Vikan - 15.02.1968, Blaðsíða 11

Það er algengt aS menn finni á sér veSrabrigSi, storm eða
rigningu eSa stórhríSar. „Þá ískrar og ólmast gigtin, einkum í
gamla fólkinu, og lætur ekki undan fyrr en veSrið er skollið á;
en ef rigning er í vændum, getur það ekki hrært sig fyrir mátt-
leysi, fyrr en farið er að rigna“, segir í íslenzkum þjóðháttum
Jónasar frá Hrafnagili.
Það er engan veginn úrelt fyrirbrigði, að menn finni breyt-
ingu á andlegri eða líkamlegri líðan sinni, þegar skiptir um
veður. Sumir geta meira að segja sagt fyrir óveður löngu áður
en það skellur á. Slíkir menn og konur hafa verið til í þúsundir
ára og eru enn til í flestum löndum.
En það er ekki fyrr en á síðustu árum, sem vísindin taka að
sýna þessu fyrirbæri áhuga og reyna að kryfja það til mergjar.
í Þýzkalandi, Frakklandi, Rússlandi og víðar hafa sérfræð-
ingar rannsakað, hvernig á því standi, að sumir menn verða
hreinlega veikir, áður en óveður gengur í garð. Það er ekki
aðeins gamalt fólk, sem fær gigt, þegar hann breytir um átt;
margt ungt fólk fær höfuðverk og algengt er að menn verði
daprir og jafnvel þunglyndir. Vísindamenn hafa látið sér detta
í hug, hvort þetta geti ekki stafað af einhverjum straumum eða
truflunum í andrúmsloftinu. Það er að minnsta kosti ljóst, að
eitthvað hlýtur það að vera, sem veldur breytingu á heilsu-
fari manna, þegar skiptir um veður.
Sænskur læknir, Boris Lunderquist, telur sig hafa sannanir
fyrir því, að greinilegt samband sé á milli líðan manna og veð-
urfarsins. Hann fékk fyrst áhuga á áhrifum veðurfarsins á starf-
semi líffæranna árið 1950, þegar hann hafði valið sér gigtar-
sjúkdóma sem sérgrein. Síðan hefur Lunderquist viðað að sér
miklu efni, sem styður þá kenningu hans, að sumt fólk sé mót-
tækilegt fyrir truflunum veðurfarsins.
Hann fullyrðir meðal annars, að tilhneiging til sjálfsmorða
sé mest, þegar sólblettir séu flestir. Einnig eru slys, og þá eink-
anlega flugslys, þá fleiri en á öðrum tímum.
Lunderquist nefnir mörg dæmi þess, að fólk finni á sér óveð-
ur eða náttúruhamfarir, áður en þær dynji yfir, stundum með
því móti að það hreinlega veikist líkamlega. Kona ein í Malmö,
fær til dæmis alltaf höfuðverk og beinverki, áður en slys hljót-
ast af völdum óveðurs og náttúruhamfara, jafnvel þótt þær ger-
ist í hundrað mílna fjarlægð. Áður og meðan jarðskjálftarnir
miklu urðu í Skoplje í Júgóslavíu var hún næstum lömuð af
sársauka og komst ekki aftur til fullrar heilsu, fyrr en nokkrum
dögum eftir að ósköpin voru um garð gengin.
Önnur kona frá Sörmlandsstad veikist ævinlega, þegar hún
heimsækir vini sína á Skáni. Hún fær illkynjaða verki í hnén
og lærin sama daginn og hún kemur á þennan stað. En jafn-
skjótt og hún er komin aftur heim, er hún orðin heil heilsu.
Sama kona segir frá því, að hún hafi eitt sinn skyndilega verið
heltekin af þessum undarlegu verkjum, þegar hún gekk einn
fagran vordag um Kalmar-höllina. Um leið og hún var komin
úl úr höllinni í góða veðrið aftur, voru verkirnir með öllu horfnir.
Þessi kona fær yfirleitt aldrei gigt, þegar hún er heima hjá
sér. Það er eingöngu þegar hún skiptir um umhverfi, sem heilsan
bilar. Þannig hefur þetta verið allt frá því að hún man fyrst
eftir sér.
Mörg dæmi þessu lík getur Lunderquist nefnt. Undarlegt at-
vik gerðist árið 1963 við sólstöður. Maður nokkur varð fyrir
svo sterkum truflunum úr andrúmsloftinu, að hann sendi þegar
í stað skeyti til varnarmálaráðherra Svía, Sven Anderson, og
ráðlagði honum að láta flugflotann halda kyrru fyrir þann dag-
inn.
Þessari ráðleggingu var að sjálfsögðu ekki hlýtt. Það var
ekki gerlegt að stöðva flugflotann af slíkum ástæðum.
En einmitt þennan dag urðu þrjú alvarleg flugslys!
Hverjar sem orsakir þessara slysa hafa orðið, vissi ráðherrann að
koma hefði mátt í veg fyrir þau, og sá sem sendi skeytið var
ekki í nokkrum vafa.
Að dómi Lunderquists eru sögur sem þessar vel þess virði,
að þær séu rannsakaðar í stað þess að yppta yfir þeim öxlum og
slá því strax föstu, að um eintóma ímyndun og hjátrú sé að
ræða og tilviljun ein ráði því hvort spádómar af þessu tagi komi
fram eða ekki.
Lunderquist bendir einnig á, að útvarpstæki og sjónvarps-
tæki og raunar flest rafmagnstæki verði fyrir truflunum úr loft-
inu. Ekki sé því ósennilegt að jafn flókið og viðkvæmt fyrir-
bæri og mannslíkaminn er, geti einnig orðið fyrir slíkum trufl-
unum.
í bókmenntum er því víða lýst, hvernig bæði menn og dýr
geta fundið á sér veðurbreytingar. Þegar óveður er í aðsigi leggja
dýr merkurinnar á flótta. Og þegar jarðskjálfti verður, taka
dýrin að ókyrrast áöur en jarðskjálftinn hefst. Flug farfugla yf-
ir höf og lönd um árstíðaskipti mætti einnig nefna í þessu sam-
bandi, og ekki má heldur gleyma hinni óvenjulegu ratvísi
hunda og katta, þegar um er að ræða að ná áttum og komast
heim í vegvillu.
Við skulum grípa aftur niður i íslenzka þjóðhætti og lita yfir
kafla um veðurspár manna og dýra. Þar er greint frá ýmiss kon-
ar gamalli hjátrú í sambandi við veðrið. Hver veit nema vís-
indi nútímans eigi eftir að skýra þessa gömlu trú?
„Ef hestar hama sig í góðu veðri, bregzt það ekki, að óveður
kemur í þeirri átt, sem þeir setja lendina L
Ef rjúpan leitar ofan í byggð á haustin, má búast við hinu
versta, en ef hún heldur sig hátt í fjöllum, veit það á gott.
Það veit á illt, ef rjúpur eru styggar og ólmar að tína, og mikið
er í sar'p þeirra, þegar þær eru skotnar. En ef þær eru spakar
,og sarpur þeirra tómur, veit það á gott ....
Það veit á illt, ef tittlingar hópa sig heim að bæjum og tísta
mikið. Þá er það og áreiðanlegt stórhríðarínerki, ef þrestir koma
heim að bæjum haust og vor.
Þá er lómurinn veðurspár fugl, því að hann spáir bæði um
þurrk og regn, og má heyra á hljóðunum, hvers má vænta. Fyr-
ir þurrki gaggar hann og segir: „Þurrka traf“, en fyrir óþurrki
vælir hann og segir: „Marvott". Þegar hann vælir, segir fólk,
„að nú taki lóminn í lærið“, og býst þá við illu.
Álftir vita oft veður í rassinn á sér, en þegar lóan syngur
óspart „dýrðin“, má vænta góðs.
Hingað til hefur verið álitð, að eðlisávísun dýranna valdi því,
að þau finna á sér, þegar óveður er í aðsigi. En Lundei'quist held-
ur því fram, og sú kenning er raunar ekki ný af náhnni, að
dýrin séu næmari á ýmsa strauma og segulmagn jarðar. Sum-
ir menn virðast hafa þá náttúru að skynja þetta eins og dýrin,
og þá vaknar sú spurning, hvort alhr meim séu ekki gæddir
þessum eiginleikum og geti haft not af þeim, ef þeir þroska
þá með sér og leggja rækt við þá.
Hér að framan hefur lítihega verið rætt um Lunderquist hinn
sænska og athuganu hans á sambandi milh veðurs og heilsu.
En hann er ekki sá eini sem hefur áhuga á þessu efni. Árið
1965 tók Heilbrigðisstofnun Sameinuðu þjóðanna (WHO) médið
til meðferðar og var það gert samkvæmt áskorun fjölmargra
lækna og vísindamanna, sem ahir voru sannfærðir um, að áhrif
veðurfarsins á heilsu manna séu miklu meiri en nokkurn hafi
órað fyrir.
— Við höfum þegar eytt miklvun tíma og peningum í að
rannsaka þetta verkefni, segir René Dubois, sá sem stjórnar verk-
inu hjá WHO. — Og þeim peningum hefur ekki verið kastað
á glæ. Við höfmn þegar komizt að ýmsum niðurstöðum, en enn
þá halda skýrslur áfram að berast hvaðanæva úr heiminum, þar
sem greint er frá áhrifum loftslagsins á lif íbúanna og öhu, sem
snertir þessa rannsókn okkar.
Þegar þokan leggst eins og þungt farg yfir stræti og torg
Lundúnaborgar, fá starfsmenn Englandsbanka fyrirmæli frá yf-
irmönnum sínum þess efnis, að þeir skuli leggja öll vanda-
söm verkefni á hihuna, en fást í staðinn við auðveld verk.
Forráðamenn bankans hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að
starfsþrek og hæfni starfsfólksins minnki stórlega um leið og
þokan skellur á. Þeir fundu upp á því fyrir þremur árum að
láta fólkið einbeita sér sem minnst í þokunni og fyrir bragðið
sýna skýrslur, að mistök í bankanum hafa minnkað um rúmlega
10 prósent.
í Hamborg eru skurðlæknar nú orðnir svo sannfærðir um
áhrif veðurs á heilsu sjúklinganna, að þeir gera aldrei skurð-
aðgerðir, nema huga fyrst að veörinu. Nýlega hefui- veðurstofa
borgarinnar tekið upp þá þjónustu að senda daglega sérstakar
veðurfréttir til allra sjúkrahúsa.
Dr. Clarence A. Mills við University of Cincinatti hefur rann-
sakað sérstaklega áhrif veðursins á skap okkar og andlega líð-
an. Hann heldur því fram, að það sé fleira en klukkan sem
stjórni lífi okkar: það sé líka og öllu fremur loftvogin. Dr. Mhls
gerði athuganir á nokkrum mönnum. Það kom strax í ljós, að um
leið og loftvogin féh, tóku þeir að ókyrrast og verða niður-
dregnir. Um leið var geta þeirra og hæfileikar til að leysa ýmis
verkefni af hendi miklu minni. Þeir gerðu hverja skissuna á
fætur annarri, sem þeir höfðu ekki gert, áður en loftvogin féll.
Hvernig getur loftvogin haft svo óheillavænleg áhrif á mann-
skepnuna? Rannsókn á 200 manns, sem vísindastofnun í París
lét gera, leiddi í ljós, að lágur loftþrýstingur gerir það að verk-
um, að líkamsvefirnir bólgna upp og drekka í sig meira vatn
frá meltingarfærunum. Þegar vefirnir í höfðinu bólgna eykst
þrýstingur á heilann og slagæðarnar herpast saman, þannig að
blóðrennsli til heilans minnkar.
Framhald á bls. 43.
7. tbi. VIKAN 11