Vikan - 08.03.1973, Blaðsíða 14

BRAUTRYÐJANDI
í GETNAÐARVÖRNUM
Wilhelm Mensinga, kvenlæknir i
Flerisborg, ofbauð neyð alþýðukvenna,
sem áttu miklu fleiri börn en heilsa
þeirra leyfði eða fjölskyldumar gátu séð
fyrir, en höfðu þó engin ráð til að verjast
þungun. Þar að auki voru yfirvöld, kirkja
og læknar i einum anda um að fordæma
getnaðarvarnir sem guðlaust og
syndsamlegt athæfi.
Einn helzti frumkvöðull
getnaðarvarna I nútimamerkingu
þess orðs var dr. Wilhelm
Mensinga, kvenlæknir I
Flensborg i Slésvik. Hann fann
upp hettuna, sem var fyrsta
getnaöarverjan, sem konur
þurftu ekki að vera komnar upp á
karlmennina meö og kom aö
verulegu gagni. Eitt af þvi, sem
vakti áhuga hans á útbreiöslu
getnaðarvarna, var eftirfarandi
tilkynning, sem hann las i biaöi:
„Samkvæmt órannsakanlegum
ráöstöfunum Guös andaöist i d^g
min trúa, heittelskaöa eiginkona
Theresa I blóma slns aldurs,
þrjátiu og tveggja ára, af barns-
förum .... Grátandi stend ég og
börn min tiu viö llkbörurnar. N.N.
Petriabauer.”
.„Reiðin sauö i mér þegar ég las
þessa tilkynningu”, er haft eftir
dr. Mensinga. Þetta var áriö 1873.
t þá daga voru kirkjan (lika sú
lútherska), riki og læknar sam-
mála um að fordæma hverskonar
getnaöarvarnir og banna þær
meö öllu. Mensinga læknir kallaöi
þes^a afstööu téöra þriggja
voldugu aöila „lostamorö”, og
þurfti sannkallaöa ofdirfsku til
þess i þann tiö.
bá var nefnilega litiö svo á, aö
þaö væri skylda hverra foreldra
viö fööurlandiö aö koma sem
flestum börnum I heiminn og ala
þau upp. Aö hindra fæöingar meö
einhverju móti. jaöraði þvl viö
landráö. Dr. Mensinga skrifaöi:
„Þegar kona hefur aliö fimm
börn, kómiö þeim á legg og haldiö
þó heilsu, þá hefur hún fullnægt
skytdum sinum við rikiö aö þessu
leyti . . . Vilji hún sjálf eignast
Wilhelm Mensinga,
sem fyrir hundraö
árum hóf haráttu fyrir
getnaöarvörnum
velferö einnar móður hætta af
frekari þungun, er þaö skylda
hvers mannvinar aö koma i veg
fyrir að hún veröi þunguö . . . Ég
geng aö þvi sem gefnu að allir
læknar séu mannvinir.” Sú
skoðun var mesta reginglópska,
sem dr. Mensinga varö á um
ævina.
Hann var þrjátiu og sjö ára aö
aldri, þegar hann af ótrúlegri
dirfsku hóf þaö strið fyrir
takmörkun fæöinga, sem enn er
ekki á enda. Erfitt var aö fullyrða
aö hann væri sjálfur Andkristur
holdi klæddur, þótt sumir geröu
þaö reyndar. Hann var hollenzkur
að ætt og alinn upp i Kalvinstrú,
faöir hans, Johannes Mensinga,
var meira aö segja prestur og
þjónaöi viö Siöbættu kirkjuna i
og eiginkona og fætt i heiminn
átta börn auk Wilhelms, sem var
elztur. Þvi miöur var brauöiö of
tekjurýrt til þess að séra
Mensinga heföi alltaf nóg handa
öllum börnunum að borða, enda
dóu fjórir bræðra Wilhelms i
bernsku.
Arið 1851, þegar Wilhelni var»i
stiftisskólanum i Slésvikurborg,
kynntist hann stúlku er Elise hét,
og þau kynni höföu úrslitaáhrif á
lif hans. „Hún var fölleit,
viökvæm, yndisleg,” skrifar
Wilhelm. Þeir sem til hennar
þekktu, sögöu sem svo: „Hennar
örlög veröa þau sömu og móöur
hennar.”Móðir Elise hafði dáiðer
hún lá i fimmta sinn á barnssæng,
enda þá fárveik af berklum, og
Elise hafði siöan veriö alin upp af
Hettan, uppfinning Mensinga, var
fyrsta verjan, sem konan gat notaö
án þess aö vera nokkuö komin meö
þaö upp á karlmanninn.
Myndin sýnir,
„Occlusiv—Pessar’
lokaöi leginu.
h vernig
Mensinga
fleiri börn, er henni þaö auövitaö
heimilt . . . Telji hún hinsvegar
skynsamlegast,. heilsu sinnar
vegna.aöleggja ekkiásig frekari
barneignir, þá á hún aö fara ifram
á aöstoö til aö verjast þungun og
hefur rétt á þeirri aöstoö. Stafi
Friedrichstadt. Hann haföi
upphaflega ætlaö aö dveljast þar
um skamma hrið aöeins, en
geröist svo vinsæll I sókninni aö
hann settist aö I Þýzkalandi fyrir
fulltog allt. Kona hans haföi veriö
velkristin og undirgefin húsmóöir
\
stjúpmóður, sem var henni litlu
betri en verst gerist i ævintýrum.
Wilhclm Mensinga varð svo ást-
fanginn af Elise aö hann ákvaö aö
veröa læknir, ef verða mætti aö
hann gæti læknaö hana.
Hann nam læknisfræöi I Jena og
14 VIKAN 10. TBL.