Vikan - 14.09.1972, Blaðsíða 21

Tito er mikiO fyrir hunda, og eiga
þau kona hans Jovanka, sem erþrjátiuárum yngrienhann,
allnokkur cintök af þeirri dýrategund.
sameiginlegt: allir voru þeir
fóstraðir upp i kaþólskri trú og
allir höfðu verið hermenn i fyrri
heimsstyrjöld.
Liklega var það fyrst við þessar
aðstæður, sem Tito fór að hugsa
sem heimsstjórnmálamaöur.
Honum hefur áreiðanlega verið
ljóst, hvilikur voði útþenslustefna
Hitlers og Mussolinis hlaut að
verða fyrir Júgóslaviu, land þar
sem hver höndin var upp á móti
annarri.
Vorið og sumarið 1939 dvaldi
Tito i föðurlandi sinu. Hann lagði
nú mesta áherslu á aö koma
fótunum undir æskulýðsfylkingu
flokksins. Við þetta voru honum
einkum innan handar tveir
menn: Vladimir Dedijer, sem
hafði fylgst með Spánarstriðinu
sem blaðamaður (hann skrifaði
siöar ævisögu Titós), og Ivo Lola-
Ribar. Sá siöarnefndi var sonur
fyrrverandi þingforseta
Júgóslaviu og hafði ákaflega
gaman af aö láta einkennisbúinn
bllstjóra aka sér I kádilják föður
sins á mótmælafundi. Tito, sem
alltaf var dálitið veikur fyrir
stertimennsku I klæðaburði og
snobbi, var mjög hrifinn af
þessum unga manni og þáði
gjarnan hjá honum heimboð.
Griðasáttmáli Hitlers og
Stalins, sem undirritaður var
tuttugasta og þriðja ágúst 1939,
varð júgóslavnskum komm-
únistum sem flestum öðrum
mikið andlegt áfall. En Tito taldi
öllum góðum flokksmönnum
skylt aö taka þessum tiðindum
með þögn og þolinmæði, sem og
öðru þvi er frá Moskvu kæmi.
Veturinn 1939-40 var hann enn i
þeim stað, las þá prófarkir að
þýðingu sinni á riti Stalins og þáði
ritlaun fyrir. Um vorið lagöi
hann af staö heim, og fór aö þvi
sinni gegnum Tyrkland. Hann
dokaöi við i nokkrar vikur á
lúxushótelinu Park i Istanbúl,
eyddi þar slatta af ritlaununum
frá Stalin og keypti sér hring
skreyttan brilljöntum, sem hann
ennþá ber. t mars 1940 smaug
hann i dulargervi inn.yfir
júgóslavnesku landamærin og
hélt til Zagreb. Fara nú litlar
sögur af honum um hrið, en um
þær mundir kynntist hann ungri
konu sióvenskri, er Herta Has
hét. >au bjuggu saman I litlu húsi
á rólegum stað i útjaðri
borgarinnar, og þar fæddi Herta
son, er hlaut nafnið Alexander,
skömmu áður en ósköpin dundu
yfir Júgóslaviu i marz 1941.
Téð ósköp áttu sér svofelldan
aödraganda: Niunda október
1934 var Alexander fyrsti
Júgóslaviukonungur veginn i
opinberri heimsókn i Marseille,
og tók þá Páll nokkur prins að sér
rikisstjórnina fyrir Pétur konuig
annan, son Alexanders, sem þá
var enn bernskur. Páll sá ekki
annaö ráð vænna en að halla sér
að Þjóðverjum, er þeir virtust
hafa örlög Evrópu utan Sovét-
rikjanna að minnsta kosti i hendi
sér. Tuttugasta og fimmta mars
1941 gerðist Júgóslavia aðili að
þriveldasáttmála Þýskalands,
Italiu og Japans.
Hópur serbneskra liðsforingja
vildi ekki una þessu. Tuttugasta
sjöunda mars gerðu þeir stjórn-
arbyltingu i Beograd og lýstu
Pétur konung myndugan, þótt
hann væri þá aöeins seytján ára
að aldri. En sú dýrð varö skömm.
Hitler varö ógurlega reiður, er
hann frétti af þessu tiltæki
Ifr
37. TBL. VIKAN 21