Vikan - 26.06.1969, Qupperneq 27

í álagningu opinberra gjaida cr ckkert
tillit tekið til þess, bvort mcnn nota
tekjur sínar til að skapa verðmæti,
cða í brennivín og leigubíla, nema
hvað sá síðarnefndi hefur hiutfailslega
lægri gjöld af því á hann verður ekki
lagt cignaútvsar og eignaskattur.
linga. Það má þá mikið breytast, ef
obbi ungmenna getur ekki með
dugnaði og ráðdeild komizt til þess
náms, sem hver vill. Skólana rekur
ríkið, en vitaskuld verður hver og
einn að hafa sinn útveg með fé til
fæðis, klæða og húsnæðis. Og ekki
er hér herskyldan. Svo fá hér allir
læknishiálp, fyrir tilstuðlan sjúkra-
samlaga. Þetta uppgötva landhlaup-
arar oft, þegar þeir hafa eytt mann-
dómsárunum og menntuninni, sem
þeir fengu hér heima, einhvers stað-
ar erlendis. Þeir uppgötva það þegar
þeir fara að krankast siálfir og þeirra
lið, eða þegar strákarnir þeirra eiga
nú að fara að ganga í herinn og
verða skotmörk einhvers staðar á
vtgvöllum heimsins. Eða jafnvel
fyrr; þegar börnin í fjölskyldunni
eiga að fara í framhaldsnám. Og
þá fer þessi líðilegi útkjálki, þar
sem enginn getur orðið ríkur og
alltaf er kalt, að verða svolítið
grænni í augum þeirra, þeir koma
heim til að komast hér til læknis
fyrir lítið, til að komast í sjúkrahús
fyrir lítið, til að koma krökkunum til
mennta svo þau fái mannsæmandi
vinnu úti í heimi síðar meir, til að
strákarnir þurfi ekki að fara ( her-
inn. Og samt er þetta bölvuð kvöl:
Þeir halda hrókaræður um, hvað
þeir hafi haft mikið kaup i Afrfku
eða Astralíu, hvað þeir hafi átt fín
hús og fína bíla, hvílíkir ávextir hafi
vaxið í garði þeirra og hvað þeir
hafi haft fjölmennt þjónustulið. Það
er munur eða vesöldin hérna á fs-
landi!
Ég held það hafi verið í Tíman-
um um daginn bréfkorn frá tveimur
íslenzkum í Astraliu. Þeir fóru þang-
að fyrir nokkrum árum og hafa
spjarað sig vel í einhverri hafnar-
borginni, enda víst dugnaðardreng-
ir og lausir við vol. Nú ætluðu þeir
að freista þess að fá eitthvað að
gera inni ( landinu, því það væri
orðið svo mikið af íslendingum f
borginni. Ekki svo að skilja, að það
væri ómögulegt að hitta landana í
sjálfu sér, heldur hitt, að það var
gersamlega óþolandi að hlusta á
harmatölur þeirra seint og snemma.
Boðskapur piltanna sýndist eitthvað
á þá leið, að sá sem ekki gæti
spjarað sig og gerði ekkert nema
jarma á einum stað, honum færi
rétt eins á öðrum.
Já, menntun er auðveld á íslandi,
ef það er athugað í tíma. Samt er
veruleg brotalöm í menntunarlög-
gjöf okkar, og ekki bólar á spelku
við hana. Það er sem sé hartnær úti-
lokað, að sá sem ekki heldur blint
áfram skólanámi á unglingsárunum,
geti farið slðar í það nám, sem
krefst háskólamenntunar. Piltur, sem
hefur ekki döngun í sér til að fara
í landspróf og menntaskóla beint
upp úr skyldunáminu, vegna þess
að hann er enn barn og hefur ekki
gert sér lifsskoðun eða ráðið við
sig, hvar hans áhugamál liggja,
hann getur raunverulega ekki orðið
verkfræðingur, læknir eða prestur,
þótt hann fái brennandi áhuga á
þessum efnum þegar kemur undir
þrítugt og eitthvað af þessu (eða
annað hliðstætt) liggi fyrir honum
eins og opin bók, þegar hann hefur
öðlazt nægilegan þroska. Hann
þyrfti þá að byrja á því að setjast f
landsprófsbekk og fara síðan í
menntaskóla og þar líða fjögur ár,
áður en viðkomandi getur byrjað í
háskólanum. Þó hefur hann það ótví-
ræða forskot fram yfir unglinginn,
sem aldrei kemst út fyrir bókafræð-
in, að hafa kynnzt þjóðlífinu utan
bóka. Sé æðri menntun jafn yndis-
leg og kvæðið er um kveðið, sýnist
ekki fjarri lagi að kippa þessum mál-
um í eitthvert betra horf. Og þá er
nærri einsýnt, að byrja verður með
frjórri og víðfeðmari kennslu á
skyldunámsstiginu.
Ég hjó eftir því í sjónvarpsþátt-
um Andrésar Indriðasonar f vor um
menntaskólana í Reykjavík, að ann-
ar rektorinn að minnsta kosti taldi
undirbúningsfræðslu undir mennta-
skólana hafa farið aftur. Einhvern
veginn lítur það trúlega út. Skyldu-
námskerfið ber ákveðinn keim af
fjöldaframleiðslu. Kannski hefur það
ekki verið eins áberandi, meðan
skólarnir gátu helgað hverjum ein-
um meiri tfma, og meðan ungling-
arnir umgengust eldra fólkið meira
en nú er orðið. Fræg er orðin ömmu-
kenning nóbelsskáldsins okkar, og
hún sannar sig æ betur eftir því
sem árin verða fleiri, ef allt full-
orðna fólkið sem áður hafði tíma
til að sinna börnunum flokkast und-
ir ömmur.
En velferðarkapphlaupið setur sitt
mark á viðskipti barna og fullorðins
fólks eins og annað. Það er ekki
bara fullorðna fólkið sem ekki hefur
tíma til þess fyrir vinnu, yfirvinnu
og aukavinnu, að sinna börnunum,
heldur þurfa börnin líka að græða
peninga til að geta tekið þátt í þvf
skemmtanakapphlaupi, sem ung-
lingar heyja nú innbyrðis. Þeir þurfa
að fara f bfó og á böll, fyrir utan
ferðalög og annað slíkt, sem eink-
um verður sögufrægt um Hvítasunnu
Framhald á bls. 36.
RABBAÐ UM HAFÍSA
OG HALLÆRI,
FROSTKALDAN VETUR
OG TAKMÖRK HINS
BYGGILEGA HEIMS,
LANDFLÖTTA FRÁ
ÍSLANDI OG HEIM-
KOMU LANDHLAUP-
ARA, MENNTUN OG
MENNTUNARÚTI-
LOKUN, VELFERÐAR-
KAPPHLAUP BARNA
OG FULLORÐINNA,
GJALDASEÐILINN OG
STAÐGREIÐSLU OPIN-
BERRA GJALDA,
KERFIÐ SEM ELUR
UPP BÍLSKÚRAIÐNAÐ
OG HOLUVERK-
SMIÐJUR, HÖGLÍFI
SVEITARÖMAGA,
SJÖNVARPSAUGLÝS-
INGARNAR OG EITT-
HVAÐ FLEIRA.
TEXTI:
SIGURÐUR HREIÐAR
26. tbi. VIKAN 27