Menntamál - 01.04.1970, Side 43

Mér finnst sem hann vilji leggja
áherzlu á Jtað, að söguskoðunin
kenni þjóðinni að forðast Jrau ó-
heillaatvik Sturlungaaldar, sem
leitt gætu til þess, að sagan endur-
taki sig.
Höfundurinn segir á bls. 96 og
97: „Eftir að íslendingar gengu
konungi á hönd, urðu eftir sem áð-
ur nokkrar auðmannaættir, sem
mestu réðu á landinu. En Jjó að
ringulreiðin yrði stundum mikil,
einnig Jrá, urðu v'andamálin ann-
ars eðlis. Það munum við sjá, Jreg-
ar til 14. aldar kemur. En j)á höf-
um við ekki lengur Sturlungu að
styðjast við.“
Af jjessuni orðum alykta ég, að
Stefán hafi ætlað að skrifa meira
og Jjá um hinar myrku aldir áþján-
ar, sem tóku við með afsali frels-
isins í hendur erlends konungs.
Hvort því hefur verið lokið, Jjegar
dagar Jjessa mæta skólamanns voru
allir, veit ég ekki.
Það er oft venja, og að mínu viti
góð, að sá, sem sér um útgáfu verka
látins manns, geri nokkra grein
fyrir aðikl sinni að útgáfunni og
ýmsu fleira, ef með J)arf. Þetta er
gert, jafnvel þótt höfundur hafi
látið eftir sig formála. Ef svo hefði
verið gert hér, mundi þar eflaust
að finna svar við þeirri spurningu,
hvort von væri á framhaldi verks-
ins.
Sá er mestur galli Jjcssa verks af
hendi útgefanda, að efnisylirlit er
hvergi að finna í bókinni og ekki
heldur atriðaskrá. Þetta gerir verk-
ið að sjálfsiigðu ekki eins aðgengi-
legt til uppsláttar við heimilda-
leit. Þessi vankantur hefur lengi
fylgt íslenzkum námsbókum.
Teikningar í bókinni eru eftir
Halldór Pétursson. Margt er Jjar
gott og skýrir frásögn bókarinnar,
og betra en oft hefur verið um ís-
lenzkar námsbækur. Ýmislegt er
Jjó við teikningar Halldórs að at-
huga að mínum dómi:
Myndirnar á bls. 34 og 46 í II.
hefti minna meira á ballett en bar-
daga. Myndin af Snorra á bls. 39
í II. hefti, þar sem hann rekur
puttana ofan í laugina, er blátt
áfram hlægileg. Snorri er cins og
jómfrú á tízkusýningu.
Þá er myndin af Ólafi Tryggva-
syni og íslcndingum í II. hefti dá-
lítið skrýtin. Konungur er að
minnsta kosti einum þriðja parti
stærri en aðrir menn á myndinni.
Nú gæti maður látið sér detta í
hug, að teiknarinn vildi túlka vald
konungs með Jjessum stærðarmun,
Nýr áhugi um skólamál hefur
Jjegar fært okkur lítið eitt úr spor-
unum. Þannig höfum við notið um
hríð nýrrar kennslubókar í líffræði
við menntaskólana og aðra frarn-
haldsskóla. Hún er samin af banda-
rískum prófessor, P. 15. Weisz,
Jjekktum liöfundi kennslubóka í
líffræði fyrir framhaldsskóla og liá-
skóla. Bókinni fylgir umtalsverður
nýr andi um kennsluaðferð og ekki
síður um val efnis og áherzlur í
fræðigreininni sjálfri.
Prófessor Weisz hefur Jjjálfaðar
og vel reyndar hugmyndir um hlut-
verk sitt sem kennslubókahöfundur.
Hann leitast við að vekja skilning
á viðamiklum þáttum líffræðinn-
ar, tengir Jjá saman og sýnir fram
á samhengi Jjeirra. Aðferð liöfund-
ar er að hafna upptalningu minnis-
atriða án stærra samhengis, en út-
skýra mjög ýtarlega einstaka þætti,
sent tíðast eru valdir af miklum
næmleik. Með Jjessu vill höfundur
ná Jjeim tilgangi að veita innsýn í
nútíma líffræði með áherzlum, sem
henni tilheyra, og veita náminu
með nákvæmni meiri dýpt en oft-
ast hefur náðst í kennslubókum í
Jjessari grein. Aðferð og viðhorf
Jjessarar bókar eru líkleg til að
stuðla að jákvæðari og nútímalegri
kennslu.
Athyglisverð er sjálf uppbygging
bókarinnar, sem endurspeglar liug-
myndina um stiguppbyggingu efnis-
ef myndin á bls. 47 í II. hefti
kæmi ekki til. Þar er páfinn sýnd-
ur í dvergslíki borið saman við
annað fólk á þeirri mynd.
Ef til vill má aðeins draga Jjá
ályktun af þessu, að teiknarinn sé
konunghollur Lútherstrúarmaður.
Bókin er prentuð á vandaðan
pappír, en spjöldin mættu gjarnan
lofa meiri endingu.
Magnús Mag7uisson.
ins eða lifandi kerfa frá smæstu
öreindum og sameindum, um frum-
una, vefinn, lífveruna, venzlahóp-
inn, samfélagið allt til hins marg-
flókna lífheims; hugmynd, er skip-
ar mikilsverðan sess í líffræði í dag,
og Jjví er jafn ýtarleg kynning
hennar nokkurs virði.
Bókin na;r til allra helztu greina
líffræðinnar, en engu að síður er
hún fyrst af öllu um sameindalíf-
fræði (molekul líffræði), og er Jjað
eðlilegt og Jjarft, en á grundvelli
hennar er væntanlega mest unnið
í dag og Jjví mestra tíðinda að
vænta. I fyrri hluta verksins, sem
hér liggur fyrir, er rakin ýtarlega
Jjróun efnisins og hugmyndir
manna um uppruna lífsins. Þá er
lögð áherzla á efna- og eðlisfræði-
lega undirstöðu lífsins, og Jjarf
engan að undra Jjað, einnig á frum-
una, skipulag hennar og einkenni.
Síðari hlutinn, sem enn er óútgef-
inn á íslenzku, fjallar um afar viða-
mikla Jjætti líffræðinnar: efnaskipti,
stjórnun eða temprun lífsins, æxl-
un og aðlögun. (Höfð er til hlið-
sjónar 3. útg. bókarinnar á frum-
málinu, Elements of Biology). Segja
má, að aðferð liiifundar til frásagn-
ar og kostir hennar komi bezt fram
í Jjessum kiiflum, og benda verður
á ]rá sem eina megináherzlu verks-
ins í lieild.
Með kennslubók próf. Weisz höf-
um við fengið gagnlega aðstoð við
MENNTAMÁL
81
------------------------------------------------------—x
P. li. Weisz
LÍFFRÆÐI I.
Þýðandi: Ornólfur Thorlacius
Iðunn 1968
\________________________________________________________)
L