirkjuna draga úr framförum í
gerð hjúskaparlaga fyrir alla, líkt
og hún hefur gert endurtekið. Fólk
vilji ekki að börn séu sjálfkrafa
skráð í trúfélag móður.
• Fólk innan Þjóðkirkjunnar vilji
að hún standi algerlega sjálfstæð.
• Aukin umræða í bloggheimum
og á vettvangi stjórnmálanna um
aðskilnað ríkis og kirkju.
Það verður með hverjum degi
ljósara að Þjóðkirkjan getur aldrei
orðið sameiningartákn allra lands-
manna og það er hvorki sanngjarnt
né æskilegt að ætlast til að hún
þjónusti alla. Fólk annarrar trúar
eða trúlaust, á rétt á því að byggja
upp sína eigin valkosti og þurfa
ekki að flýja opinberar stofnan-
ir (t.d. leikskóla og grunnskóla)
vegna yfirgangs eins trúfélags þar
með trúboði eða trúarlegri starf-
semi.
Vonandi er þessi jákvæða
útkoma nú merki um að smám
saman sé það að lærast að það
er ekki eðlilegt að ríkið reki eitt-
hvert útvalið trúfélag, þó að saga
þess sé löng með þjóðinni. Rekstur
lífsskoðunarfélaga, trúarlegra eða
veraldlegra, á í mesta lagi að hafa
tengsl við ríkið gegnum sóknar-
gjaldakerfið, en því sukki og þeirri
mismunun sem þessi málaflokkur
hefur einkennst af verður að ljúka.
Tökum höndum saman og mótmæl-
um Þjóðkirkjufyrirkomulaginu
sem svo augljóslega er rangt og á
skjön við vilja meirihluta þjóðar-
innar.
Höfundur er læknir og stjórnar-
maður í Siðmennt.
Aðskilnaður ríkis og kirkju
SVANUR
SIGURBJÖRNSSON
UMRÆÐAN
Steinar Rafn Garð-
arsson skrifar um
lengdan útkallstíma
slökkviliðs
Slökkvilið Hveragerð-is hefur um langa
hríð sinnt klippu-útköll-
um vegna umferðarslysa
á Suðurlandsvegi og Hellisheiði
ásamt öðrum vegum í Ölfusi.
Slökkvilið Hveragerðis er ákaf-
lega sterkt á þessu sviði og á mjög
öflugan og góðan búnað til þessara
starfa, búnað í hæsta gæðaflokki.
Slökkvilið Hveragerðis hefur einna
mesta þekkingu og reynslu af
klippu-störfum af slökkviliðum á
Suðurlandi vegna fjölda alvarlegra
umferðarslysa á þeirra svæði, auk
þess eru slökkviliðsmenn liðsins
með mikla reynslu og menntun á
þessu sviði. Hefur liðið haft á sér
mjög gott orð fyrir fagleg, snögg og
góð störf á vettvangi.
Suðurlandsvegur er einn fjöl-
farnasti og jafnframt einn hættu-
legasti vegur landsins. Á síð-
ustu árum hefur fjöldi alvarlegra
umferðarslysa orðið á vegkaflan-
um frá Litlu kaffistofunni að Ing-
ólfsfjalli. Á árunum 2007 og 2008
var slökkvilið Hveragerðis kallað
út um 24 sinnum með klippur til
björgunar á fólki úr bílflökum og
voru flest þessara útkalla á þessum
hluta Suðurlandsvegar, en af þess-
um 24 útköllum voru 5 banaslys.
Um síðustu áramót sagði sveit-
arfélagið Ölfus upp þjónustusamn-
ingi sem sveitarfélagið hafði gert
við Hveragerðisbæ um rekst-
ur slökkviliðsins, þjónustu sem
slökkvilið Hveragerðis hefur séð
um í sveitarfélaginu Ölfusi fram
til þessa. Sveitarstjórn Ölfuss und-
irritaði nú á dögunum samning við
Brunavarnir Árnessýslu um að
BÁ taki við öllum þeim verkefn-
um sem slökkvilið Hveragerðis
hefur séð um í sveitarfélaginu Ölf-
usi. Nánar tiltekið hefur slökkvilið
Hveragerðis séð um öll klippu-störf
í Ölfusinu og um allar brunavarnir
á því svæði sem nær hefur
verið Hveragerði en Þor-
lákshöfn.
Um næstu áramót taka
Brunavarnir Árnessýslu
(BÁ) Selfossi við þessari
þjónustu og kemur það
til með að lengja útkalls-
tíma vegna umferðar-
slysa á þjóðvegi 1 veru-
lega. Svæðið nær allt frá
Ingólfsfjalli að Litlu kaffi-
stofunni, Þrengslunum og öllum
öðrum vegum í Ölfusi. Viðbragðs-
tími slökkviliðs Hveragerðis er með
því besta sem gerist í hlutastarf-
andi slökkviliðum og hefur það í
mörgum tilvikum verið á undan
bæði lögreglu og sjúkraliði á vett-
vang. Kemur útkallstími til með
að lengjast verulega og sem dæmi
má nefna að þegar þörf verður á
að kalla til klippur vegna alvar-
legs umferðarslyss á Hellisheiði
tekur það slökkvibíl frá BÁ allt að
15 til 20 mínútum lengur að kom-
ast á vettvang heldur en slökkvibíl
frá Hveragerði. Þetta er tími sem
ekki má missa þegar um alvarleg
umferðarslys er að ræða og fólk
er í bráðri lífshættu því þá skipt-
ir hver mínúta miklu máli og getur
undirritaður vart til þess hugsað
hvaða afleiðingar þessi aukna bið
getur haft í för með sér.
Undirritaður er starfandi sjúkra-
flutningamaður og þekkir því
vel hvað lengri bið eftir aðstoð
getur þýtt þegar kemur að björg-
un mannslífa. Er það von mín, og
margra annarra, að yfirstjórn
Brunavarna Árnessýslu og sveit-
arstjórn Ölfuss taki þessa hluti
til skoðunar og láti til hliðar alla
samkeppni og hrepparíg og hugsi
fyrst og fremst um hag þeirra ein-
staklinga sem munu þurfa á þess-
ari aðstoð að halda. Tryggjum
vegfarendum áfram öruggustu og
fljótusu þjónustuna með samningi
við slökkvilið Hveragerðis á þeim
svæðum sem slökkvilið Hveragerð-
is er fljótara á vettvang. ÞAÐ ER
LÍFSSPURSMÁL!
Höfundur er EMT-I og formaður
Brunavarðafélags Hveragerðis.
Lífsspursmál
STEINAR RAFN
GARÐARSSON
UMRÆÐAN
Ágúst Guðmundsson
skrifar um lottó
Bretar halda því gjarnan fram að þeirra lotterí
sé það árangursríkasta í
Evrópu, og ýmislegt bendir
til þess að það sé ekki fjarri
lagi. Frá upphafi hefur það
varið 23 milljörðum punda
í „góð málefni“, sem svo kallast, en
það reiknast á okkar ótrúlega gengi
4.662 milljarðar íslenskir.
Á síðasta ári skiptist féð í stórum
dráttum þannig á milli góðu mál-
efnanna:
Heilbrigðismál, menntun,
umhverfis- og góðgerðarmál 50%
Íþróttir 16,67%
Listir 16,67%
Þjóðararfur 16,67%
Það sem Íslendingum kann að
virðast athyglisvert er að þarna
standa listirnar jafnfætis íþrótt-
unum. Þjóðararfleifðinni eru gerð
sömu skil, enda kostar ekki lítið
að halda við höllum og skrúðgörð-
um, sem síðan skilar sér að ein-
hverju leyti aftur með ferðamanna-
straumnum.
Á þetta er bent svo að fólki sé
ljóst að íslenska fyrirkomulagið, að
stærsti hluti lottópeninganna fari í
að styrkja íþróttir, telst til undan-
tekninga í okkar heimshluta. Víðast
hvar eru þessar tekjur einnig not-
aðar til að styrkja menningarlífið,
bæði innviði þess og einstaka við-
burði.
Einn kosturinn við lottóið felst
í því að unnt er að bregðast við af
örlæti þegar mikið liggur við. Þegar
stór átaksefni koma upp getur þessi
öflugi sjóður komið að verulegu liði.
Í Bretlandi má nefna sem dæmi fyr-
irhugaða Ólympíuleika, og þar er
verið að tala um háar upphæðir. En
margvíslegir menningarviðburðir
hafa einnig notið góðs af
lottóinu, jafnt stórir sem
smáir.
Vitaskuld er auðvelt að
benda á verðug verkefni
innan íþrótta hérlendis, en
þau er líka að finna í menn-
ingunni. Nefna má bóka-
stefnuna í Frankfurt, þar
sem Ísland verður í heið-
urssæti árið 2011, nú eða
bara Listahátíð, sem hefur
misst umtalsverðan stuðning frá
einkageiranum, rétt eins og Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Það er vissu-
lega rétt að íþróttirnar hafa misst af
stuðningi margra fyrirtækja, en það
sama má ekki síður segja um menn-
ingarmálin. Um árabil var reiknað
með því að einkageirinn sæi um
vöxtinn í ýmsum listgreinum, og
líklega er þar að finna ástæðu þess
að víða stillti ríkisvaldið hækkunum
á framlagi sínu í hóf á meðan best
áraði. Með hruninu fór botninn úr
þessu annars ágæta fyrirkomulagi,
rétt eins og það gerði hjá fleiri aðil-
um, m.a. íþróttahreyfingunni.
Kannski það sé ekki svo ósann-
gjarnt að hafa þessa helminga-
skiptingu á milli íþrótta og lista,
þegar kemur að lottóinu. Það virð-
ist gefast vel í Bretlandi. Því ekki
líka hér á Íslandi? Öfugt við Íslend-
inga eru Bretar ófeimnir að upplýsa
í hvað peningarnir fara og nota það
stöðugt í auglýsingum fyrir lottóið.
Áður en dráttur fer fram eru kynnt
málefni sem notið hafa stuðnings,
og er þar af ýmsu að taka. Þeir
sem unna listum og menningu vita
að þeirra hugðarefni njóta góðs af
þessari starfsemi ekki síður en þeir
sem unna íþróttunum. Og það held
ég að efli þessa fjáröflunaraðferð og
eigi sinn þátt í vinsældum hennar
og velgengni í Bretlandi.
Höfundur forseti Bandalags
íslenskra listamanna.
Fyrirmyndarlottó
ÁGÚST
GUÐMUNDSSON