Vikan - 02.11.1939, Blaðsíða 4

4
VIKAN
Nr. 44, 1939
aðgerðir, er taka langan tíma. Þykir þetta
mikil framför, miðað við eldri aðgerðir.
Það eru margir, sem halda því fram, að
skurðtæknin muni nú hafa náð hámarki
sínu, en hins vegar muni framtíð læknis-
fræðinnar liggja á sviði lyf jafræðinnar. Og
víst er um það, að þar hefir margur sigur-
inn unnizt síðustu árin.
Merkileg lyf.
Við, sem nú lifum, getum vart hugsað
okkur ástandið í heilbrigðismálunum, eins
og það var um miðja fyrri öld, svo að
ekki sé lengra farið. — Indriði heitinn Ein-
arsson getur þess í æfiminningum sínum,
að í hvert sinn, er fólkið á bænum hans
frétti um barnaveiki í nálægum sýslum,
leið eins og skuggi um bæinn, maður leit á
mann. — Reynslan hafði sýnt þessu fólki,
að í hvert sinn, er barnaveikin fór um
sveitina, dó einn, eða fleiri á bænum.
Læknisfræðin hefir nú, að mestu, sigr-
azt á þeim vágesti, eins og svo mörgum
fleirum. Þó eru viðfangsefnin ærið mörg,
sem enn eru óleyst.
Þá má minnast á lungnabólguna. Hver
sá læknir, sem starfað hefir út um sveit-
ir landsins, veit, hvaða heljartökum veiki
þessi getur tekið menn, sérstaklega á hin-
um köldu árstíðum. — Fyrir nokkrum ár-
um fannst sú aðferð að dæla inn í líkam-
ann serum gegn lungnabólgu. Reyndist að-
ferð þessi ágæt, og þótti mikil framför,
miðað við hinar gömlu lækningaaðferðir.
En aðferð þessari fylgdu þó þau vand-
kvæði, að efnið var sérstaklega dýrt, og
að rannsaka þurfti, við hvert einstakt til-
felli, hvaða lungnabólgusýklar væru að
verki. Af þessum ástæðum var erfitt að
notfæra sér þessa aðferð í strjálbýlinu út
um sveitir landsins. En síðastliðið ár var
farið að nota lyf, sem nefnist 693, og hefir
reynslan sýnt, að það tekur öðru fram, í
baráttunni gegn lungnabólgu, og er því hér
um stórmerkilega nýjung að ræða.
Mörgum leikur sjálfsagt forvitni á að
vita, hvað nýtt sé að frétta af krabba-
meinarannsóknum og lækningu krabba-
meina. Virðist þessi illkynjaði sjúkdómur
færast víða í vöxt, og hér á íslandi er hann,
sem kunnugt er, mjög algengur, sérstak-
lega magakrabbinn. Læknar eru enn ekki
á einu máli um, hverjar séu hinar raun-
verulegu orsakir. Halda sumir því fram,
að sýklar séu þar að verki, en aðrir neita
því. Jafnvel heyrast raddir um, að geislar
utan úr geimnum, — hinir svo nefndu
kosmisku geislar, — kunni að hafa ein-
hver áhrif í þessa átt. Hvað sem svo rétt
kann að vera, er sleitulaust unnið að rann-
sóknum þessum í flestöllum menningar-
löndum.
Þá má benda á þá staðreynd, að nú síð-
ustu árin tekst að lækna fjölda krabba-
meinasjúklinga, og er í sambandi við það
lögð hin mesta áhersla á að ná í sjúklinga
þessa á fyrstu stigum veikinnar. Sérstak-
lega næst góður árangur við ýmsar teg-
undir húðkrabbameina, og við brjóst-
krabba í konum. Hjálpast hér að verki
skurðlæknar og geislalæknar. Hafa fram-
farirnar, sérstaklega á sviði geislalækn-
inga, orðið mjög stórstígar, og má vafa-
laust vænta mikilla framfara einmitt á því
sviði á næstu árum.------
Vítamínin.
Svo eru það vítamínin, sem allir kann-
ast við og margir tala um. Það er fyrst
árið 1911, sem þeim var gefið nafn, lengra
er ekki síðan. Þau eru nefnd eftir fyrstu
stöfunum í stafrófinu, A, B, Bl, B2, C, D.
Og þar eð alltaf eru að finnast ný og ný
vítamín, má vel vera, að innan fárra ára
dugi stafrófið ekki til þess að einkenna
þau. Það er nauðsynlegt, að efni þessi séu
öll í daglegri fæðu okkar, annars veikjumst
við óumflýjanlega af hinum svonefndu
vítamínsjúkdómum.
Efni þessi finnast bæði í fæðu úr dýra
og jurtaríkinu. Eru mörg þeirra mjög við-
kvæm og eyðileggjast, eða rýrna við
geymslu og suðu. Sérstaklega hið svo-
nefnda C-bætiefni. Ávextir og kálmeti inni-
heldur mikið af bætiefni þessu, og einnig
er það til muna í nýmjólk. Telur t. d. Dr.
Skúli Guðjónsson, að nýmjólk sé sú fæðu-
tegund, sem einna mest gildi hafi sem C-
bætiefnagjafi. Af þeim ástæðum er hvar-
vetna lögð hin mesta áhersla á örugga
mjólkurframleiðslu, og er það eftirtektar-
vert, að einmitt Dr. Skúli leggur áherslu á,
að víða sé farið að láta C-bætiefni saman
við mjólkina til þess að bæta úr því, sem
óhjákvæmilega fer forgörðum við geymslu
og fluttning. Þá hefir sannazt, að bætiefni
þetta hefir hina mestu þýðingu til þess
að auka varnarefni blóðsins gegn ýmis-
konar sýklasjúkdómum, ekki sízt kvef-
kvillum og lungnabólgu. Hinn heimskunni
læknir, próf. Georg Wendt, bendir alveg
nýlega á það í bókinni „Das C-Vitamin
Problem“, að vöntun C-bætiefna og berkla-
veiki haldist iðulega í hendur. Sama virð-
ast nýlega gerðar rannsóknir á íslenzkum
berklasjúklingum leiða í ljós, að þeir hafi
of lítið af C bætiefnum í blóðinu. Styður
það þá skoðun ýmsra lækna, að f jöldi Is-
lendinga þjáist af C. bætiefnaskorti. Bygg-
ir hann þessa skoðun sína á margra ára
rannsóknum. T .d. nefnir hann niðurstöður,
er fengust við rannsóknir þessu viðvíkjandi
á kunnum hermannaskálum í Norvegi. Á
árunum 1917—1921 var kostur hermann-
anna sæmilega blandaður úr jurta- og
dýraríki, og fæðan soðin á venjulegan hátt.
Á þessu tímabili sýktust 3,5% af berkla-
veiki. Á næstu árum 1921—1924 var aftur
breytt til með fæðuna. Minna grænmeti og
ávextir, og meiri suða viðhöfð. Þá brá svo
við í þessi 4 ár, að tala hermanna, er sýkt-
ust af berklaveiki, jókst upp í 6,1%. Næstu
ár, fram yfir 1930, var grænmetis- og
ávaxtafæða aukin stórkostlega, og fæðan
yfirleitt minna soðin. Brá þá svo við, að
tala þeirra hermanna, er sýktust af berkla-
veiki, hraðlækkaði, alveg niður í 0,5%. Og
hefir haldizt þannig síðan. —
Merkilegar tölur, er sýha áþreifanlega,
hvers virði það er, að dagleg fæða sé skyn-
samlega blönduð hinum nauðsynlegu bæti-
efnum.
Kirtlar og yngingar.
Hvað er svo að frétta af yngingunum
svo nefndu, sem svo mikið var rætt um
fyrir nokkrum árum ? Fræðigrein um störf
hinna innri kirtla líkamans er ung innan
læknisfræðinnar, en er nú hins vegar veitt
mikil athygli.
Nokkru fyrir aldamótin benti einn af
þekktustu læknum Frakka, Brown Sequ-
ard, á að eyða mætti ýmsum ellikvillum
með safainndælingum frá kynkirtlunum.
Dró hann ályktanir þessar af árangri þeim,
er hann hafði fengið með margs konar
dýratilraunum. En hann lét ekki þar við
sitja, heldur dældi hann inn í sjálfan sig
safa úr kynkirtlum frá hrúti, með þeim
árangri, að hann hresstist sjálfur til muna,
en þegar þetta skeði, var hann á áttræðis
aldri. — Vöktu þessar tilraunir hans, sem
eðlilegt var, hina mestu athygli. Nokkru
síðar gerði hinn heimsfrægi skurðlæknir í
Wienarborg, próf. Eiselsberg, mjög eftir-
tektarverða tilraun, er fór í líka átt: Sonur
erkihertoga eins í Wienarborg hafði veikzt
af ólæknandi krampa-sjúkdómi. Orsakirn-
ar voru þær, að lítill kirtill, er liggur á bak
við skjaldkirtilinn, hafði hætt að starfa í
manni þessum. — Próf. Eiselsberg tók þá
samskonar kirtil úr kálfi og saumaði inn
í manninn með góðum árangri.
Nú hefir þessari fræðigrein fleygt stór-
lega fram. Hafa þeir próf. Steinach í Wien
og próf. Voronoff í París verið þar kunn-
astir brautryðjendur. Hafa tilraunir þeirra .
beggja leitt í ljós merkilegan árangur,
jafnvel við ellihrumleikum, í þeim tilfell-
um, sem til þess eru löguð.
Próf. Steinach byggir tilraunir sínar á
aukinni blóðsókn að kynkirtlunum, bæði á
konum og körlum. — En próf. Voronoff
festir nýja kirtla inn í líkamann, aðallega
úr öpum.
Vegna merkilegra framfara í lyfjatil-
búningi, hin síðustu ár, hefir tekizt að
framleiða lyf, sem líkt eru samsett og
kirtlasafar manna og dýra. — Næst einnig
með því móti góður árangur.
En þó vekja kirtlatilraunir þær, er próf.
Kaufmann í Berlín gerir nú allra síðustu
árin, hvað mesta athygli. Hann saumar
kirtla úr dýrum inn í líkama manna með
einfaldri skurðaðgerð. Það kemur í ljós, að
þó kirtlar þessir samlagist ekki vel þeim
vefjum, sem þeir eru saumaðir inn í, og
sjúgist fljótlega í burtu, hafa þeir samt
hin merkilegustu áhrif. -— Safar þeir, er
frá þeim seitla út í líkamann, örfa hina
veikluðu líkamskirtla til nýrrar og betri
starfsemi.
Sem dæmi þess, hversu áhrifamiklar
kirtlalækningar geta verið, má nefna, að
á eldri karlmönnum, er það frekar algeng-
ur sjúkdómur, að blöðrukirtill þeirra
Framh. á bls. 22.