Vikan - 02.11.1939, Blaðsíða 19

Nr. 44, 1939
VIK AN
19
Einu sinni árið 1776 var rússneski
aðalsmaðurinn, Potemkin fursti, að
klæða sig í beztu fötin sín. Þjónn-
inn hans var að hjálpa honum. Hann var
að fara í veizlu til Katrínar II. í keisara-
höllinni. Þegar hann hafði lokið við að
klæða sig og stóð fyrir framan stóra speg-
ilinn, heyrðust hróp og köll fyrir framan
dyrnar á herberginu.
— Hvað gengur á? spurði furstinn
gremjulega. Þjónninn opnaði dyrnar. I
sama bili skauzt lítill strákur með stóra,
hvíta svuntu og eldhúshúfu á höfðinu inn
úr dyrunum.
— Ég vil tala við furstann sjálfan, hróp-
aði hann. — Ég hefi miklar fregnir að
færa honum. Hvers vegna viljið þið ekki
hleypa mér inn? Þið ættuð . . .
Hann þagnaði skyndilega og hneigði sig
djúpt fyrir furstanum. Þjónarnir, sem
höfðu þrifið í drenginn til að reka hann
út, slepptu honum. Potemkin horfði á þá.
— Þú ætlar að tala við mig? sagði hann.
— Já, náðugi herra, en þeir ætluðu ekki
að hleypa mér inn. Þeir vita ekki, hve
mikla þýðingu þetta kann að hafa.
— Og hvað viltu mér? spurði Potemkin
fursti og brosti.
— Það get ég aðeins sagt yður í ein-
rúmi var svarið. ■— Hans hátign þekkir
mig áreiðanlega ekki, en ég er sonur Petro-
vitch, forreiðarsveins hans hátignar. Ég
þakka yðar hátign fyrir, að ég skuli hafa
komizt að í eldhúsinu í keisarahöllinni.
Potemkin fursti hló.
— Nei, ég man ekki eftir þér, sagði
hann, — en ég þekki pabba þinn. Hann
er hraustur maður. Og það getur meira
en vel verið, að ég hafi gefið syni hans
meðmæli. Segðu mér nú erindi þitt.
— Aðeins í einrúmi, herra, endurtók
matsveinninn.
— Farið þá, sagði Potemkin við þjón-
ana, sem læddust hægt út. Furstinn sneri
sér því næst aftur að drengnum.
— Hvað viltu mér þá? spurði hann.
— Það verður gerð árás á hans hátign,
sagði matsveinninn. — Ég heyrði á tal
Orloffs-bræðranna í dag.
Potemkin hnyklaði brýrnar.
— Verstu óvina minna, tautaði hann.
— Hvernig árás?
— Þeir ætla að gera gys að hans há-
tign og lítillækka hann í augum keisara-
frúarinnar, svaraði drengurinn. — Þeir
báðu yfirþjóninn að setja. enga skeið hjá
hans hátign.
— Nú og hvað svo? spurði Potemkin
undrandi.
— Þegar súpan verður borin fram, hélt
drengurinn áfram, — ætlar Grigori Orloff
að segja eins og að gamni sínu: ,,Sá, sem
ekki borðar súpuna, er svikari.“
Potemkin fursti blístraði lágt.
— A-ha, sagði hann — já, þú hefir rétt
fyrir þér. Þeir ætla að gera gys að mér.
Það var ágætt, að ég fékk að vita þetta.
Var það annars nokkuð fleira?
— Nei, yðar hátign.
— Það verður gerð árás á hans hátign,
sagði litli matsveinninn.
— Það er líka nóg. Ég þakka þér fyrir.
Ég hugsa um þetta. Hvað heitir þú ?
— Iwan.
— Ég gleymi þér ekki. Hér er gullpen-
ingur. Farðu nú.
Matsveinninn hneigði sig djúpt og fór
út. Potemkin fursti sat dálitla stund í
djúpum þönkum, en brosti síðan ánægju-
lega.
— Eg skal gabba þá, sagði hann við
sjálfan sig.
Síðan kallaði hann á þjónana. Það var
kominn tími til að fara í veizluna------.
Borðstofan í keisarahöllinni var upp-
Ijómuð. Við annan borðsendann sat Katrín
II. Við aðra hlið hennar sat Grigori Orloff,
sem áður hafði verið eftirlæti hennar, en
var nú að lækka í tigninni vegna Potem-
kins, sem sat á móti honum. Það var því
engin furða, þó að þessir aðalsmenn horfðu
illilega hvor á annan. Grigori Orloff, sem
hafði meðal annars gefið keisarafrúnni
hinn fræga Orloff-gimstein, virtist leika
við hvern sinn fingur í dag. Hann þóttist
hafa leikið á f jandmann sinn.
Nú var súpan framreidd. Við hvern disk
lá skeið til að borða súpuna með. Nei, það
lá engin skeið við disk Potemkins.
Orloff stóð upp og mælti hátt um leið
og hann gaut hornauga til Potemkins
fursta.
— Sá, sem borðar ekki súpuna sína, er
svikari. — Keisarafrúin tók eftir þessu.
Furstinn brosti. Án þess að leita að skeið
sinni, tók hann brauðið, sem borið var með,
skar það í sundur með borðhnífnum, holaði
annan endan að innan og tók að borða
súpuna sína eins og ekkert hefði í skorizt.
Þegar því var lokið, stóð hann upp.
— Sá, sem borðar ekki skeiðina sína, er
svikari, sagði hann þurrlega og stakk
brauðinu upp í sig.
Allir fóru að hlæja, nema einn, Grigori
Orloff. Honum var nú ljóst, að hann var
búinn að vera við hirðina. —
Þannig var það líka. Potemkin fursti var
í enn meiri hávegum hafður hjá Katrínu
II. en nokkurn tíma áður. Hann komst í
æðstu stöðu ríkisins, stjórnaði meira að
segja Rússlandi um skeið.
En Potemkin sá vel um matsveininn, sem
hafði hjálpað honum svo vel.
Þegar Iwan var fullorðinn fékk hann
ágæta stöðu á Krím við Svartahafið, skag-
anum, sem Potemkin sigraði og varð land-
stjóri á.
MAÐURINN I HORNGLUGGANUM ...
Framh. af bls. 5.
til hálfan mánuð og jafnvel lengur, látið
hringja sig upp og verið þekktur fyrir að
segja, að maður hafi nú bara steingleymt
þessu.
— Hvernig féll yður svo við Skotana?
— Þeir eru tortryggnir og fara vel með
fé. En þeir eru áreiðanlegustu menn og
vinföstustu, sem ég hefi kynnzt.
— Og þó gátuð þér fengið af yður að
yfirgefa slíka þjóð?
— Já, ég blygðast mín ekki fyrir að
segja, að mig langaði alltaf heim, þó að
ég hefði allt til alls og mér liði ávallt vel
í þessi fimmtán ár, sem ég var erlendis.
Tólf sinnum hefi ég farið yfir Atlants-
hafið. Og einhvern veginn var mér alltaf
léttara innan brjósts á leiðinni austur en
vestur. Þetta er gömul saga.
— Hvernig búist þér við, að siglinga-
málum okkar íslendinga væri nú háttað,
ef Eimskipafélagið hefði aldrei verið
stofnað ?
— Ég hefi nú svo lítinn tíma til heim-
spekilegra hugleiðinga, að ég hefi aldrei
lagt þetta niður fyrir mér. Síminn hringir
heima og hér allan liðlangan daginn. En
ég býst ekki við, að neinar reglubundnar
skipaferðir myndu þá vera á milli íslands
og meginlandsins. Ef til vill ættum við tvö
éða þrjú kaupskip, er sigldu sitt á hvað.
En megin þorri siglinganna myndi vera í
höndum útlendinga, er myndu haga skipa-
ferðum sem hagkvæmast fyrir útgerðar-
félögin án tillits til þess, hvað þjóðinni
væri fyrir beztu.
— Og á tímum sem þessum?
— Á stríðstímum sem nú myndi þá
vera stopult um siglingar.
Og svo fer maðurinn í hornglugganum
að ræða um áhugamál Eimskipafélagsins,
um nýja, hraðskreiða skipið, sem áreiðan-
lega verður byggt, um 214 fasta starfs-
menn félagsins nú, um þær 88950 smá-
lestir af vörum og 3043 farþega, sem skip
félagsins fluttu milli landa á síðastliðnu
ári. Meðan hann talar starir hann á skjala-
staflana á skrifborðinu sínu í dreymnri
leiðslu — eins og skjölin séu allt, og hann
— ekkert. S. B.