Vikan - 08.03.1973, Blaðsíða 38

hann miklu minni áhuga, hafBi
reynt af þeim of mikiö kæruleysi
og tillitsleysi i kynferBismálum tii
aB hann treysti þeim til aB nota
þær samvizkusamlega. Þessi
verja skyldi vera þannig, aB hiin
ylli konunhi engum óþægindum
eBa bólgu, og ekki átti hún heldur
aB draga úr kynnautn hvorki konu
né karlmannS.
Á læknisferli sinum- hafBi dr.
Mensinga komist I kynni viB ótal
aBferBir til aB hindra getnafi, sem
fólk hafBi gripiB til þrátf fyrir
andstöBu klerka og lækna.
Margar þessar aBferBir voru
þannig, aB þær báru fyrst og
fremst vitni um örvæntingu og
algera fáfræBi þeirra, sem gripu
til þeirra. Sumar konur höfBu
bruggaB sér drykki úr eitruBum
jurtum, aBrar reyndu bænir og
særingar. Enn aBrar höfBu reynt
aB hrista niBur úr sér sæBiB meB
þvl aB hoppa eins og óBar væru
þegar aB' samförum loknum.
Einnig þekktist þaö aö troöa hinu
og þessu, til dæmis ullarlagöi eöa
sneiö af rófu eöa kartöflu, innst
i leggöngin, til aö hindra aö sæöiö
kæmist sína náttúrlegu leiö.
Fjölmargar, sem prófaö höföu
þessi ráö og mo. 3 önnur, höföu
oröiö þungaöar engu aö siöur og
þar á ofan veikar.
Eina aöferöin, sem einhvern
árangur virtist bera, var svo-
kölluö „aö-gæta-sin” aöferö (á
þýzku: Sich-in-achtnehmen).
Prestarnir flokkuöu hana undir
Visinda- og guöfræöiheitiB
Onanismus og töldu hana þar áf
leiBandi grófustu synd. Þá
meiningu rökstuddu þeir meö frá-
sögninni af Ónan i Fyrstu
Mósebók. Júda, sonur Jakobs og
aö sögn forfaöir Júdaættkvislar
og GyBinga nútimans, haföi getiö
þrjá syni viö kanverskri konu, og
hétu tveir þeir elztu Ger og Ónan.
SIBan stendur skrifaB: ,,Og Júda
tók konu til handa Ger, frum-
getnum syni slnum, hún hét
Tamar. En Ger, frumgetinn son
Júda, var vondur I augum
Drottins, svo aB Drottinn lét hann
deyja. Þá mælti Júda viB Ónan:
Gakk þú inn til konu bróöur þlns
og gegn þú mágskyldunni viö
hana, aö þú megir afla bróöur
Jrínum afkvæmis. En meö þvl aö
ónan vissi, aö afkvæmiö skyldi
eigi veröa hans, þá lét hann sæöiö
spillast á jöröu I hvert sinn er
hann gekk inn til konu bróBur
slns, til þess aö hann aflaöi eigi
bróöur slnum afkvæmis. En
Drottni mislíkaBi þaö, er hann
gjöröi, og lét hann einnig deyja.”
Áhrif þessarar forn-hebresku
þjóösögu á kynferöisllf og kynlífs-
siBferöi kristinna þjóBa hafa veriö
ósmá allt til þessa dags. Ot frá
henni leit kirkjan á hverskonar
sjálfsfróun sem' dauöasynd,
og samfarir sem höföu annan
tilgang en getnaö voru litlu eöa
engu betur séöar.
Sjúklingar Mensinga, sem
höföu „ónaneraö” á þennan hátt,
voru haldnar slikum samvizku-
kvölum aö þær gátu trauölega
sagt honum hiB sanna. Og rofnu
samfarirnar (á latínu: coitus
interruptus) höföu fleiri
neikvæöar hliöar. Þeir karlmenn,
sem' reiöubúnir voru aö „passa
sig” á þennan hátt, voru ekki
margir, og auk þess fengu fæstar
konur kynferBislega fullnægingu,
ef þessi aöferö var viöhöfö. En
þær voru engu aö siöur reiöu-
búnar aö neita sér um fullnæg-
inguna, ef þær meö þvi móti gætu
tryggt sig gegn þungun. En bæöi
var erfitt aö treysta þvi, aö karl-
mennirnir héldu aftur áf sér, og
þar aö auki fullyrtu margar
konur að þær heföu oröiö
þungaöar, þótt svo aö maöur
þeirra heföi gætt sin.
Síðasta neyöarúrræöiö varö þá
stundum aö framkalla fósturlát.
Sumar höföu gert þaö marg-
sinnis. Þær gerðu þaö meö
hnefahöggum á kviöinn, eöa þá aö
þær stungu prjónum upp I legiö,
svo aö aöeins tvær aöferöir séu
nefndar. Og ofan á þetta bættust
samviskukvalir 'og helvltis-
hræðsla, þvl 'að samkvæmt
kristilegum móral hét það svo að
fóstureyöing væri enn verri synd
en afbrot þau, sem kennd voru viö
Ónan ræfilinn.
Eitt af þvl fyrsta, sem leitt var i
lög I Þýzkalandi eftir aö þaö sam-
einaöist i eitt riki meö Prússa-
konung sem keisara áriö 1871, var
aö hverri þeirri konu, sem eyöa
léti fóstri, skyldi refsað meö
fangelsisvist eöa þrælkunar-
vinnu. Ekki dugöi þetta ofbeldi
yfirvaldanna þó til að stöðva
fóstureyöingar. Mensinga komst
fyrst að þvi þegar hann var
kallaður aö sjúkrabeöi kvenna,
sem voru að dauða komnar eftir
aö hafa framkallaö fósturlát meö
einhverri háskaaðferöinni. Þær
sögöu honum marga ófagra
söguna af þeim ráöum, sem þær
höföu gripiö til I neyö sinni.
Þetta leiddi til þess, aö dr.
Mensinga fór svo lltiö bar á að
grennslast eftir, hvaöa aöferöir
til getnaöarvarna væru heimul-
lega notaöar hjá „betra fólki
þýzku og erlendis.” 1 öllum þeim
fræöibókum, sem þá voru til I
heiminum um kvensjúkdóma,
var ekki ein einasta lína um
kynllf konunnar eöa getnaöar-
varnir. En I hinum og þessum
öðrum fræöum var aö þessu vikiö.
Flestar hinar skárri af aöferðum
þeim til getnaöarvarna, sem fólk
notaöist enn viö I laumi, höföu
þegar veriö þekktar hjá
yfirstéttum fornþjóöa Róm-
verskar heföarkonur höföu
prófaö aö leggja innan I leggöngin
þvagblööru úr sauökind og
Gyöingakonur höföu troöiö inn i
sig svampi gegnvættum I ediki.
Eftir aö kristindómurinn náöi
undirtökum á Vesturlöndum,
haföi kirkjan látiö strika allar
upplýsingar um þetta háttalag
fornþjóðanna út úr þeim ritum,
sem hún kom höndum undir.
Þaö var ekki fyrr en á seytjándu
öld, aö menn.fóru aö voga sér aö
minnast á þetta opinberlega á ný,
og þá fyrst meöal aöalsins I
Frakklandi. 1 endurminningum
sinum segir sá margfrægi
kvennamaöur Casanova frá,
verjum, sem geröar voru úr
kindagörnum og dregnar yfir
getnaöarliminn, og mun þetta I
fyrsta sinn aö I skrifuöum
heimildum er getiö smokksins,
verju sem karlmenn nota enn I
dag, þótt eitthvaö muni hafa
dregiö út útbreiöslu hans meö
tilkomu Pillunnar. Garnirnar,
sem þessir fyrstu smokkar voru
búnir til úr, vóru látnar liggja
lengi I vatni, svo að þær yröu
næfurnunnar, meö þaö fyrir
augum aö smokkarnir drægju
sem minnst úr kynnautninni. En
þessar verjur voru svo dýrar, aö
aðeins rfka fólkiö gat veitt sér
þær. Þegar .fyrir 1840, þegar
gúmið var komiö til sögunnar,
var að vlsu fariö að framleiöa
smokka úr gúmi og hafa þá til
sölu I lyfjabúðum, en veröiö var
enn of hátt til að almenningur réöi
viöjiaö.
í Frakklandi höföu konur líka
aftur fariö aö nota edikvættu
svampana, sem Gyöingar höföu
haft um hönd foröum tíö. Var um
þá bundin snúra, svo aö handhægt
væri fyrir frúrnar aö draga þá út
úr sér aö samræöi loknu.
Hertogafrúin af Portsmouth, sem
var viðhald Karls annars Breta-
konungs, kenndi ensku aðals-
kvenfólki notkun þessara svampa
skömmu fyrir aldamótin 1700.
Edik verkar aö visu eyöileggjandi
á sáðfrumur, en þó reyndust
þessir svampar ekki vel öruggir.
Madame de Sévigné, frgeg
menntakona viö hirö Lúövlks
fjórtánda Frakkakonungs, segir
frá þvl að konur þar á bæ hafi
skolað sig meö álúni og 1710 var
sprauta til skolunar fundin upp i
Frakklandi. Skolunaraöferöin
reyndist þó ekki fullörugg heldur
og þótti auk þess spilla ástar-
sælunni, þar sen> konurnar þurftu
aö hendast á fætur strax aö sáö-
láti loknu ef verulegar llkur áttu
aö vera til þess aö skolunin heföi
tilætluö áhrif.
Sú aöferöin til getnaðarvarna,
sem Mensinga lækni leizt hvaö
bezt á, haföi veriö notuö af ung-
verskum konum. Þær höföu reynt
aö loka legopinu, sem skagar
fram I leggöngin, meö hettu sem
þær hnoöuðu úr býflugnavaxi.
Um 1830 hafði lltt þekktur læknir
þýzkur, dr. Wilde, reynt án mikils
árangurS að búa til sllka hettu úr
hrágúml. Svipuö varnaraöferö
var þekkt á Italiu, eöa svo segir
•Casanova I endurminningum
slnum. Þar lokuöu konur innri
hluta leggangnanna meö hýöi af
hálfri sltrónu, sem þær lögöu
saman meö þumal- og vlsifingri
og stungu svo inn I sig.
1873 trúöi Mensinga manni aö
nafni Friedrichsen fyrir vand-
ræöum slnum. Friedrichsen þessi
bjó einnig I Flensborg og haföi
fyrir atvinnu aö smíöa tæki fyrir
lækna. 1 félagi bjuggu þeir tveir
til hettu, sem Mensinga nefndi
(Occlusiv-Pessar” (af latneska
oröinu „occludere”, sem þýöir:
aö loka). Hetta þessi átti ekki
aöeins aöloka legopinu, heldur og
öllum innsta hluta leggangnanna,
án þess þó að þaö drægi nokkuö úr
ánægju hlutaöeigandi. Hettan var
næfurþunn og úr gúmi. Þaö var
auövelt aö leggja hana saman
meö fingrunum og stinga henni
slöan inn I leggöngin, þar sem hún
bréiddi sjálfkrafa úr sér, alveg
eins og sítrónubörkurinn, sem
þær Itölsku höfðu notað.
Christine, kona Wilhelms
Mensinga, var sú fyrsta sem
notaði þessa nýju verju. Þetta
geröi að verkum, að þau hjón
gátu nú notiö kynllfsins án þess aö
þurfa aö hafa áhyggjur af ótlma-
bærum barneignum. —Dætur
þeirra tvær, Lilli og Helma,
fæddust meö þægilegu millibili,
1874 og 1878.
Þeir Mensinga og Friedrichsen
héldu stööugt áfram aö
endurbæta hettuna. Mensinga
uppfræddi sjúklinga sina enn-
fremur grandgæfilega um,
hvernig þær ættu aö meöhöndla
hettuna. Fyrst áttu þær aö mýkja
leggöngin meö sápulööri, svo aö
innfærslan yrði auöveldari.
Vikulega og einnig alltaf fyrir
byrjun tíða varö aö taka hettuna
út, þvo hana vandlega og láta
hana siöan inn aftur. Hettan var
auk þess ódýr og hægt aö nota þá
sömu I allt aö þvl þrjú ár. Og
hvorki fyrir eöa eftir samræöi
þurfti aö gera nokkrar truflandi
og leiöinlegar ráöstafanir.
Mensinga lifði nú „hamingju-
rikasta tlmabil ævi sinnar,” aö
þvi er hann sjálfur segir frá.
Konur, sem áður höföu stundaö
rofnar samfarir og enga
fullnægingu fengiö, og aörar, sem
„framiö höföu sjálfsfróun I
leyni”, komu nú til hans hver af
annarri, færöu honum þakkir og
sögöu aö nú væru allar þeirra
kynllfsáhyggjur úr sögúnni.
Aörar, sem haldiö höföu sér
köldum og hlutlapsum viö
samfarir I þeirri fánýtu trú, aö
þaö kæmi I veg fyrir þungun, nutu
nú kynlífsins I fyrsta sinn á
ævinni.
„Tár þeirra vættu hönd mlna aö
skilnaöi,” skrifar læknirinn I
Flensborg. Til hans komu út-
plskaöar og uppgefnar konur,
konur sem þjáöust af sjúkdómum
I legi, nýrum, hjartveikar konur,
konur verkamanna, ökumanna,
38 VIKAN 10. TBL.