Vikan - 08.07.1976, Blaðsíða 28

mátti ekki stirðna. Hún varð að
, geta hreyft sig og það fljótt.
„Nýkomin ofan úr sveit, fuil af
áhuga. Hlátur þinn var dillandi,
Irina. Já, ég minnist þess í hvert
sinn er ég heyri nafn þitt nefnt.“
Hún reyndi að hlæja, en það
varð ekki meira en eins konar
bros. „Var það þess vegna sem þú
bauðst til að koma mér heilu og
höldnu til Austurríkis?"
„Eigum við ekki heldur að
segja að það hafi verið forvitni?
Mig langaði að vita hvort þú værir
enn dóttir föður þíns eða hvort
móðir þín hefði náð undirtökun-
um að lokum.
„Eg varð aldrei flokksbundin."
Orð hennar heyrðust varla.
„Nú, líklega hefur móðir þín
verið nógu mikill kommúnisti
fyrir bæði þig og föður þinn. Ég
verð að segja...“ En hann gerði
það ekki. Óviðeigandi, hugsaði
hann, gæti litið út fyrir að hann
væri að hælast um. Hedwika
Kusak, þessi tryggi flokksmeðlim-
ur, hafði verið fangelsuð upp úr
1960 af sínum eigin félögum
vegna þess að hún hafði farið út
af línunni. Hún hafði sjálf fengið
að tæma þann bikar sem hún
hafði ætlað öðrum. „Já, stjórnm&l
sundra fjölskyldum,“ sagði hann,
„og nú ætlarðu á fund föður þíns.
Af hverju fórstu ekki með honum
fyrir fjórum árum, þegar rússn-
esku skriðdrekarnir komu?“ Já,
næstum því fjögur ár síðan,
hugsaði hann kuldalega. Agúst
1968. I dag var 24. júlí 1972.
Fjögur ár og enn voru réttarhöld-
in í fullum gangi.
Þau þögðu um stund. „Eg átti
tvö börn þá,“ sagði hún svo.
Hann nagaði sig í handabökin
fyrir að hann skyidi hafa gleymt
sorgarleiknum í sambandi við
börnin. Hann hefði velt sér of
mikið upp úr persónulegum sigri
sínum yfir Hedwiku Kusak. (Hún
hafði bundið enda á frama föður
hans, komið honum út úr allri
kennslu, fyrirlestrahaldi og út-
gáfu.) „Fyrirgefðu mér, Irina,“
sagði hann.
Hún snerti hönd hans sem
snöggvast. „Eg held að þú sért
enn vinur minn, hvaða orð sem
hefur farið af mér.“ Bros hennar
varð nú meira sannfærandi. „1
dag varstu svo einkennilega
þögull mestalla leiðina. Ég hélt...
jæja,“ Hún stundi og horfði á
himininn í vestri. Skýin voru
rauðgul og sumstaðar sló yfir í
fagurrautt. Skyldi hún nokkru
sinni framar sjá sólarlag úr sínu
eigin föðurlandi. „Þakka þér fyrir
að koma mér hingað heilli á húfi.“
„Mér var fengið þetta verkefni.
Þetta er mitt starf." Hann var
stuttur í spuna en ánægður.
„Þér ferst það vel úr hendi."
Hann lést ekki heyra orð hennar.
Hún sá fyrir sér sterklegt, en lag-
legt andlit fyrrverandi eigin-
manns síns, er hann hafði horft
ákveðinn á hana og talað í ein-
lægni. Orð Jiris hljómuðu skýrt í
eyrum hennar núna, rétt eins og
hann hefði orðið en ekki Josef.
„Þú verður óhult. Eg er búinn að
koma því svo fyrir. Engin vand-
ræði.“ En þetta gat verið annað
kænskubragð, önnur lýgi. Kann-
ski beið hennar og Josefs
einhvers konar gildra við landa-
mærin. Þá gæti Jiri komið henni i
fangelsi og notað það sem agn til
þess að tæla föður hennar úr út-
legð. En rödd Jiris hafði verið
einlæg. Hún fann það nú orðið á
sér hvenær hann var að ljúga. Og
hvað sem öðru leið, þá var þetta
eina tækifæri hennar til þess að
komast úr landi. Alveg þangað til
síðustu vikurnar hafði hennar I
verið vandlega gætt, fylgst með
hverju fótmáli hennar. En þenn-
an mánuð hafði hún verið laus
undan þessu. Hún og Jiri höfðu
komið sér saman um það.
„Fyrirgefðu,“ sagði hún við
Josef, „hvað varstu að segja?“
„Ég kvaðst ekki geta sagt þér,
hver hefði fengið mér þetta verk-
efni. Þeim mun minna, sem þú
veist, því betra fyrir okkur öll. En
þú verður í góðum höndum, strax
og þú verður komin yfir landa-
mærin. Ludvik Meznik verður í
bifreiðinni ásamt bróður mín-
um.“ Hann leit á undrandi andlit
hennar. „Hvað er að?“
„Ludvik Meznik, er hann einn
úr ykkar hópi?“
„Ég vissi ekki, að þið þekkt-
ust.“
„Aðeins lauslega." Hún var
nærri búin að glopra því út úr
sér.að hún hefði séð hann heim-
sækja Jiri. Leynilegar heimsókn-
ir. En síðan voru liðin þrjú ár og
hún hugsaði með sér að Ludvik
hlyti að hafa skipt um stjórnmála-
skoðun. Margir gerðu það. Eða ef
til vill hafði hann verið í neðan-
jarðarhreyfingunni og fengið það
hlutverk að laumast inn í raðir
Jiris. Grunsemdir höfðu verið of
stór hluti af lífi hennar, hugsaði
hún, og þær rugluðu dómgreind-
ina. Hún gat varla gert greinar-
mun á réttu og röngu lengur, né
vini og fjandmanni.
„Ludvik er pottþéttur,“ sagði
Josef, „hann vann ágætis verk
fyrir okkur í Prag. Hann er bæði
gáfaður og 'nugrakkur, skeytir
engu um hættur.“ Hann leit á
úrið. „Augnablikið nálgast."
Myrkrið var í þann veginn að
hylja akra og hæðir. „Nógu bjart
til þess að sjá, en komast sjálfur
óséður." Hann sótti vírklippur,
litlar en flugbeittar, úr djúpum
innivasa ágrófumleðurjakka, sem
hann var i. Ur öðrum vasa komu
þykkir gúmmíhanskar. Hann var í
skóm með þykkum gúmmisólum
og hann tók eftir undrun hennar.
„Aldrei nógu varkár," sagði hann,
„ef til vill hafa þeir hleypt
straumi á vírana. Ég fer fyrst. Þú
telur upp að tíu og fylgir svo á
eftir. En snertu ekki vírana. Ég
mun sjá um að koma þér í gegn.
Þvi næst tek ég til fótanna, ef
verið gæti að þeir hafi komið fyrir
neyðarbjöllu. Næstu landamæra-
stöðvar er vel gætt, en hún er sex
kílómetra í austur.“
„En er ekki hugsanlegt, að þeir
hafi leitarljós?“ sagði hún um leið
óg hún stóð upp. Hún setti á sig
slæðuna og batt hana vandlega
undir hökuna. Gaddavír, sagði
hún við sjálfa sig og reyndi að
halda aftur af skjálftanum. Svo
tók hún upp strigatösku, sem
hafði legið hjá trénu er hafði
skýlt þeim.
„Leitarljós koma ekki að notum
nema i niðamyrkri,“ sagði Josef.
Þetta var ósatt, en hann vildi hug-
hreysta hana. Hún hafði víst um
nóg annað að hugsa næstu fimm
28 VIKAN 28. TBL.