Vikan - 15.12.1949, Page 15

Jólablað Vikunnar 1949
15
Munkaklaustur nútimans.
Eftir ALAN E. BOUCHER M.A.
Höfundur þessarar greinar, Alan E. Bou-
cher, M.A., er 31 árs gamall, enskur mennta-
maður, sem dvalizt hefur hér á landi við
norrænunám síðan í desember 1947. Hann
stundaði bókmenntanám í Cambridge og
lauk þaðan prófi, en sjö ár var hann stríð-
andi hermaður og dvaldizt m. a. hér á
landi í setuliðinu 1940—1942. Er hann
kvæntur íslenzkri konu og talar ágæta ís-
lenzku. Eftir stríðið var hann um hrið kenn-
ari í Ampleforth, sem greinin fjallar um.
1 Vikunni nr. 20 þ. á. birtist eftir hann
lítið ævintýri: „Skógarvörður, sem vildi
kvænast prinsessunni".
Eins og kunnugt er, áttu klaustrin mik-
inn þátt í menningarsögu Norðurálfunnar
á öndverðum miðöldum, aðallega þau, sem
stofnuð voru af hinni alkunnu Benedikts-
reglu.
Þegar heimsveldi Rómverja, er staðið
hafði í rúmlega fjórar aldir, var steypt
af stóli, voru það að mestu leyti klaustr-
in, er geymdu síðustu glæður gömlu menn-
ingarinnar. Á því tímabili, sem einatt er
nefnt „aldir myrkursins“ (the Dark Ages),
urðu þau að nokkurskonar miðdeplum sið-
menningar, þar sem stundað var auk tíða-
söngs og bænahalds, búskapur, handíðar
og listir, en þó einkum kennsla og marg-
víslegar fróðleiksgrreinar. Og þó að áhrif
þýzkra fræðimanna hafi ef til vill áður
fyrr valdið því, að gert hafi verið sem
minnst úr hlutverki klerkanna á íslandi
á fornöldinni, er ekki um það að efast, að
menningarsaga þessa lands hefði verið mun
fátækari, hefðu klaustrin að Þingeyrum,
Helgafelli og víðar ekki verið til.
Þegar leið að siðaskiptum, hlutu klaustr-
in á Englandi sömu örlög og hér á landi.
Hinrik konungur áttundi lét greipar sópa
um eignir kirkjunnar, og meðal annarra
urðu Benediktsmunkamir frá Westminster
klaustri í London að leita griðarstaðar á
meginlandinu, þar sem þeir héldust við á
Frakklandi í rúmlega hálfa þriðju öld. En
um aldamótin 1800 fengu kaþólskir menn
á Englandi frjálsræði að iðka sína trúar-
siði, og þá komu nokkurir Westminster-
munkanna aftur til landsins og stofnuðu
Ampleforth Abbey, klaustrið og skólinn.
Ungir nemendur fá kennslu i eðlisfræði.
klaustur á ný við litla sveitaþorpið Ample-
forth, um það bil 30 km frá Jórvík, hinni
gömlu höfuðborg Norður-Englands. Hér
hófu þeir aftur starf sitt í þágu menning-
arinnar, með því að stofna heimavistar-
skóla fyrir drengi.
Nú er Ampleforth klaustur orðið stærsti
kaþólski skólinn og einn mesti menntaskóli
Englands. Drengirnir eru sex hundruð að
tölu, fyrir utan rúmlega hundrað í óháðri
barnaskóladeild, og þar stunda hér um bil
fimmtíu munkar og tuttugu leikmenn
kennslu í ýmsum greinum.
Klaustrið stendur í hlíð í fallegum heið-
ardal í Yorkshire, en hinum megin dals-
ins er gamall kastali, Gilling Castle, þar
sem barnaskólinn hefst við. Þar er kennt
drengjum frá átta til tólf ára gömlum,
en í klaustrinu er sérstakt hús, einskonar
milliskóli, fyrir drengi frá tólf til fjórtán
ára. Hinir drengirnir, frá fjórtán til átján
ára, eru í efri deild skólans.
Ens og siður er við enska heimavistar-
menntaskóla, skiptist námsárið í þrjú
skeið: frá því snemma í október þangað
til fram í miðjan desember; frá því síðustu
viku janúar til fyrstu viku apríl, og frá
byrjun maí til seinni parts júlí.
Lærdómsdeildin skiptist í fornmáladeild
(Classics), máladeild (Languages) og
stærðfræðideild (Science). I máladeild læra
nemendurnir aðallega frönsku og þýzku.
Þó er einnig, ef vill, hægt að stunda ítölsku
og spönsku. Nemendur greinast í deildír
að loknu meira gagnfræðaprófi (Lower
Certificate), sem allir nemendur verða að
ljúka þegar þeir eru orðnir fimmtán ára.
Eins og í öllum kaþólskum skólum, er
kirkjan miðpunktur skólalífsins. Þar gegna
munkarnir aðalstarfi sínu: messugerð og
tíðasöng. Syngja þeir hinn ævaforna og
fagra gregóriska söng, og er messum oft
útvarpað. Drengjunum er aðeins skylt ao
sækja messu á sunnudögum og helztu
helgidögunum, en þó fara töluvert margir
í kirkju á hverjumt morgni áður en kennsl-
an hefst.
Morgnarnir frá kortér fyrir níu til eitt
eru helgaðir kennslustundum, með hálfr-
ar stundar hléi fyrir morgunkaffi klukkan
hálf ellefu. Eftir miðdegisverð eru stund-
aðar ýmsar íþróttir, svo sem fimleikar,
knattspyrna á veturna, sund, tennis og
cricket á sumrin, skátaæfingar og heræf-
ingar. Því að meðal munkanna eru ekki að-
eins háskólagengnir fræðimenn og kennar-
ar í öllum fræðigreiunm, heldur einnig
nokkrir framúrskarandi íþrqftamenn og
þjálfarar. Þegar búið er að drekka eftir-
miðdagste, byrjar kennslan aftur og hún
heldur áfram þangað til hálf átta á kvöldin.
Auk venjulegra kennslugreina, getur
drengur numið nokkrar aukagreinar, svo
sem tónlist, teikningu og málaralist, og
auk þess ýmsan handiðnað, en í frístund-
um sínum taka þeir, sem vilja, þátt í alls-
konar félagsstörfum eftir því sem þeir
hafa áhuga á, eins og t. d.: í bókmennta-
félagi, tónlistarfélagi, náttúrufræðifélagi,
jarðfræðifélagi og málfundafélagi. Þar að