Vikan - 15.03.1962, Blaðsíða 9

vegna þess a8 ég var ómáttugur þess að bæta
úr því eins og sakir stóðu.
Það stytti okkur stundir, að við hðfðum spil
og tókum margan slaginn. En svo var farið
að spila uppá peninga eða öllu heldur þá fáu
skildinga, sem menn höfðu með höndum. Það
þótti meira spennandi og „21“ var vinsælasta
peningaspilið. En Bretarnir komust að þessu
og þá var það bannað. Ég lagði aldrei undir
í spil þessa fáu aura sem ég átti.
Við vorum nokkrum sinnum fluttir á milli
fangabúða á eynni, en þær voru mjög líkar
hver annari. Á einum stað voru kvennabúðir.
Sumir áttu konur sínar þar. Þeir fengu að
heimsækja þær einu sinni í mánuði og heim-
sóknartíminn var tvær klukkustundir. Ég man
tæpast lengur, hvað við vorum lengi þarna á
Mön, því það var hver dagurinn öðrum líkur
og lítið til að miða við. En svo vorum við fluttir
til Hayton, sem er á meginlandi Englands,
skammt frá Liverpool. Þar var gamalt hverfi
einbýlishúsa, sem hafði verið breytt í fanga-
búðir og girt utan um með gaddavir eins og
venjulega. Við vorum látnir 15 í hvert hús,
en borðuðum í bragga. Það var um vetur og
kol af skornum skammti. Þá var kalt, þvi húsin
voru illa einangruð. Samt urðu aldrei nein
læti meðal fanganna og engar uppreisnartil-
raunir.
Þessir sífelldu fiutningar milti fangabúða
voru til þess að menn týndu eklci vitinu af
-einskæru tilbreytingarleysi. Það lagðist þungt
á okkur og þó mjög misjafnlega. Einn ungur
maður frá Akureyri var orðinn mjög dapur
um þessar mundir og einu sinni, þegar ég var
að vinna mér inn nokkra skildinga með því
að þrifa þurrkloft, kom ég að honum nærri
hengdum í rafmagnssnúru upp við hurðarhún.
Hann hafði byrjað á því að reyna að skera
sundur púlsinn með rakblaði, en elcki hitt á
hann. Það hafði þó blætt eitthvað og hann
hafði notað blóðið til þess að mála hakakross
á vegginn og „Heil Hitler“. Hann var látinn
á spítala en strauk þaðan eftir að búið var að
flytja okkur frá Hayton og þá hengdi hann sig
í afskekktum bragga og fannst ekki nærri strax.
Samt voru Ijósir punktar í tilverunni. Það
Konstantín varð innheimtumaður hjá Vikunni
fyrir tíu árum og gengur allan liðlangan dag-
inn milli útsölustaða.
var píanó i húsinu okkar og það var sett sam-
an hljómsveit, sem lék mörgum til ánægju. Ekki
man ég hvernig önnur hljóðfæri voru útveguð.
Carl Billich, sem allir íslendingar þekkja, var
einn af oss. Hann stjórnaði hljómsveitinni og
spilaði á pianóið. Mér líkaði alltaf einstaklega
vel við Billich. Stundum hitti ég hann og þá
tölum við þýzku saman. Annars er ég farinn
að ryðga i þýzku og vil fullt eins vel tala ís-
lenzku.
Sums staðar voru bækur og blöð og bíó einu
sinni í viku. Ég fór bara einu sinni á bió. Þá
stóðu þeir v'íð hliðina á okkur með byssustingi.
Ég kunni ekki við það; vildi þá eins vera kyrr
og fara hvergi. Aftur á móti færði ég mig uppá
skaftið við eldhússtörfin, fór að reyna matar-
tilbúning og varð aðstoðarkokkur. Rétt fyrir
stríðslokin var ég reyndar orðinn aðalkokkur
með heilmikla reynslu í matartilbúningi, sem
kemur mér að góðum notum æ siðan. En lítið
var upp úr þessari vinnu að hafa, mig minnir
15 shillingar á mánuði. Efnið í matinn var af-
skaplega vont, oftast þriðja flokks saltfiskur,
en stundum einhvers konar kjöt. Ég gat líka
fengið vinnu á bóndabæjum i nágrenninu, en
það var nálega kauplaust og ég kærði mig ekki
um það. '
Ég vissi það af bréfum að heiman, að konan
mín hafði verið mjög heilsutæp og þess vegna
hafði ég margoft sótt um að vera látinn laus.
En því var alltaf svarað neitandi.
Svo var það eitt sinn, að háttsettur Breti
kallaði á mig á skrifstofu sfna, bauð mér að
reykja og var allt öðruvisi en þeir voru vanir
að vera. Mér bauð strax i grun, hvað um væri
að vera og það kom mér ekkert á óvart, þegar
hann dró upp símskeyti og upplýsti, að konan
min væri dáin. Ég sótti þá enn um leyfi til
heimferðar, en jafn árangurslaust. Þetta var
seint i stríðinu og bandamenn voru búnir að
gera innrás á meginlandið. Þeir sögðu mér, að
ef ég væri leiður á fangabúðalífinu, þá gæti
ég fengið vinnu i verksmiðjum í Frakklandi
eða Belgiu. Þótt ég væri ópólitiskur, þá kærði
ég mig ekki um það. Þjóðverjar voru þó landar
mínir þrátt fyrir allt.
Á jólunum fengum við alltaf pakka að heim-
an og þá voru haldnar veizlur i „Islandshaus“
eins og við félagar nefndum samastað okkar.
Sumir fengu hangikjöt að heiman og þá var
glatt á hjalla. Þá komu officerarnir til okkar
og drukku með okkur bjór. Það var enginn
fjandskapur á milli þeirra og okkar, síður en
svo. Margir úr okkar hópi töluðu ensku, en ég
gerði það ekki og kærði mig ekki um að læra
það mál, úr því sem komið var.
Undir stríðslokin vorum við settir i fanga-
búðir nálægt London og ég þarf ekki að taka
það fram, að þær voru alveg eins og hinar.
Við vissum ekki mikið um gang stríðsins; frétt-
um aðeins lauslega stórtíðindi og þeir voru ekk-
ert að segja okluir frá gangi mála fremur en
okkur kæmi það ekki við. Við höfðum ekki
útvarp og dagblöð sáum við heldur aldrei.
Það var svipað i stríðslokin og í fyrra stríð-
inu, þegar ég barðist i Frakklandi og við
gleymdumst þar. Við vissum ekki að stríðið
væri búið fyrr en nokkru eftir vopnahléið og
okkur var haldið i fangabúðunum í fjóra mán-
uði eftir striðslok. Þýzkir fangar í Englandi
voru allir saman sendir beint til Þýzkalands
i eymdina og volæðið. Við höfðum allir sent
skeyti til islenzkra stjórnarvalda, þess efnis,
að okkur yrði leyft að koma beint heim til Is-
lands. En þá var kommastjórn á íslandi og
hún kærði sig ekkert um Þjóðverja til íslands,
svo við fórum sömu leið og hinir.
Leiðin lá yfir Ermarsundið milli Dover og
Calais og landleið áfram til Þýzkalands. Þá
skiptu sumir félaga minna um skoðun og ákváðu
að verða áfram í Þýzkalandi, en ég var alveg
gallharður i því að komast til íslands við fyrstu
hentugleika. Það átti eftir að taka sinn tíma.
Við vorum sendir til Ham í Þýzkalandi og
þar gerðist sá merkisatburður, að ég var látinn
laus eftir hálft sjötta ár í ófrelsi. En ástandið
var óumræðilega dökkt og vonleysislegt. Ég
átti ekki neina peninga og ég held, að það hafi
verið öllu verra sem við tók eftir fangabúða-
vistina. Fólk stal, því sem það náði í og ég
tapaði mínum fátæklega farangri.
Samt komst ég heim á fornar slóðir í Norður-
Þýzkalandi og á jólunum heimsótti ég systur
Framhald á bls. 36.
VIKAN 9