Vikan - 28.06.1962, Blaðsíða 35

kynnzt búksorgum um dagana. :að Þessu mikla atvinnufyrirtæki, sem
Ólafur Thors gerðist brátt mikill hafði risið upp á gróðaöld hinnar
atkvæðamaður á þingi. Hann var fyrri heimsstyrjaldar, en barðist nú
flóðmælskur, orðheppinn, skjótur í í bökkum í fárviðri heimskreppunn-
tilsvörum, harður í sókn og óvæginn, ar. Þeir kröfðust þess, að Kveldúlfur
rakinn málafylgjumaður innan þings yrði gerður upp, brugðu forstjórun-
og utan. Tungutak hans bar nokkurn um, Thorsbræðrum, um að hafa koll-
keim af fornsagnalestri, án Þess þó siglt fyrirtækinu með því að draga
að vera stirfið. Það var auðsætt, að fé út úr því til annarlegra þarfa og
honum mundi vera búinn mikill frami eytt í persónulegum munaði. Áróð-
i flokki, sem svarið hafði hollustu urinn gegn Kveldúlfi var svo harður,
frjálsu framtaki og frjálsri verzlun, að margir Sjálfstæðismenn kiknuðu
enda sjálfur fulltrúi atvinnufyrirtæk- í knjáliðunum og vildu varpa Kveld-
is, sem var dæmigerður oddviti beggja. úlfi fyrir ljónin. Ef svo hefði orðið
Þegar Ihaldsflokkurinn innlimaði hefði stjórnmálaferli ólafs Thors
Sigurð Eggerz og tók sér nafn hins -verið lokið. Einn af framámönnum
gamla Sjálfstæðisflokks 1928 varð Sjálfstæðisflokksins komst þá svo að
Ólafur Thors varaformaður flokksins. orði opinberlega, að ef sakargiftir
Kom brátt i ljós, að hann var skæður vinstri flokkanna á Ólaf Thors væru
áróðursmaður og vinnubrögð hans ð- réttar, þá gæti hann að sjálfsögðu
Hk starfsaðferðum hinna eldri manna ekki verið formaður flokksins.
flokksins. Ólafur Thors var af yngri Þá kvaddi Ólafur Thors til fundar
kynslóð, er hafði tileinkað sér ný- með Sjálfstæðismönnum í Gamla
tízkuleg áróðursbrögð, og þegar Jón bíó og Varðarhúsinu í janúarmánuði
Þorláksson varð borgarstjóri og sneri 1937 og flutti þar varnarræðu fvríj
sér að bæjarmálefnum Reykjavíkur Kveldúlf, ætt sína og ættareign. Það
varð Ólafur Thors auðvitað formaður var mikið i húfi og Ólafur tók á hon-
Sjálfstæðisflokksins og hefur verið um stóra sínum. Hann beitti öllum
það þar til í vetur. Hann hefur spilað brögðum ræðulistarinnar, snjöllum
á þennan ósamstæða flokk eins og yfirborðsrökum, höfðaði jafnt til
snillingur á gamla fiðlu og náð furðu- hagsmuna sem tilfinninga, með svo
legustu tónum úr hljóðfærinu, þótt hjartnæmum orðum, að karlár jafnt
strengirnir hafi stundum verið slakir. sem konur máttu ekki vatni halda.
Áratugurinn 1930—1940 var tíma- Þessi varnarræða Ólafs Thors er ein-
bil mikillar viðskiptakreppu og hin hver snjallasta ræða, sem hann hefur
pólitíska barátta þessara ára var háð haldið. Flokkslýðurinn fylkti sér um
af heift og ofstæki. Frjáls samkeppni foringja sinn og gerði málstað hins
átti erfitt uppdráttar á þessum árum skulduga fyrirtækis að sínum. Ólafur
og hið frjálsa framtak gat ekki um Thors hafði með mælsku sinni og
frjálst höfuð strokið vegna skulda. persónulegum töfrum unnið sinn
Ættareignin Kveldúlfur var engin stærsta sigur. Þó þurfti meira til svo
undantekning í þessu efni. Það var að Kveldúlfi yrði bjargað frá gjald-
komið svo högum hans, að hann gat Þroti. Framsókn hljóp frá kröfum
ekki 'greitt vexti af bankaskuldunum. vinstri flokkanna og hlífði Kveldúlfi
Vinstri flokkarnir gerðu harða hrið við uppgjöri. Þessi viðbrögð Fram*
sóknarflokksins urðu upphaf stærri þá pólitísku paradís, er lofað var í
tiðinda. Áður en lauk dró til póli- stefnuskrá flokksins. Hinir eldri for-
tískrar samvinnu með Framsókn og ingjar úr Ihaldsflokknum gamla höfðu
Sjálfstæðisflokkr.um, er borizt höfðu ekki alið slíka von í brjósti. Þeir létu
á banaspjót hátt á annan áratug. sér nægja að koma upp sæmilega öfl-
Þjóðstjórnin 1939 varð fyrsti árang- ugum flokki íhaldssamra borgara Og
ur þessa pólitíska samdráttar. bænda. En Ólafur Thors kastaði fram
Það var Jónas Jónsson frá Hriflu, vígorðinu: Flokkur allra stétta. Und-
sá gamli skálkur Framsóknar, er átti ir því kjörorði ætlaði hann að vinna
upptökin að þjóðstjórninni Maðurinn, meirihluta á þingi. Sú von hefur
sem verið hafði heiftúðugasti fjand- brugðizt, og Ólafur Thors varð Þvi
maður .,Grímsbýlýðsins“ kom að máli að horfast í augu við þá nauðsyn að
við „Óla“, götustrákinn á Alþingi, og ganga til stjórnarmyndunar með öðr-
útlistaði það fyrir honum, að eins og um pólitískum flokkum. Þjóðstjórnin
komið væri pólitískum högum lands- 1939 var upphaf að þessu stjórnar-
ins, væri ekki annað í efni, en að hinir samstarfi Sjálfstæðisflokksins með
ábyrgu borgaralegu flokkar sneru öðrum pólitískum öflum í landinu.
bökum saman gegn kommúnistum og Óiafi Thors tókst þetta giftusamlega
gengju í eina sæng. Ólafur Thors lagði vegna þess, að í rauninni er hann
við hlustir. Honum var að vísu ekkert laus við pólitískt ofstæki. 1 orði
um þennan slóttuga stjórnmálamann, kveðnu á hann sér kannski pólitísk-
sem hafði gert Framsókn að stórveldi ar meginreglur, en hann h'kar ekki
í landinu, en hann gat ekki annað við að brjóta þær allar, ef honum
en hlustað á hina Þýðu pólitisku þykir sér henta. Það var eitt af hlut-
flautumúsík Jónasar frá Hriflu. Og verkum Þjóðstjórnarinnar að kveða
nú hófust langar viðræður, Ólafur kommúnistana í kútinn. En á lýð-
var sjaldan heima og kom jafnan seint veldisárinu 1944 myndaði Ólafur
í háttinn, því að viðræðufundir hinna stjórn með kommúnistum, nýsköpun-
fornu andstæðinga stóðu oft langt arstjórnina, og sennilega hefur hann
fram á nótt. Það var eftir einn slík- aldrei unað sér betur í nokkurri ann-
an fund að Ólafur Thors kom seint arri ríkisstjórn. Þegar nýsköpunar-
heim til sín. Þegar hann gekk inn í stjórnin liðaðist sundur og Ólafur
svefnherbergið vaknaði kona hans og Thors tók aftur saman við Framsókn,
spurði tíðinda. Þá mælti Ólafur: hélt hann sjaldan svo ræðu á Alþingi,
„Heyrðu góða mín, ég held bara að að hann minntist ekki nýsköpunar-
mér sé farið að þykja vænt um hann stjórnarinnar með klökkva og sárum
Jónas frá Hriflu.“ Frúnni varð svo trega, og snupraði þá stundum hina
mikið um þetta að hún reis upp við nýju samráðherra sína þegar þeir
dogg og hrópaði: „Ég vil heldur að töluðu ekki um þessa stjórn með til-
þú haldir fram hjá mér en að þú hlýðilegri virðingu. Ólafur Thors hef-
farir að elska hann Jónas!“ ur auðveldlega getað unnið með öllum
Það hafði lengi ver!ð draumur flokkum á Islandi vegna þess, að
Ólafs Thors að Sj: ð'sflokkurinn hann hefur ekki látið fjötrast af póli-
næði algerum meirihluta á Alþingi og tískum kreddum. Að eðlisfari er hann
gæti svo leitt íslenzku þjóðina inn í Framhald á bls. 38.
VIKAN 35