Vikan - 14.08.1980, Síða 27

| Opnuveggspjaldið
Byltingarmaður
á faraldsfœti
— sigrar og ósigrar Che Guevara
Kúbanskir útlagar í Bandarikjunum
vilja ná völdum frá Castro-stjórninni.
Þeir þjálfa nú mikið herlið á
Flórídaskaga í Bandaríkjunum.
Yfirmaðurinn, Jorge Gonzáles,
sagði í júni siðastliðnum að innrás á
Kúbu mundi hefjast mjög bráðlega.
Um klukkan eitl eftir hádegi niánu-
daginn 9. októher 1967. skaut Mario
Terán liðþjálfi skeggjaðan niann á
fertugsaldri til bana. Þetta gerðist í litilli
stofu i þorpsskólanum í La Higuera í
suðauslurliluta Bóliviu.
F-'yrir hádegi höfðu margir háttséttir
loringjar yfirheyrt fangann. gefið sinar
fyrirskipanir og horfiðá hraut. Likið var
reyrt við lendingargrind þyrlu og flutt til
smábæjarins Vallegrande. Þar var það
til sýnis fjölda blaðamanna.
Lrnesto Che Guevara hafði verið
drepinn. Öllum var Ijóst. aö Che var
meira en venjulcgur uppreisnarfor-
sprakki eöa bændaforingi. Hann var
byltingarmaöur af allt annarri gerð.
í augunt Norðuranterikumanna og
Ix-irra útvöldu hópa. er ráða ríkjunt i
rómönsku Ameriku. var hann farand
byltingar og undirróðursntaður. ntetinn
á 50.000 pesosa sent settir voru til
höfuðs honiint i Bóliviu.
Fyrir Kússunt var Itann hvatvis.
viðsjáll og hvimleiður marxisti sent
j þræddi ntörk hyltingar og ævintýris.
maður sem ekki skipaði friðsantlegri
sambúð i öndvegi.
Mörgunt Evrópumönnum þótti Itann
vera öfgafullur lukkuriddari og for
vitnilegur fréttamatur. ári úr þvi viti sem
..hinum fordæmdu á jörðinni" þe.vrir.
I I augum hins snauða heints var hann
æðstur meöal þegna hans. alþýðu
vinur númer eitt. hrifandi tákn og
stundum goösögn frekar en raun
verulegur.
Hvers vegna varðCheaðdeyja?
..Réttarhöld yfir honunt hefðu orðið
fréttacfni aldarinnar. C'he hefði tekist.
frammi fyrir öllum heimi. að sakfella
stjórnina i Bóliviu. bandarisku heims
valdasinnana og einræðisleppstjórnir
rómönsku Ameriku. Það hefði ekki cinu
sinni verið hægt að dæma hann til
dauða. þar sem dauðarefsing hefur vcrið
afnumin i Bóliviu. Það varð þvi að koma
honum fyrir kattarnef. Vera má. að það
hafi verið meira misræði en að láta hann
lifa’.’ sagði sænski blaðamaðurinn Björn
Kumm.
Hver var hann þá. þessi maður. sem
ekki mátti lifa?
Ekkert benti til að hinn ungi Ernesto.
veikbyggður og með asima, ætti eftir að
verða forystumaður hins snauða heims
Hann fæddist árið 1928 i Argentinu.
landi sem er frekar evrópskt en rómansk-
ameriskt. Í landi þar sem hvorki eru
indtánar né negrar en hefur alþjóðlegt
svipmót.
Chc var af efnuðu fólki en móðir
hans. sem var fædd á Irlandi, var nijög
vinstri sinnuð. Hann lærði læknisfræði
en 1953 ákvað hann að kanna heiminn
handan sléttnanna i Argentinu. Hann
ferðaðist á vélhjóli eftir rómönsku
Ameriku endilangri frá Eldlandinu að
Panamaskurðinum.
Che kynntist fátækrahverfum Rió og
Lima. hann hitti þrælkaða lciguliða stór-
býlanna. sá indiánabændur Andesfjalla.
Þetta fékk ntikið á Guevara og hann
kaus hlutverk byltingarmannsins fremur
en læknisins. tók vélbyssuna framyfir
hlustunarpipu læknisins. I nokkra
mánuði skipaði hann minnihátlar stööu
i Guatemala i stjórnartið Arbenz. þar til
Bandarikin og United Fruit steyptu
framfarastjórninni i bananalýðveldinu.
1955 er Guevara var i Mexíkó urðu
straumskipti i lífi hans. Hann hitti tvo
bræður. Fidcl og Raúl Castro. Hann fór
með þeim á bátnum Granma. sem flutti
menn Castros til Kúbu til að hefja
haráttuna gegn Batistastjórninni.
Guevara var meðal þeirra tólf. sem
haldið gátu baráttunni áfram eftir land-
gönguna. Og hann var lika með. þegar
að því kom. að frelsisherinn hélt inn í
Havana árið 1959. eftir tveggja ára
baráttu i Sierra Maestra fjöllunum.
Che varð þjóðbankastjóri á Kúbu og
seðlar áritaðir Che voru settir i umferð.
Guevara scm vcrið hafði hægri hönd
Fidels C’astro i frelsisbaráttunni. var nú
oft í förum til útlanda. Rauöi þráðurinn
i ræðum hans cr barátta og erfiðleikar
kúbönsku byltingarinnar. sífelldar
ögranir Bandarikjamanna. en cinnig
framfarirnar í landinu.
I ræðu sent Che hélt i Alsir í febrúar
1965. réðst hann beint að kommúnista
rikjum Austur-Evrópu:
,.Að selja hráefni á heimsmarkaðs
verði, vörur sem kosta þróunarlöndin
svita og ómældar þjáningar og kaupa
vélar á heimsmarkaðsverði. vélar scm
framleiddar eru i sjálfvirkum risaverk
smiðjum nútimans. hvernig má kalla
þetta ..gagnkvæman hagnað"? Ef við
komum slikum viðskiptaháttum á milli
tveggja ríkjahópa. ættum við að vera
sammála um að sósíalistaríkin séu með
|vissum hætti samábyrg í arðráni heims
valdarikjanna."
Vmsir hafa fullyrt að Alsirræða Ches
liafi orðið til þess. að Rússar hafi lagt
last að Castro. að hann léti Che vikja úr
áhrifastöðu sinni í rikisstjórninni.
Hvers vcgna beið Che ósigur i
Bólivíu?
Bændurnir i Naneahuazu-héraðinu.
þar sem skæruliðasveit Che reyndi að ná
fótfestu eru óbugandi sjálfshyggjumenn.
Þcir sjá sjaldan nokkurn mann. greiða
enga skatta. og hafa allt það jarðnæði.
sem þeir komast yl'ir að yrkja. Bændur á
þcssum slóðunt hafa engan landeiganda
vfir sér, og eru ekki þrúgaðir af borgunt
né peningaviðskiptum.
Annars staðar i Bóliviu rikir almenn
heift i garð hersins. En i Suðaustur-
Bóliviu á því svæði sent Che hafði valiö
til að skipuleggja skæruher sinn. var
samband hersins og bændanna nánast
ástúðlegt.
Bóndinn i suðausturhlutanum bcr
traust til ofurstanna. Honunt cr hlýtt
til hermannanna. sent ósjaldan eru
frændur hans og bræður. Herinn er oft
eini tengiliður hans við umheiminn og
Bóliviu vfirleitt. Sé hann
læs og skrifandi, er það hernum aö
þakka. Það lærði hann þegar hann
sjálfur gegndi herþjónustu.
U'r f’rein l.ars Alldén i bnkinni Che
Guevara. frásögur úr bvllingunni. úl,g.
Mál 0)1 menniiif; IÚ70).
33. tbl. Vikan 27