Vikan - 31.10.1968, Blaðsíða 34

ame.
BÍLAR MEÐ INNBYGGÐA „TJAKKA“
MINI MARCOS GT 850
nr. 341
Útsöluverð kr. 130,00
, J41 KINI KARC03 OT «9«
ODLSMOBIL TORONADO
nr. 276
Útsöluverð kr. 110.00
M. 276 OLD3KOBILE T0SOUJ*
ROVER 2000 T.C.
nr. 275
Útsöluverð kr. 110.00
NO. 275 ROVER 2000 TC.
Heildsölubirgðir:
Páll Sæmnndsson
Laugavegi 18 A - Sími 14202

irmenn Þýzku riddarareglunnar
hugðu á mikil stórræði og ætluðu
að byrja feril sinn á hinu nýja
athafnasvæði með því að brjóta
undir sig Novgorod, sem var
mikilvægasta verzlunarstöð
Rússa í námunda við Eystrasalt
og nálega hið eina furstadæmi
þeirra, sem Mongólar höfðu ekki
gleypt. En í orrustu á ísi Peipus-
vatns dustaði Alexander Nevský
Novgorod-fursti riddarana mátu-
lega til hvað frægt er í rússneskri
sögu og ekki sízt kvikmyndinni
er Eisenstein gerði um þann at-
burð. Létu riddararnir þá af
hernaði gegn Rússum, en lögðu
þess í stað undir sig Kúri og
Semgalla. Þar næst kom röðin
að Litháum, en þeir hrundu inn-
rás þýzku riddaranna álíka
ómjúklega og Sverðriddaranna
áður. Gerðu Kúrir og Semgallar
þá uppreisn, sem um síðir var
brotin á bak aftur með ógurlegri
grimmd. Þjóðverjar eyddu heil
héruð í löndum þessara þjóð-
flokka, herleiddu fjölda fólks til
annarra landshluta en byggðu
sveitir þeirra aftur Lettgöllum
og Lívum, sem þeir töldu trygg-
ari sér. Síðustu uppreisn Sem-
galla lauk 1290, er leifar upp-
reisnarhers þeirra flýðu á náðir
frænda sinna Litháa.
Þjóðverjar ráðskuðu nú einir
með Lívoníu, eins og þeir köll-
uðu Eistland og Lettland, í hálfa
þriðju öld. Landið skiptist milli
riddarareglunnar og nokkurra
biskupa. og var einn þeirra, sá
í Riga, að nafninu til æðsti mað-
ur alls ríkisins, sem var því að
forminu kirkjuríki. Lágþýzka
varð rikismál í landinu. Þýzkir
riddarar og kirkjuhöfðingjar
urðu að landaðli, sem drottnaði
yfir öllu jarðnæði, og þýzkir
kaupmenn ríktu yfir allri verzl-
un. Hinir innfæddu máttu yfir-
leitt ekkert vera nema ánauðug-
ir kotungar. Þrátt fyrir mikla
kúgun tóku íbúarnir á þessum
öldum við menningu innrásar-
mannanna að því marki, að síð-
an hafa þeir verið vestrænar
þjóðir, í hugsunarhætti og við-
horfum nákomnir Vesturlanda-
búum en að sama skapi fjarlæg-
ir og ólíkir Rússum. Kristni náði
vitaskuld tökum í löndunum þótt
lengi eimdi eftir af heiðnum
átrúnaði, eða allt fram á átjándu
öld að sagt er.
Á þessum tíma gegndi Lett-
land sem jafnan fyrr og síðar
miklu hlutverki í verzlun Norð-
ur- og Austur-Evrópu. Riga varð
ein mikilvægasta verzlunarborg
Norður-Evrópu og flestar helztu
borgir landsins voru þá byggðar
af Þjóðverjum þar sem kaup-
staðir landsmanna höfðu áður
staðið.
Undir aldamótin 1500 tók illi-
lega að syrta í álinn fyrir þessu
losaralega ríki þýzkra biskupa,
riddara og Hansakaupmanna.
Meginástæðan til þess var sú að
Rússar höfðu þá kastað af sér
oki Tartara og tekið upp þá út-
þenslustefnu vestur á bóginn,
sem síðan hefur verið aðal utan-
ríkisstefna þeirra. Tvö voldug-
ustu furstadæmi Rússa voru
Novgorod, sem allt frá víkinga-
öld hafði verið undir yfirgnæf-
andi norður-evrópskum menn-
ingaráhrifum, og Moskva, sem
hafði samið sig að ósið-
um Tartara. Árið 1478 braut fv-
an þriðji stórfursti í Moskvu
Novgorod undir sig. Það varð
því ógæfa Rússlands og heims-
ins alls að hin tartaríska Moskva
en ekki hin norræna Novgorod
mótaði hug stærstu þjóðar Evr-
ópu næstu aldirnar.
Með sigrinum yfir Novgorod
var Rússland Moskóvíta komið
í röð voldugri ríkja. Líkt og
flestum rússneskum drottnurum
síðan var fvan þriðja mikið í
mun að ná á vald sitt austur-
ströndum Eystrasalts, kaupskap
og sjómennsku ríkis síns til efl-
ingar. 1481 réðist hann skyndi-
lega inn í Lívóníu með miklu
liði Rússa og Tartara, fór um
landið með báli og brandi og
herleiddi fjölda manns austur til
Rússlands. Skepnuskapur þessa
austræna illþýðis fór langt fram
úr öllu, sem þekktist í hernaði
vestrænna þjóða, og þurfti þó
nokkuð til. í samtímaheimild
einni segir svo um framferði
innrásarliðsins: „Rússarnir
nauðguðu jómfrúm og húsfreyj-
um, skáru af þeim brjóstin og
tróðu upp í karlmennina, skáru
af nef og eyru, hjuggu af hend-
ur og fætur, ristu fólk á kvið
og hengdu það upp á þörmunum,
sprettu upp barnshafandi kon-
um, lömdu presta með svipum
og köstuðu þeim lifandi á bál
. .. . “ Vistin í heiðnabjargi Mon-
góla og Tartara hafði breytt þjóð
hins forna Garðaríkis í viður-
styggilega umskiptinga.
Af hálfu Lívlenzku riddara-
reglunnar — svo var nú kölluð
sú grein Þýzku reglunnar, er
ráðskaði með Lívland — varð
takmarkað um varnir. Riddar-
arnir voru orðnir slappir af
langri friðsemd og sællífi; haft
var í hámæli að drykkjarskál-
ar þeirra væru þyngri en sverð-
in. Þar að auki var stjórn ríkis-
34 VTICAN 43-tbl-