Vikan


Vikan - 19.11.1981, Blaðsíða 10

Vikan - 19.11.1981, Blaðsíða 10
Þurfa litmyndir að vera með mörgum litum? Eiga myndir að vera óhreyfðar? Þessi mynd uppfyllir hvorugt þetta en eitthvað er nú við hana samt — ekki satt? myndbygginguna sem getur gert mynd- ina enn áhugaverðari ef vel er með farið en getur líka ofboðið áhorfandanum og eyðilagt myndina. ílit Litimir eru allt í kringum okkur, alls staðar, og myndasmiðir hljóta að taka þá eins og þeir koma fyrir. Þeir geta lítið gert til að breyta þeim, í mesta lagi að þeir geti vermt þá eða kælt og stjórnað skærleika þeirra að takmörkuðu leyti. Aðstaða ljósmyndarans er því ólíkt þrengri en listmálarans sem getur valið liti alveg eftir eigin höfði. Ekki er þó þar með sagt að við séum alveg bjargarlaus. Til að byrja með þurfum við að læra að taka litina ekki eins og sjálfsagðan hlut, við þurfum að hyggja að þeim og reyna að nálgast þá frá sjónarmiði skapandi listamanns sem velur og hafnar. Öðru- vísi getum við ekki notað litina fremur en gráa, svarta og hvíta tóna til að tjá tilfinningar okkar. Litahjólið getur komið að góðum notum á meðan við erum að átta okkur á ýmsum eiginleikum litanna. Helmingur litahjólsins samanstendur af köldum lit- um en hinn helmingurinn af heitum lit- um. Allir köldu litirnir innihalda ein- hvern bláan lit. Litir sem sitja hvor á móti öðrum á hjólinu eru andstæðulitir. Þannig eru gulur og blár andstæðulitir og þar sem þeir koma fyrir saman getur skapast mikil spenna og niðurstaðan orðið mjög áhrifarík mynd. Það er rétt að taka það fram að í litrófinu tölum við ekki um andstæður i alveg sömu merkingu og þegar við tölum um and- stæður í svörtum og hvítum tónum. Tveir litir, sem báðir geta verið tiltölu- lega mjúkir og ekki öfgakenndir í neinum skilningi, teljast andstæður ef þeir lenda sinn hvorum megin á litahjól- inu. Litir sem lenda hlið við hlið á lita- hjólinu eru hins vegar samstæðir. Þeir fara vel saman á myndum og skapa kyrr- láta stemmningu, tiltölulega spennu- lausa. Það er margviðurkennd staðreynd að við setjum liti oftast í eitthvert tilfinningasamband en litatilfinningar geta raunar verið talsvert ólíkar frá einni þjóð til annarrar. Fyrir ljósmyndara er mikils virði að átta sig á slíkum tilfinn- ingum og taka tillit til þeirra þegar þeir munda myndavélina til að taka lit- myndir. Sem betur fer eru margar lita- tilfinningar okkar I fullu samræmi við náttúrlegar aðstæður, eins og til dæmis hvernig við skynjum skæra liti sem nálæga en daufa liti og einkum bláa liti sem fjarlasga. Andrúmsloftið dregur sjálf- krafa úr skærleika lita og fjarlægðin gerir fjöllin blá. Á hinn bóginn getur mjög blár litur gert okkur döpur eða við skynjum kulda. Þegar við sjáum rauðan lit og rauðan út í gult skynjum við sólar- yl og hita en við getum líka séð rautt, skynjað reiði, ótta og hættu. Margir aðrir litir hafa sínar tilfinn- ingalegu hliðar. Hvað segið þið til dæmis um „kúkabrúnt”? Grænt er litur öryggis og rósemi en grængult setur okkur hins vegar úr jafnvægi og við skynjum jafnvel flökurleika. Ein leið ... En hvernig förum við að því að stjórna litasamsetningunni í myndum okkar þegar litirnir eru gefnir en ekki hugarfóstur listmálara? Ein leið er að nota filtra. Hugsum okkur til dæmis að við séum að taka myndir í blámóðu þar sem allir litir eru daufir og í kaldara lagi. Til að verma litina getum við notað filtra á borð við skylight og 81A og aðra filtra af sömu tegund (sjá ljósmynda- skóla XII). Á hinn bóginn getum við aukið enn á kuldalegt yfirbragðið með 82A. Sé það aðeins himinninn sem veldur okkur áhyggjum, er einhvern veginn öðruvísi en við viljum hafa hann, getum við nota hálffiltra (graduated filters) og „kælt” þá eða „vermt” að vild. Þar sem okkur virðast litir of daufir eða of skærir getum við brugðist við með því að undir- eða yfirlýsa svolítið. Alla liti er hægt að „ýkja” með svolítilli undirlýsingu (t.d. hálfu ljósopi minna en rétt Ijósmæling segir til um á litskyggnu- filmu en hálfu ljósopi meira á negatíva filmu). Til að deyfa liti er einfaldlega farið þveröfugt að en með þessu móti getum við ráðið talsverðu um stemmn- ingu myndanna. Daufir litir gefa mynd- um yfirleitt kyrrlátt og dreymandi yfir- bragð en skærari litir skapa spennu og virka æsandi. Helsta vandamál litmyndatökunnar er ofgnótt lita en við getum að sjálf- sögðu ekki þurrkað út þá liti sem við kærum okkur ekki um ef þeir á annað borð lenda innan myndsviðsins og við getum ekki breytt þeim á neinn hátt án þess að breyta öllum öðrum litum í leiðinni. Litir eru þó mjög mismunandi áberandi á myndum en sterkastir eru rauðir, gulir og rauðgulir sem draga ávallt að sér athyglina, í hvaða umhverfi sem þeir annars kunna að vera. Það er því mjög auðvelt að ofhlaða myndir af jxssum litum en afleiðingin af því verður sú að áhorfandanum ofbýður og hann lítur undan. Þegar þessir litir eru annars vegar er hófsemi hin gullna regla. bókí blaðformi fæstá næsta blaðsölustað Geríst áskrífendur í síma 27022 lO Vikan 47. tbl.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.