Vikan - 15.03.1962, Qupperneq 28

I fullrf alvöru
Höllinn í túninu.
Til er frásögn af því, að Jón bisk-
up Ögmundsson leitaði tippi Sœ-
mund fróða í Paris, í því skyni að
fá hann til að hverfa heim aftur.
Var Sæmundur þá svo lærður orð-
inn í Svartaskóla, að hann mundi
hvorki lengur uppruna sinn né móð-
urmál og höfðu umtölur Jóns eng-
in áhrif — fyrr en hann tók að
minnast á æskustöðvar Sæmundar,
í Odda. Þá var sem Sæmundur rank-
aði við sér — mundi fyrst eftir lág-
um hól í túni, þar sem hann hafði
leikið sér lítill drengur, og síðan
uppruna sinn, og eftir það fýsti hann
heim aftur.
Þetta er að vísu þjóðsaga og sann-
leiksgildi hennar eingöngu fólgið
1 táknmálinu. Og fyrir það er hún
merkilegust.
— o O o —
Svo er nú háttað hjá okkur, að
]>eir ungir menn og stúlkur munu i
meirihluta, sem ekki hafa að
minnast neins hóls í túni, þar sem
þau léku sér á barnsaldri, og verð-
ur sá meirihlutj stöðugt meiri eftir
því sem árin líða. Þau hafa ekki
annarra ieikstaða að minnast en
húsagarðs, sandkassa á velli eða
hellulagðrar gangstéttar og malbik-
aðrar götu, staða, sem þau geta virt
fyrir sér í hvaða borg og i hvaða
landi sem er. En í Paris sá Sæ-
mundur fróði engan hól i túni, eins
og þann sem hann mundi, er hann
hafði gleymt öllu öðru vegna iær-
dóms síns. Samkvæmt þjóðsögunni
var það sá hóll, sem gerði gæfu-
muninn. Honum á þjóðin að þakka
það, að Sæmundur sneri heám aftur
og settist að á föðurleifð sinni, Odda
á Rangárvöllum, þar sem hann not-
færði sér þau fræði, sem hann hafði
nuinið í Svartaskóla, ekki eingöngu
til þess að hafa Kölska að ginn-
ingarfífli, heldur og til að grund-
valla það menntasetur, sem frægast
hefur orðið og áhrifaríkast á ís-
iandi.
Mundu fortölur Jóns Ögmunds-
sonar hafa borið nokkurn árangur,
ef Sæmundur fróði hefði verið al-
inn upp í fjölbýlli sambyggingu og
leikið sér í sandkassa Títill drcng-
ur? Mundi þá nokkuð það hafa verið
tekið upp úr djúpi dulvitundar hans,
'er gat orðið honum leiðarsteinn
heim, þegar hann hafði týnt tungu
sinni, uppruna sínum og ætt i Teit-
inni að þeirri þekkingu, sem mikill
lærdómur veitir?
— o O o —
Því fer fjarri, að ungu kynslóð-
inni séu gerðar hér þær getsakir, að
hún unni ekki ættjörð sinni af sömu
einlægni og sú, sem nú nálgast graf-
arbakkann eða þær, sem gengnar
eru. En mér vitanlega hefur eng-
inn tekið sér það verkefni fyrir
hendur að alhuga Jivaða áhrif það
kunni að hafa á sálarlif manna, og
þá sér í lagi tengsl þeirra við Jandið
sem sérstakt land, að hafa alizt upp
í „alþjóðlegu" borgaruinhverfi —
samanborið við ]iað að liafa átt sinn
liól í túni i uppvextinum. Hygg ég
þó að það væri ekki ómerkilegra
rannsóknarefni en margt annað, sem
nú er varið tíma og fé i að kryfja
til mergjar.
Að undanförnu hefur oft verið
kvartað yfir því á opinberum vett-
vangi, að ungir menntainenn vildu
ógjarna snúa heim aftur að loknu
námi erlendis, og hafa þá sumir
gerzt tiJ að telja eftir þá styrki, sem
þeir hafa hlotið til námsins af opin-
beru fé. Þær eftirtölur eru lítilmann-
legar í sjálfu sér, því þær upphæðir
ráða engu um útkomuna á rikisbú-
inu, og það peningalega tap er ekki
neitt, samanborið við það að tapa
starfskröftum þessara ungu og lærðu
manna og öllu því, sem þeir gætu
Játið af sér Jeiða til heilla fyrir
þjóð sína í nútíð og framtíð.
í þessú sambandi er þvi oft hald-
ið fram, að við getum ekki boðið
þessum ungu mönnum þau starfs-
ltjör og laun að námi Joknu, sem
þeim er boðið erlendis. Það mun
satt vera — en þannig var það líka
áður fyrr, að margur ungur íslend-
ingur, sem menntaðist erlendis, átti
kost á betri launum og starfskjörum
þar að námi loknu, en hér heima,
og 1 þann tíð var sá raunur enn
meiri. Þó sneru þeir yfirJeitt allir
lieim aftur, enda mundi þjóðin vart
eiga jafn margra og glæsilegra sigra
að minnast á öllum sviðum og raun
ber vitni, ef þeir hefðu ekki gert
það. Þarna er því um nokkra breyt-
ingu að ræða, ef til vill einmitt á
afstöðu ungu kynslóðarinnar til upp-
runa síns og þess umliverfis, þar
sem liún er borin og barnfædd.
Sé svo, verður henni ekki iegið á
hálsi fyrir það. Ekki er það hennar
sök, þótt þróunin hafi hagað þvi
svo, að unga kynslóðin eigi sér eng-
an hól i túni ...
Drómundur.
P§fjaugnabránabtýaniurinn
með breiðu og mjóu hlýi og hefur inn-
byggðan yddara.
Kynnið yður aðrar Kurlass augnsnyrti-
vörur og þér munuð sannfærast um
ágæti þeirra.
Fást í snyrtivöruverzlunum.
Umboðsmenn:
H. A. TULINIUS
v
/
Bergþóra skrifar um konur og karla:
Ósamlyndi milli hjóna
Það er allt annað en skemmtilegt
að vera boðinn heim til Önnu og
Jóns. Þó eru þetta skemmtilegustu
manneskjur, hvort í sínu lagi. Ekki
vantar gestrisnina og Anna er
myndarleg húsmóðir. Engu að síður
vill maður losna þaðan sem fyrst.
Og orsökin liggur í augum uppi.
Samkomulagið með þeim hjónum
er elcki sem bezt. Þau um það,
manni ber eins og allir vita að
forðast að láta einkamál annarra
til sín taka. Gallinn er sá, að þau
vilja þvinga kunningja sína til að
taka afstöðu. Þau þrátta um alls
konar smámuni að manni áheyr-
andi, snúa sér síðan að gestunum
og spyrja: „Þú hlýtur að viðurkenna,
að það er ég, sem hef þarna á réttu
að standa ..
Og gestirnir kunna þessu illa.
Það er allt annað en skemmtilegt
að sitja þarna milli tveggja elda,
og verða að beita allri sinni lægni
og hæversku til að komast hjá að
taka afstöðu, varðandi mál. sem
manni kemur bólcstaflega ekkert
við. Það er nógu afleitt að vera til-
neyddur að hlusta á þrætur og þras
milli lijóna — um málefni, sem
manni finnst að viti bornar mann-
eskjur ættu að ræða sín á milli bak
við lokaðar dyr.
Tillitsemin verður að verða gagn-
kvæm í hjónabandinu, ef vel á að
fara, einlægnin og tillitsemin í
smáu og stóru. Þau hjón fyrirfinn-
ast, sem er það nautn að reyna að
lítillækka hvort annað i áheyrn
annarra — slíkt er hjónabandsham-
ingjunni hættulegt, auk þess sem
það er ókurteisi gagnvart áheyr-
endum.
Það er allt annað en þægilegt að
koma inn á heimili, þar sem and-
rúmsloftið er lævi blandið eftir upp-
gjör milli hjónanna. Gesturinn eða
gestirnir kunna illa við sig, rétt
eins og þeir viti ekki almennilega
hvernig þeir eiga að haga sér. Ef
hjónin geta svo ekki á sér setið að
kastast á glósum, verður gestinum
heimsóknin óþolandi. Maður ekur
sér i sætinu, finnst sem manni sé
í senn ofaukið og neyddur til að
sýna ókurteisi, og 1 raun réttri ber
manni að reiðast þeim, sem koma
manni í slíka klípu að ósekju.
Tillitsemi er nauðsynleg í allri
umgengni — og i hjónabandi er
flest undir henni komið. Tvær
manneskjur, sem ekki geta sýnt
hvor annarri tillitsemi, hreinskilpi
og einlægni, geta aldrei orðið kunn-
ingjar nema i orði kveðnu, enn sið-
ur vinir — og allra sízt ástvinir.
Oft er það annar aðilinn, sem þarna
brýtur af sér, og má þá sjálfum sér
um kenna hvernig fer. En það gerir
hann yfirleitt aldrei.
Þvi er oft haldið fram, að þessum
og þessum sé þetta ósjálfrátt; á
stundum er það jafnvel túlkað sem
hreinskilni. En klaufaleg, særandi
og tillitslaus hreinskilni á aldrei
rétt á sér. Hún er fyrst og fremst
sprottin af sjálfselsku og eigingirni,
sem kemur fram í því, að vitanlega
hafi maður alltaf á réttu að standa
og að sjálfsögðu beri manni alltaf
að segja það og halda því siðan til
Framh. á bls. 42.
28 VIKAN