Vikan - 03.07.1969, Blaðsíða 20

Hvíthaerð og martrónuleg situr
hún við ritvélina,- róleg og bein í
baki, í Chippendale stól, pikkar hún
með þrem fingrum,- fyrir utan opinn
gluggann syngur rauðbrystingur
glaðlega, það er fyrsta merkið um
enska vorið.
Eftir að hún hefir setið hugsandi
um stund, hamast fimir fingurnir
aftur á vélinni, — eins og sigri hrós-
andi. Er það bréf? Dagskrá fyrir ein-
hvern kvennafund?
Agatha Christie er að leggja á
ráðin um morð.
I allt að því hálfa öld hafa morð-
sögur hennar .„höggvið skörð í
miðstéttirnar", eins og einn af að-
dáendum hennar sagði; margir rit-
höfundar hafa lifað á dauða, en
enginn gert það með jafn ágætum
árangri og Agatha Christie. Hún er
að öllum líkindum sá rithöfundur
enskur, sem er mest lesinn í dag.
A hverjum vetri rennur ný og
spennandi skáldsaga út úr ferðarit-
vél þessarar drottningar glæpasagn-
anna. Og á hverju vori er handritið
sent til bókaútgefandans, það er
eins öruggt og það að vorblómin
springa út í skemmtigörðum Lund-
únaborgar. Agatha Christie man ekki
hve margar bækur hún hefir skrif-
að . . . . Ég held þær séu um sextíu,
segir hún hikandi.
Staðreyndin er að hún hefir skrif-
að sextíu og níu leynilögreglusög-
ur, sem hafa verið þýddar á eitt
hundrað og þrjú erlend tungumál
(sextán fleiri en verk Shakespears,
eftir skýrslu, sem UNESCO gaf út
1962).
Þessutan hefir hún skrifað smá-
sögur, barnabækur og átján leikrit,
þar með Músagildruna, sem ennþá
gengur fyrir fullu húsi í London,
eftir sextán ár, og sló met í sögu
leikhússins. (Eina leikritið sem slær
það met er „Drykkjumaðurinn", sem
leikið var í Los Angeles í tuttugu
ár).
Þótt hún haldi sig aðallega við
morð, sjálfsmorð, sekt og afbrýði-
semi, er hennar eina áhugamál að
hafa ofan af fyrir fólki, veita mill-
jónum manna hvíld frá striti og
áhyggjum. Hin látna Mary drottning
fann kuldann læðast niður þráð-
beina mænu sína; Charles de Gaulle
og Harold Wilson stinga skáldsögu
eftir Agöthu Christie niður í skjala-
töskur sinar, og þrjár kynslóðir há-
skólakennara og prófessora hafa
látið í Ijós aðdáun sína á bókum
hennar. Og stöðugt fær þessi drottn-
ing sakamálanna ógrynni bréfa frá
lesendum, sem láta í Ijós aðdáun
sína, — óska eftir ráðleggingum um
hitt og þetta, jafnvel hvernig þeir
eigi að losna við erfið skyldmenni.
Sumir þykjast vissir um að annað-
hvort eiginmaður, eða tengdamóð-
ir, séu í morðhugleiðingum; hvað
á að gera til að verja sig?
Lögregluforinginn í einni af skáld-
sögum Agöthu Christie segir: —
Morðingjar líta oft út og haga sér
eins og fólk flest, — rólegar og nota-
legar manneskjur. Þegar maður hitt-
ir frú Christie í fyrsta sinn, finnst
manni þetta ósköp eðlilegt.
Hún er nú komin undir áttrætt og
er stór, vingjanleg og atorkusöm
kona, með slétta, Ijósa húð, skarp-
leg, grá augu og virðist vera dálítið
utan við sig, — og maður gæti frek-
ar hugsað sér hana hagræða blóm-
um, heldur en að skipuleggja morð
í óteljandi myndum. I raun og veru
er hún mikið fyrir garðyrkju og fyr-
ir nokkrum árum fékk hún tuttugu
oq tvenn fyrstu verðlaun á blóma-
sýningu í Devon.
Agatha Christie hvorki reykir né
drekkur, en hún er þekkt fyrir að
veðja á hesta. Hún heldur fast við
venjulegar heimilisvenjur, nagar
epli við vinnuna og á það til að
segia glaðlega: — Allir sem við
þekkjum geta framið morð ....
Þótt fórnardýr hennar deyji stund-
um í Austurlanda-hraðlestinn! eða
suður á Níl, þá er það þó öllu oftar
að þau syngja sitt siðasta vers í
notalegri dagstofu, sem gæti verið
í húsi nágrannans. Og þótt einu
sinni hafi verið komið að konu
fornleifafræðings, með vafasamt
vopn í höndunum, þá er Agatha
Christie ekki hrifin af blóðsúthell-
ingum. Aðrir glæpasögurithöfundar
vaða í blóðugum slagsmálum, hættu-
legum flóttatilraunum og afbrigði-
legum ástríðum. Agatha Christie er
ekki hrifin af því. — Ég held mér
við það sem hægt er að kalla fjöl-
skyldumorð, segir hún með glettnis-
legu brosi. — Ég er ánægð ef ég fæ
að glíma við eiturmorðráðgátu ....
Andrúmsloftið í bókum hennar er
notalegt en samt er atburðarásin svo
spennandi að það hvílir þreyttan
huga. Gagnrýnandi sagði einu sinni:
— Það er öllum hinum mörgu millj-
ónum lesanda Agöthu Christie Ijóst,
að það leyndardómsfulla er ofar
öllu hjá henni. Gegnum árin hefir
aðdáendum hennar fjölgað, þegar
aðrir glæpasagnarithöfundar og
bækur þeirra hafa gleymzt og horfið
af sjónarsviðinu.
Enginn frægur rithöfundur hefir
gert minna til að auglýsa sig og
verk sín og safna aðdáendum; —
hún er því mótfallin að láta birta af
sér myndir, og það er leyndarmál
út af fyrir sig, hvernig hún hefir
skotið sér undan blaðamönnum og
Ijósmyndurum, enda hafa mjög fá-
ar greinar og viðtöl við hana verið
birt.
Við og við er Agatha Christie
beðin um að koma fram í sjónvarpi.
Svar hennar er alltaf nei. Hún hefir
aldrei á ævi sinni haldið ræðu op-
inberlega, og það er ekki langt síð-
an hún lét sjá sig í fyrsta sinn í
hádegisverði fyrir rithöfunda, sem
haldinn var í tilefni af því að leik-
konan Dame Edith Evans varð átt-
ræð. Og þótt hún eigi mikinn fjölda
vina, þá er hún svo lítt kunn meðal
almennings, að dyravörður ætlaði
að meina henni inngöngu, í veizlu,
sem haldin var í tilefni af því að
búið var að leika Músagildruna
2239 sinnum.
Agatha Mary Clarissa Miller fædd-
ist í Devonshire árið 1890. Fjöl-
skyldan var stór, vel stæð miðstétt-
arfjölskylda. Faðir hennar var „mjög
skemmtilegur Ameríkani, sem aldrei
gerði neitt", en hann lézt, þegar
Agatha var tíu ára. Móðirin var
ensk, mjög sérvitur, en ákaflega
aðlaðandi. Frú Miller fylgdi alltaf
tízkunni og því sem efst var á
baugi. — í þá daga, segir frú Christ-
ie, — fóru stúlkur sjaldan í skóla.
Venjulega höfðu þær barnfóstru, og
síðar kennslukonu, sem búsett var
á heimilinu. Til að mennta þær bet-
ur fóru þær í einkatíma; í hljóð-
færaslætti, dansi og eldamennsku.
Þegar eldri systir Agöthu var kom-
in á skólaaldur, hneykslaði móðir
þeirra nágrannana með því að senda
hana i framhaldsskóla, Misses Lawr-
ences í Brighton (sá skóli heitir nú
Roedean College). — En þegar ég
var komin á skólaaldur, var móðir
mín komin á þá skoðun að mennt-
un væri hreint morð fyrir augu og
heila barnsins, svo mér var haldið
heima, segir Agatha Christie.
Móðirin kenndi sjálf hinni ungu
Agcthu. Bræður hennar og systur
voru miklu eldri en hún, og það
voru engin börn í nágrenninu, svo
hún hafði enga leikfélaga, og þess-
vegna eyddi hún dögunum í það
að lesa ævintýri og leynilögreglu-
sögur. — En þá, segir frú Christie,
— var ekki mikið um leynilögreglu-
sögur. Það var aðallega Sherlock
Holmes, sem ég hafði mætur á. Hún
hafði líka mikið yndi af Dickens og
Jane Austen, og það hefir hún enn-
þá.
Bezt af öllu var, að það var næg-
ur tími til hugleiðinga. Eitt af því
sem Agatha Christie harmar mest,
er það að ungt fólk hefir svo lítinn
tíma til að sinna hugðarefnum sín-
um, — hugsa, — lifa sig inn í hug-
arheima, og allt það .... Þau eru
lokuð inn í skólastofum, eru svo
metnaðargjörn, að þau halda sig al-
drei komast áfram í lífinu, nema
þau nái svo og svo mörgum skóla-
20 VTKAN 27-tbl-