Vikan - 14.09.1972, Blaðsíða 48

um tilvikum er lífslöngun fyr-
ir hendi, segir prófessorinn og
heldur svo áfram:
— En við skulum ekki skella
við skollaeyrum, ef einhver
talar um að svipta sig lífi.
Margir af þeim, sem fremja
sjálfsmorð, hafa látið á sér
heyra eitthvað í þá veru áður.
Nú fá læknar meiri þjálfun í
að skyggnast bak við sjúkdóm-
ana, bak við líkamlegar þján-
ingar. Margir taugasjúklingar
fá bót meina sinna, án lyfja,
aðeins með því að tala um
vandamál sín við lækninn. Og
á því sviði getum við líka
hjálpað hvort öðru. Reyndar
erum við verr sett en forfeður
okkar, sem höfðu tíma til svo
margs, nú hefur enginn tíma
til neins.
Prófessorinn hefur margt að
segja um eiturlyfjaneyzlu og
hefur áhyggjur af aukinni
notkun vanabindandi lyfja.
ekki síður en eiturlyfjaneyzlu.
Hann er þessum málum kunn-
ugur og veit öðrum fremur að
pillur og eiturlyf leysa ekki
lífsvandamálin. Það eru ýmsar
leiðir til að ánetjast. Hipparn-
ir halda sig yfirleitt í hópum
og ná í eiturlyf á ólöglegan
hátt, en góðborgarar, sem ekki
bera nein merki eiturlyfja-
neyzlu, fá sínar pillur gegn lyf-
seðli. Hvorttveggja getur leitt
til ofnotkunar og orðið vana-
bindandi. Hver á sökina?
Enginn einstaklingur, við er-
um öll ábyrg!
Prófessorinn segir að nú orð-
ið séu það fleiri, sem halli sér
að pilluglasinu en vínflösk-
unni. Efnin og eiturlyfin eru
margvísleg og það má skipta
þeim í 7 mismunandi hópa, allt
frá vægum svefntöflum til
morfíns og LSD.
HASS ER HÆTTULEGRA
EN MARIJUANA
— Við getum tekið til athug-
unar tvö þessara efna: Annars
vegar cannabis, sem dreift er
og notað á ólöglegan hátt og
á hinn bóginn róandi pillur og
létt svefnlyf, sem fást gegn lyf-
seðli og nú eru, í æ ríkari mæli,
orðin huggun þeim, sem vilja
leyna hugarástandi sínu, bak
við glaðlegt andlit.
— Þegar fólk lætur í ljós
ólíkar skoðanir á cannabis, þá
er það ekki sízt vegna þess að
þar er ekki talað um sama
efni, segir prófessorinn.
— Nú vitum við miklu meira
um þetta, þar sem tekizt hefur
að aðgreina efnin og þá sýnir
það sig að þau eru ákaflega
mismunandi: Amerískt mariju-
ana er ekki líkt því eins hættu-
legt og það hass. sem flutt er
til Norðurlanda frá Afríku og
Mið-Austurlöndum. Marijuana
er aðallega safi úr blómum
cannabisplöntunnar, en hass er
harpix og að minnsta kosti
fimm sinnum sterkara. Svo það
er ekki lengur hægt að líta á
hass sem skaðlaust efni.
-—• Cannabisvandamálið kom
okkur á óvart, við vorum ekki
viðbúnir og vorum lengi að
átta okkur, en nýjar rannsókn-
ir hafa komið okkur nokkuð
til hjálpar. Okkur er líka ljóst
að aðalhættan er fólgin í því
að þeir sem neyta þessara efna,
sem talin eru tiltölulega hættu-
laus, fara mjög fljótlega að
neyta annarra og margfalt
hættulegri efna, eins og hero-
ins, morfíns og LSD.
„TAUGAPILLUR" í LYFJA-
SKÁPUM OG HANDTÖSKUM
Það leið líka langur tími
þangað til læknum var almennt
Ijós sú hætta sem fólgin var í
notkun róandi lyfja, sem álitin
voru skaðlaus, en reyndust
vanabindandi. Fyrst barbituröt-
in, sem notuð hafa verið síðan
árið 1902. Notkun þeirra e’r
orðið vandamál. Svo tók mepro-
bamatið við og varð mikið í
tízku. Það leið þó nokkur tími
þangað til það var Ijóst að sú
„huggun“ gat líka haft alvar-
legar afleiðingar. En síðan
1965 hefur það verið aðallega
bensodiasepinin, sem tíðast
finnast í lyfjaskápum og hand-
töskum, segir prófessorinn.
— Það er fyrst nú, sem ver-
ið er að gera ráðstafanir til
þess að bensodiasepinlyfin séu
tekin af þeim lista sem sjúkra-
samlögin greiða niður í Noregi
(og víðar). Þessar pillur eru
nú seldar á svörtum markaði
og eru mjög dýrar.
HAFA ÞÁ ÞESSAR LETTU
TAUGAPILLUR NOKKUR
ÁHRIF ÖNNUR EN AÐ
VERKA RÓANDI Á FÓLK?
ERU ÞÆR KANNSKI ÞAÐ
SVÆFANDI AÐ FÓLK, SEM
NEYTIR ÞEIRRA, GETI VER-
IÐ HÆTTULEGT f
UMFERÐINNI?
— Já, en það hefur áfengi
líka. Það er eins með pillurnar
og áfengið, ef neytt er of stórra
skammta og það lengi að það
verði vanabindandi. En þótt
þessi efni séu vanabindandi, þá
er ekki þar með sagt að við
ættum ekki að nota þau. Þess-
ar róandi pillur hafa sannar-
lega rétt á sér, þegar á þarf
að halda og sé þess vel gætt
að þær séu notaðar á réttan
hátt.
Og þegar talað er um sterk-
ari taugalyf, sem notuð eru
handa geðsjúku og taugaveikl-
uðu fólki, þá er um að gera að
farið sé nákvæmlega eftir fyrir-
mælum læknis, sem sagt not-
að rétt magn á réttum tíma.
Læknar verða oft að láta að-
standendur hafa þessi lyf und-
ir höndum og gæta þess að þau
séu tekin reglulega.
Það er fyrst, þegar farið er
að taka of stóra skammta, sem
hættan vofir yfir, hætta á því
að eiturlyfjanautnin nái yfir-
tökum. En því miður, þá eru
alltof mörg brögð að því að
leggja verði inn á sjúkrahús
fólk, sem misnotar hinar svo-
kölluðu „léttari" taugapillur,
fólk sem er orðið háð þeim,
bæði andlega og líkamlega.
Margir vísindamenn halda því
fram að þessi svoköll-
uðu léttari taugalyf séu jafn-
vel hættulegri en morfín, vegna
þess að svo erfitt reynist að
hafa upp á þeim, sem eru háð-
ir þeim!
— Efni, sem leiða til mis-
notkunar, hafa ýmislegt sam-
eiginlegt: þau auka nautnatil-
finningar, notakennd, styrk —
eða ró og þægilega slökun. Yf-
irleitt er þetta flótti frá dag-
legum vandamálum.
Ef litið er á ástæður til eitur-
lyfjaneyzlu, þá eru þær yfir-
leitt þær sömu og þær sem
leiða til ofdrykkju. Mismun-
urinn er líklega aðallega í því
fólginn, hve auðvelt er að ná
í þessi efni og að hvaða leyti
þau eru viðurkennd af samfé-
laginu. Það er þægilegra að
bera á sér pilluglas og sígar-
ettur en að burðast með flösku
af áfengi.
Fram að þessu hefur áfengi
frekar verið notað við ýmis
tækifæri heldur en vanabind-
andi lyf og efni, en nú er þetta
ekki svo öruggt, þar sem pillu-
og eiturlyfjanotkun eykst stór-
kostlega.
Og spyrji maður hvers vegna
eiturlyfjaneyzla sé orðin svo
útbreidd meðal ungs fólks, þá
verðum við að hafa í huga, að
það er ekki eingöngu það að
nú er fjárhagslegt öryggi kom-
ið í stað tilfinningalegs örygg-
is, heldur eru æskuárin sjálf
orðin lengri. Um leið og kyn-
þroskaskeiðið ber fyrr að, leng-
ist námstíminn yfirleitt. Þess
vegna lenda margir unglingar
L-vandræðum, þeir ráða ekki
við viðfangsefnin og ábyrgð-
ina, eins og þegar 14—15 ára
unglingar urðu að fara að vinna
fyrir sér. Ég á ekki við að við
eigum að hverfa aftur í gamla
horfið, segir Retterstöl prófess-
or, —- en ef maður skyggnist
dýpra í þessi vandamál, getur
verið að hægt verði að finna
eitthvað, sem hægt er að laga
í skóla- og menningarmálum.
ÞAÐ ER ENGINN SÉRSTAK-
UR SÖKUDÓLGUR, VH)
BERUM ÖLL ÁBYRGÐINA
— Orsakir til eiturlyfja-
neyzlu eru margar og flóknar
og við getum skipað þeirp í
þrjár aðalgreinar: Eiginleikar
efnisins sjálfs, persónuleikinn
og umhverfið. Að öllum líkind-
um er það frekast persónuleik-
inn, en grundvöllur að honum
er lagður á æskuheimilinu. Svo
koma auðvitað til ýmsar ástæð-
ur; sjúkdómar, erfið lífskjör og
fleira, það er ljóst að storma-
samt líf hefur meiri hættur í
för með sér.
— Það er orðið svo algengt
að leysa allan vanda með því
að gleypa pillur, heldur pró-
fessorinn áfram. — Það er eins
og til þess sé ætlazt að maður
hafi engin vandamál, eigi ekki
að vera með áhyggjur, en það
er mesti misskilningur. Við
leysum heldur ekki nein vanda-
mál með pilluáti.
Hver á þá sökina? Snyrti-
lega konan eða læknirinn, sem
fær henni lyfseðilinn?
— Það er ekki hægt að koma
skuldinni á neinn sérstakan.
Það er almennt orðinn viðtek-
inn háttur nú til dags að lækna
allt með pillum. Það getur ver-
ið að konan, sem tekur pillur,
sé alin þannig upp, að hún eigi
alltaf að vera róleg og hátt-
prúð. Hún leitar læknis, þegar
hún verður fyrir einhverju
áfalli, fær róandi lyf, í stað
þess að tala út um vandamál
sín og horfast í augu við erf-
iðleikana. Læknar eru líka
önnum kafnir, þeir mega kann-
ski ekki vera að því að tala við
sjúklinginn og grafast fyrir um
orsakirnar. Já, það geta verið
margir, sem eiga sökina . . .
Eins er það með æskufólkið,
það er ekki hægt að skella allri
skuldinni á síðhærðu hippana.
Ýmsar orsakir geta legið að
baki, skólinn, samfélagið og
taugaspennan, sem alls staðar
er ríkjandi.
— Nei, það er enginn ákveð-
inn syndaselur, segir prófessor-
inn. — Við erum öll flækt í
þetta, ekki eingöngu læknir-
inn, fgrúin, hippinn, heldur
allt samfélagið, það erum við
sjálf!
•k
48 VIKAN 37. TBL.