Vikan - 21.02.1963, Blaðsíða 33

„En — Marjorie Gold?“
Poirot varð liarður á svip.
„Ég aðvaraði hana,“ sagði liann.
„Já, ég varaði hana við . . .
Uppi á Fjalli Spámannsins . . .
Það var eini möguleikinn til að af-
stýra glæpnum. Ég sagði henni
það næstum því berum orðum, að
ég liefði hana grunaða. Hún skildi
það. En hún taldi sig enn færari
og slungnari en hún er. Ég sagði
henni, að hún skyldi yfirgefa eyj ■
una, ef henni væri lifið nokkurs
virði. Hún kaus — að vera kyrr.
«
Sjálfsmynd.
Framhald af bls. 9.
gallaðar að byggingu og atburðarás.
Frásögnin er oft þreytandi lang-
dregin, mas sem minnir á máluga
sögusmettu. Þeir virðast hafa óljósa
hugmynd um hvað gerist í næsta
kafla. Og á stundum hlaupa þeir
út undan sér og taka að segja frá
óþörfum atriðum, sem ekki koma
sjálfri sögunni hið minnsta við.
Þeir draga oft nýjar persónur
fram á sjónarsviðið undir sögulok-
in. Og sögupersónur þeirra eru ann-
aðhvort djöflar eða englar, og lýs-
ingin á þeim óþolandi nákvæm og
smásmuguleg. Viðbrögð þeirra
skortir oft rökréttan tilgang, þær
eru kaldar og ólífrænar, eingöngu
tákn, sem notuð eru til að leysa
einhverja óljósa og fáránlega ör-
lagagátu. f þessum sögum er harla
fátt í tengslum við lífið, eins og
það gengur og gerist.
UM STARFIÐ OG TÍMANN.
Það er lítill vandi að stýra logn-
sléttan sjó.
En sífellt skin án skugga, stöðug
vellíðan án nokkurs sársauka —
það er ekkert líf. Athugum hlut-
skipti þeirra, sem hamingjusamast-
ir eru — þar er sín ögnin af hverju.
Þegar blessun fylgir böli breytist
hryggðin í fögnuð. Jafnvel dauðinn
sjálfur eykur ástina á lífinu. Menn
komast næst því að vera sannir og
sjálfum sér samkvæmir á alvöru-
stundum lífsins, í skugga sorgar og
saknaðar.
Hversdagsleg athugun ætti að sann-
færa okkur um hversu ógerlegt það
er að komast hjá öllum örðugleik-
um, eigi manni að takast að hrinda
einhverju í framkvæmd, sem kveð-
ur. Við ættum að vera þakklát fyrir
örðugleikana. Þeir sýna hvað í okk-
ur býr. Skapgerðin styrkist við mót-
lætið. Það er ekki fyrr en við höf-
um reynt að kynnast sjálfum okk-
ur og hvers við séum megnug og
ofmetið hæfileikana okkar til skaða
hvað eftir annað, sem við öðlumst
þá reynslu sem gerir okkur kleift
að meta réttilega krafta okkar og
veikleika.
Að harma mistök sín svo sárt að
maður endurtaki þau ekki, það er
hin eina sanna iðrun. Það er ekki
neitt göfugt eða karlmannlegt við
það að vera einhverjum öðrum
fremri. Sönn göfgi og karlmennska
er í því fólgin að fara fram úr því
sem maður var sjálfur áður.
í lífi, starfi og viðskiptum eru það
ekki gáfurnar, heldur skapgerðin
sem mestu varðar, ekki heilinn,
heldur hjartað, ekki snillin heldur
sjálfsaginn og þrautseigjan undir
stjórn dómgreindarinnar.
Vísdómurinn er lokagjöf lífsins til
hins þroskaða manns. Reyndur
maður hefur lært að treysta á tím-
ann sem samherja sinn. Tíminn hef-
ur verið talinn fegra og græða; en
hann er kennari engu síður. Reynsl-
an eykst með árunum, í jarðvegi
tímans á vísdómurinn rætur sínar.
Hann getur verið æskunni bæði vin-
ur og óvinur. Og hann getur verið
þeim aldna bæði huggari og kval-
ari, það fer allt eftir því hvort við-
komandi hefur notað hann vel eða
misnotað hann, hvernig hann hefur
lifað lífi sínu.
Lífinu er næstum lokið áður en
okkur hefur tekizt að gera okkur
grein fyrir þvi. En tilvera okkar
öllum áskapað að deyja, en lydd-
urnar deyja til einskis. Ég hef allt-
af talið það fyrstu skyldu mannsins
að kunna taumhald á ótta sínum.
Ekkert rænir manninn eins þreki
og hugleysi og óttinn við hætturn-
ar. Það gerir sléttan veg torfæran,
slæman veg ófæran. Maðurinn þjáist
oft þunglega af ástæðulausum ótta
fyrir það að hann þorir ekki að
kynna sér allar staðreyndir. Af ótta
við það, að staðreyndimar kunni
að reynast enn uggvænlegri en þeir
óttast, verður ótti þeirra oft meiri
en staðreyndirnar gefa tilefni til.
Þeir þjást af myrkfælni alla ævi
vegna þess að þeir halda að þeir
hafi séð draug. Það er betra að vita
hið versta þegar í stað, en að óttast
hið versta vikum saman.
UM ÓDYGGÐIR.
Af öllum þeim viðurstyggilegu
löstum sem setja smánarbletti á
J
verður ekki eingöngu mæld í árum.
Eikin getur lifað öldum saman á
meðan kynslóðir koma og fara. En
hver mundi vilja skipta á lífi henn-
ar og lífi hugsandi manns?
Það er margt í lífinu, sem er svo
fagurt og unaðslega hrífandi, að
við liggur að ég blygðist mín fyrir
að hafa ekki sinnt því frekar. Samt
sem áður get ég gert upp líf mitt
í fjórum orðum: Ég hef notið lífs-
ins.
UM DAUÐANN OG ÓTTANN.
Bókin sem ég vildi að yrði kórón-
an á ævistarfi mínu var „Gamli
maðurinn og hafið“. Sú saga var
rituð við erfiðar aðstæður. Elli
kerling hafði knúið mig til fang-
bragða. Fæstir hljóta þó aldurtila
af þeirri glímu. Flestir deyja af von-
brigðum, geðríki, ástríðum, andlegu
eða líkamlegu striti, eða þá slys-
förum. Maðurinn stritar mest af
öllum skepnum skaparans. Lang-
lífið rænir manninn oft bjartsýni
hans. Skammlífi er betra.
Sá maður fyrirfinnst varla, sem ekki
hefur einhvern tíma á ævinni þjáðst
meira en menn gera venjulega í
dauðanum. Frægur læknir sagði
mér einu sinni, að dauðasársaukinn
væri oft og tíðum lítið harðari en
tannpínukippur.
Öll erum við kölluð til orrustu og
þennan heim, er kreddufestan vissu-
lega skaðlegust og skelfilegust. Eng-
inn löstur kemst í hálfkvisti við
þetta myrka og illa hugarástand.
Kreddufestan veldur því að menn
þverskallast við að taka tillit til
nokkurs annars en sinna eigin skoð-
ana. Hinn áráttuháði gagnrýnandi
er að eðli til málþófsmaður og þref-
ari. Allt sem er uppbyggilegt og
nokkur stoð að er honum framandi.
Hans persónulega álit er harðstjóri
hans og ofstækið hans hirtari. Að
hans sjúklega áliti hefur hann ó-
hjákvæmilega alltaf á réttu að
standa.
Metnaðurinn er frumrót allra lasta,
faðir hræsninnar, fóstri öfundarinn-
ar, smiður vélabragðanna.
Flestir menn glata dyggðum að
sama skapi og þeim græðist fé. Sjá-
ið manni fyrir öllum nauðsynjum,
og hann krefst lífsþæginda. Sjáið
honum fyrir lífsþægindum og hann
krefst munaðar. Veitið honum mun-
aðinn og hann krefst glæsibrags og
skarts. Látið honum það eftir og
hann vill mega haga sér eins og
fífl. Veitið honum það allt, og hann
kvartar yfir því að hann hafi verið
svikinn í viðskiptunum og fengið
oflítið fyrir ofmikið.
Mannlegt eðli mun fyrr eða síðar
standa augliti til auglits við örlög
mannkynsins ... og þann dag verð-
ur sprenging, svo um munar.
UM TILGANG LÍFSINS.
Frá vöggu til grafar, í þörfum sín-
um og skemmtunum, í heimsskynj-
un sinni og sjálfskynjun, verður
nútímamaðurinn að glíma við að
greiða úr endalausum flækjum.
Ekkert er einfalt lengur; hvorki
hugsun né starf eða skemtun, jafn-
vel ekki það að deyja.
Ég hef allítaf litið svo á, að um leið
og maðurinn tekur að lifa alvar-
legra innra lífi, taki hann að lifa
fábrotnara ytra lífi. Á þessari öld
hófleysisins og sóunarinnar, vildi
ég óska þess að ég mætti sýna heim-
inum það og sanna hversu fábrotn-
ar hinar raunverulegu þarfir manns-
ins eru.
Ég vildi frekar vera þess umkom-
inn að kunna að meta þá hluti, sem
ég verð að vera án, en að hafa þá
hluti, sem ég kann ekki að meta.
Mér virðist furðu gegna hve mörg-
um dýrmætum stundum er sóað í
tilgangslaust sjálfsdekur, eltingar-
leik við hégóma, einskisnýtt þvaður,
í tilgangslaust svall. Öll yfirborðs-
útþensla lífsins án dýpkunar dreg-
ur einungis úr gildi þess.
Þú verður að framkvæma. Óvirk
íhugun er hættulegt hugarástand.
Við eigum ekki að sóa lífinu í
drauma.
Þeir sem tefla djarft og treysta á
heppnina, deyja oftast í armóði og
fátækt. En jafnvel þegar ungir
menn verða fyrir heppni, verður
hún þeim oftast til ógæfu. Þeir vanr
rækja hina nauðsynlegu, þrjózku
viðleitni. Iðni og starfsáhugi fara
forgörðum. Þeir fá andúð á allri
vinnu og sóa lífinu í bið eftir tæki-
færum, sem aldrei bjóðast.
Fólk er alltaf að reyna að stytta
sér leið til hamingjunnar. Það er
ekki um neinar styttri leiðir að
ræða.
Það er stórt skref í rétta átt þegar
manninum hefur skilizt að eklcert
samband er á milli þess að hafa
ánægju af hlutunum og að fram-
kvæma þá. Skilyrðislaus einlægni
og heiðarleiki er einkenni mikilla
rithöfunda. Líf þeirra er oft erfitt
og gleðisnautt, en þeir liggja aldrei
á liði sínu. Allt sem þeir taka sér
fyrir hendur, hvort heldur sem það
er á sviði trúmála, stjórnmála eða
upplýsingar, eða til að afla sér lífs-
viðurværis, gera þeir heilshugar og
leggja sig alla fram.
UM EINMANALEIKA.
Á stundum skrifa ég allan daginn
til að sigrast á einmanaleikanum.
En hugdjarfir menn hafa oft hag-
nýtt sér þann einmanaleika, sem á
þá var lagður, til að vinna hin mik-
ilvægustu afrek. Það er einmana-
leikinn sem gerir menn strangasta
í kröfunum til sjálfs sín um alla
fullkomnun. f einverunni og ein-
manaleikanum finnur maðurinn
sjálfan sig og verður þá oft tvíefld-
ur að orku. Eigi maðurinn að verða
nokkru sinni hamingjusamur, verð-
ur hann að hafa tíma og tækifæri
til að vera einn með sjálfum sér.
En hvort einmanaleikinn verður
manninum ávinningur eða ekki er
VIKAN 8. tbl. —
33