Vikan - 15.04.1971, Blaðsíða 40

truflunum, og hann fitnaði
ekki einu sinni. Líflæknar kon-
ungs voru eins og aðrir að
springa af forvitni yfir ástæð-
unni til þessa, og ekki var
Lúðvík fyrr dauður en þeir
köstuðu sér yfir skrokkinn og
skáru hann upp. Þá leystist
gátan: maginn í sólkónginum
var tvöfalt stærri en í venju-
legu fólki. En að hann skyldi
ekki safna holdum getur ekki
hafa stafað af öðru en óhemju-
legri orkubrúkun.
Því að Frakkakonungur þessi
elskaði, vann og skemmti sér
langt framyfir það venjulega.
Allt sem aðrir menn gerðu
gerði hann að minnsta kosti
tvöfalt. Þetta gerir líf konungs
þessa ekki lítið spennandi.
Hann var gríðarlega ástríðu-
fullur, hégómlegur, valdafík-
inn, mikilvirkur, ruddalegur,
hverfull og hrokafullur, en
alltaf fyrst og fremst karl-
mannlegur. Um það vitna frá-
sagnir margs fólks, er hafði af
einvaldi þessum að segja.
Lúðvík fjórtándi varð allra
Frakkakonunga voldugastur,
bæði fyrr og síðar. Frakkland
var útpínt af borgarastyrjöld-
um, innrásum og efnahags-
kreppum þegar hann reif til
sín völdin. En þegar hann dó
fimmtíu og fjórum árum síðar,
var Frakkland rammgert ríki
og fyrirmynd allrar veraldar í
menningu og finni lífskúnst.
Sólkonungurinn hafði hinn
mesta átrúnað á sjálfum sér.
Hann hélt Frakklandi saman
með þvi að leggja sig allan
fram, jafnt líkama sem sál.
Þess vegna gat hann með réttu
sagt: „Ríkið, það er ég“.
Klukkan átta um morguninn
byrjaði Lúðvík að ríkja, því
að þá reis hann úr rekkju. Þótt
undarlegt kunni að virðast, þá
brást aldrei að hann væri um
það leyti sólarhrings í rekkju
eiginkonu sinnar, þótt fáir
karlmenn hafi haft með fleiri
konum framhjá. Þetta ektavíf
hét annars María Þeresia og
var dóttir Filippusar fjórða
Spánarkonungs. Þau voru jafn-
aldrar, bæði fædd 1638.
Sólkonungurinn hafði geng-
ið að eiga konu þessa tuttugu
og þriggja ára að aldri, í þeim
fróma tilgangi einum að binda
endi á stríð, sem þá hafði í
aldarfjórðung staðið milli
Frakka og Spánverja. Hann
hafði enga elsku á Maríu Þer-
esíu, sem var ljóshærð, föl,
aulaleg og heilsutæp. Þær
konur, sem sólarkóngur kunni
bezt við, voru heilsugóðar í
þess orðs fyllstu merkingu.
alltaf í góðu skapi og sígráð-
ugar eins og hann sjálfur.
Gráðugar bæði í mat og drykk
og þá auðvitað ekki síður hann
sjálfan. Og margir fullyrða að
slíkar konur séu raunar óska-
draumur flestra karlmanna enn
í dag.
Konur, sem drógu við sig
matinn til að grenna sig, skot-
féllu í ónáð hjá sólkónginum.
Og konur, sem börmuðu sér
yfir krankleikum sínum, gat
hann alls ekki þolað. Þær, sem
reyndu að gera sig að píslar-
vottum meðan þær voru ólétt-
ar, bannfærði hann að eilífu.
Þeim mun meira virti Lúðvík
konur þær, er báru óléttustand
og annað, sem forlögin færðu
þeim, með uppréttu höfði, svo
sem drottningu sína og tvær
helztu hjákonur. Þeim auð-
sýndi hann sína sólkonunglegu
náð með því að gera þeim tutt-
ugu og eitt barn á árabilinu
1660—1680.
Þótt svo að konungur hefði
enga holdlega ást á konu sinni,
svaf hann alltaf hjá henni tvær
nætur í mánuði. Hirðin og
þjónaliðið voru í engum vand-
ræðum með að fy-lgjast með
hvenær það skeði, því að eftir
hverja slíka nótt hraðaði sér
drottningin, spænsk og guð-
hrædd að því skapi, til hof-
kapellunnar og gerði Guði
þakkir. Hún fæddi níu börn,
en aðeins eitt lifði til fullorð-
insára. Það var sveinn er hlaut
nafnið Lúðvík og var ætlað að
erfa ríkið, en hann dó á undan
föður sínum.
Meðan drottningin lá á bæn
í kapellunni, vann konungur
fyrsta embættisverk dagsins.
Hann klæddist. Að minnsta
kosti tvær tylftir tignustu
aðalsmanna Frakklands skip-
uðu sér þá umhverfis rúm
hans. Þeir þurftu að leggja sig
alla fram svo vikum skipti til
að öðlast slíka náð, og var í
þeirri viðleitni brúkaður mik-
ill klíkuskapur og baktjalda-
makk. Meiri æru en að fá að
rétta sólkónginum nærskyrtu
eða silkisokk gat enginn fransk-
ur höfðingi hugsað sér.
Siálfum þótti sólkónginum
líka gaman að þessu, því að
honum þótti ekki einungis
vænt um hraustlega líkami
faeurra kvenna, heldur og sinn
eigin myndarlega skrokk.
Hann var hávaxinn og
vöðvastæltur. Fætur þjóðhöfð-
ingjans þóttu konum sérstak-
lega fallegir. Konungurinn
herti þá með daglegri reið á
veiðum. heræfingum sem hann
sparaði sig hvergi til og dansi.
Fram til þrjátíu og tveggja ára
aldurs var hann stjarnan í
óteljandi balletuppfærslum hjá
hirðinni.
Á hverjum morgni lét sól-
kóngurinn nudda sig allan upp
úr spíritus, og um nærföt skipti
hann þrisvar á dag. Og hann
var alltaf að sulla í baði. í Ver-
sölum lét hann gera tyrknesk-
rómverskt bað með marmara-
laug, er heitt vatn streymdi í,
og kom baðveizlum í tízku hjá
aðalsmönnum sínum, sem ann-'
ars voru lítið gefnir fyrir vatns-
þvotta. Til að kenna hinum
ættgöfugu sóðum þennan nýja
sið byrjaði hann á því að hafa
móttöku í lauginni ásamt hjá-
konu sinni, Athenais de Mon-
tespan.
Með hjálp göfugustu manna
ríkis síns klæddist Lúðvík
fjórtándi morgun hvern, eins
og hann kallaði það, „einföld-
um“ klæðum. Hann fór í silki-
skyrtu með pífum, silkisokka
útsaumaða og skreytta gull-
hnöppum, silkivesti með þétt-
um útsaumi, sem nú til dags
hefði verið sex hundruð þús-
und króna virði minnst
Lúðvík fjórtándi hafðr dökkt
hár, mikið og fagurt, sem hann
ekki lét raka af sér eins og
aðrir fínir herrar á þeim dög-
um til að koma fyrir hárkoll-
unni, sem þá var í tízku. Lúð-
vík bar sjaldan hárkollu. Hins
vegar lét hann skrýfa hár sitt
margvíslega og var nýr móður
fundinn upp hverju sinni fyr-
ir hann, er hann fór í hár-
greiðslu.
í veizlum og við móttökur
var sólkonungurinn auðvitað
miklu glæsilegar búinn en
hversdagslega. Hann átti firn-
in öll af dansbúningum úr gull-
og silfurbrókaði, og hver há-
tíðaskrúði var settur gimstein-
um. 1675 tók hann á móti er-
lendri sendinefnd í treyju, sem
ásamt öllum áfestum gimstein-
um var virt á jafnvirði nærri
átta milljóna króna. Birgðir
konungs af þess háttar dýrind-
um voru óþrjótandi, þar eð
hann keypti á hverju ári eð-
alsteina fyrir rúman milljarð
króna — á hverju ári í fimm-
tíu og fjögur ár.
Fullklæddur tók konungur
tafarlaust til starfa og vann
sex stundir daglega — síðar á
ævinni jafnvel tíu stundir eða
þar yfir. f herbergi neðan við
svefnherbergi hans biðu ráð-
herrar hans á hverjum morgni.
Þeir skulfu fyrir einvaldi sín-
um, sem gat afkastað ótrúlega
miklu og hafði enn ótrúlegri
hæfileika til að einbeita sér að
hverju verki.
Lúðvík fjórtándi kom til rík-
is 1643, þá fimm ára að aldri,
en þegnarnir tuttugu milljón-
ir. Á bernskuárunum var hann
lengstaf á hrakningi fyrir upp-
reisnargjömum höfðingjum og
átti ógóða daga. Á þessum ár-
um aflaði hann sér hagnýtrar
mannþekkingar og var eftir
það sérstaklega glöggskyggn á
að þekkja úr raunverulega og
hugsanlega drottinsvikara.
Hann var stöðugt á verði og
slakaði aldrei á gæzlunni.
Eftir dauða hins volduga
kardínála Mazarins reif Lúð-
vík fjórtándi til sín völdin, þá
tuttugu og þriggja ára, árið
1661. Þaðan í frá hafði hann
nánar gætur á þeim, sem um-
gengust hann. Ekkert í lífi
þeirra fór framhjá honum, jafn-
vel ekki smávægilegustu ást-
arævintýri. Enginn í öllu
Frakklandi var málum þar svo
vel kunnugur sem konungur-
inn sjálfur. Fyrirrennarar hans
höfðu látið ráðgjafa sína hafa
sig að leiksoppi. Lúðvík fjórt-
ándi hafði hlutverkaskipti við
þá í .. leik, stjórnnaálanna. Að
stjórna var honum beinlínis
likamleg ánægja, líkt og að
éta og gamna sér við kvenfólk.
Og hann stjórnaði af hroka og
hikleysi; allan fyrrihluta dags-
ins gaf hann stöðugt skipanir
í stuttum, gagnyrtum setning-
um.
Klukkan hálfeitt var vinnu-
timanum lokið. Þá gekk Lúð-
vík að hlýða messu með nán-
asta skylduliði sínu. Til þess
taldi hann drottninguna, uppá-
haldshjákonurnar og börn
þeirra allra. Allur þessi skari
varð að mæta í hirðkapellunni
á þessum tíma, hvort sem hon-
um líkaði betur eða ver. Lúð-
vík settist sjálfur í hjörðina
miðja og konurnar og krakk-
arnir skulfu af angist fyrir
honum. Það sem óttann vakti
voru meðal annars köld, hroka-
full augun og bogið, ógnandi
nefið. Sömuleiðis sú yfirdrottn-
andi hátign, sem lýsti sér í
hverri hreyfingu, hverju svip-
brigði þessa manns.
Sagt er að á sinni fimmtíu
og fjögurra ára stjórnartíð hafi
Lúðvík fjórtándi aðeins þrisv-
ar misst stjórn á sér af reiði.
Þá grýtti hann borðbúnaði.
Dagsdaglega var framkoma
hans hins vegar mótuð af
furðumikilli ró og glaðværð.
Eitt sinn sagði hann þó, þeg-
ar eitthvað bar út af: „Nú hefði
ég reiðzt, væri ég ekki kon-
ungur.“
40 VIKAN 15. TBL.